Κύριε διευθυντά
Μέσα στην έντονη οικονομική, πολιτική και κυρίως κοινωνική κρίση που βιώνουμε, είναι χρήσιμο, πιστεύω, να θυμηθούμε πώς ονειρεύονταν τον σημερινό άνθρωπο δύο από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους – οικονομολόγους, τελείως αντιθέτων θεωρητικών στρατοπέδων, ο Τζον Κέινς και ο Καρλ Μαρξ. Και οι δύο πίστευαν ότι όταν η παγκόσμια οικονομία θα έχει βελτιωθεί, είτε με την επιστήμη και τον ανατοκισμό του παγκόσμιου κεφαλαίου (κατά Κέινς) είτε με τον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής (κατά Μαρξ), θα έχει λυθεί το μόνιμο πρόβλημα του ανθρώπινου γένους, δηλαδή το οικονομικό. Τότε θα μειωθούν ο χρόνος εργασίας, οι απόλυτες ανάγκες (κατά Κέινς), η καταναγκαστική εργασία (κατά Μαρξ), με αποτέλεσμα την αύξηση του ελεύθερου χρόνου.
Το πρόβλημα όμως και των δύο είναι το πώς θα γίνει ορθή εκμετάλλευση του ελεύθερου αυτού χρόνου με ουσιώδεις και δημιουργικές ασχολίες (τέχνες, διάβασμα) και όχι με τεμπελιά, παιγνίδι και ανούσιες δραστηριότητες. Τότε, κατά τον Κέινς, θα δημιουργηθεί μια ανωτερότητα στον άνθρωπο ο οποίος θα αλλάξει ηθικό κώδικα και θα επιστρέψει σε περισσότερο ασφαλείς και βέβαιες αρχές –της θρησκείας και της παραδοσιακής αρετής– αντιμετωπίζοντας το χρήμα με την πραγματική του έννοια και αξία, αναγνωρίζοντάς του μια «αηδιαστική νοσηρότητα». Κατά δε τον Ενγκελς, θα διαχωρισθεί, κατά μία έννοια, οριστικά από το ζωικό βασίλειο ενώ θα υπάρχει «εναρμόνιση της ύπαρξής του με την ουσία» κατά Μαρξ. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι σκοπός και των δύο, ανεξαρτήτως ιδεολογίας, είναι να καταστεί ο άνθρωπος (είτε αστός είτε προλετάριος) ελεύθερος και μορφωμένος.
Το μεγάλο όμως ερώτημα που τίθεται είναι γιατί και οι δύο δεν επαληθεύτηκαν; Ποιες οι αιτίες; Είναι οι συνεχείς πόλεμοι; Οι εσωτερικοί διχασμοί; Ο υπερπληθυσμός του πλανήτη; Ο ανεπαρκής βαθμός της συσσώρευσης; Η κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος; Ή μήπως, για τους αθεράπευτα ρομαντικούς σημερινούς μαρξιστές της άλλης πλευράς, δεν εφαρμόστηκαν σωστά οι ιδέες του μαρξισμού επί 70 χρόνια; Πιστεύω όμως ότι η κυριότερη αιτία είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Είναι ο homus economicus κατατρεγμένος εδώ και 25 αιώνες από τη φράση του μεγάλου Σοφοκλή «…τίποτα χειρότερο δεν γεννήθηκε μεταξύ των ανθρώπων από το νόμισμα». Υπάρχει ελπίδα για το μέλλον ώστε ο «ελεύθερος άνθρωπος» να γίνει πραγματικότητα; Ισως μόνο εάν επέμβει κάποια «αόρατη χειρ», όπως τη φαντάστηκε ο τρίτος μεγάλος, ο Ανταμ Σμιθ.
Ι. Κ. Γεωργίου, Καρδιολόγος