Κύριε διευθυντά
Ο Χαρίλαος Τρικούπης, που υπήρξε ο πιο ολοκληρωμένος Ελληνας πολιτικός του 19ου αιώνος και διετέλεσε επτά φορές πρωθυπουργός (1875, 1878, 1880, 1886, 1889, 1892 και 1893), το 1875 επέβαλε το πολιτικό δόγμα «της δεδηλωμένης», δηλαδή την υποχρέωση για το Στέμμα να αναθέτει την πρωθυπουργία ή να παρέχει το δικαίωμα της διαλύσεως της Βουλής στον αρχηγό του εις αυτήν πλειοψηφούντος πολιτικού κόμματος.Η επιβολή του δόγματος αυτού κατέστη αναγκαία εκ του ακυβερνήτου, διότι κατά την περίοδο εκείνη (1865-1875), υπήρχαν 5 πολιτικά κόμματα στη Βουλή και καθίστατο αφενός μεν αδύνατος ο σχηματισμός βιωσίμου κυβερνήσεως, αφετέρου δε ανέφικτη η συγκρότηση δύο ισχυρών αντιπάλων κομμάτων.
Το έτος 1875, 11 χρόνια μετά τη θέσπιση του Συντάγματος του 1864, άρχισε να εφαρμόζεται στην Ελλάδα το κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβερνήσεως και η δημοκρατική αρχή άρχισε να γίνεται πολιτική πράξη. Το Σύνταγμα αυτό περιελάμβανε μεν ατελώς ορισμένες διατάξεις που ευνοούσαν την ανάπτυξη και τη λειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος, αλλά δεν το καθιέρωνε ρητώς. Το κενό συμπληρώθηκε με την «αρχή της δεδηλωμένης». Η «αρχή της δεδηλωμένης» συνίστατο στο ότι δεν μπορούσε να σχηματισθεί κυβέρνηση μη απολαύουσα της εμπιστοσύνης της πλειοψηφίας της Βουλής. Κατακλείοντες, σημειώνουμε ότι ο Χαρίλαος Τρικούπης υπήρξε ως πολιτικός έντιμος, ανυποχώρητος και διορατικός. Η 20ετία (1874-1894) της ελληνικής πολιτικής ζωής είναι συνυφασμένη με την προσωπικότητα του Χαριλάου Τρικούπη, η ανάμνηση του οποίου θα παραμείνει εσαεί ζωηρή και άφθιτη.
Το έργο που επετέλεσε ο Χαρίλαος Τρικούπης, κατά την πολυετή του σταδιοδρομία, τον καταξίωσε, κατά κοινή αναγνώριση και ομολογία, ως τον περισσότερο ολοκληρωμένο Ελληνα πολιτικό του 19ου αιώνος.
Ιστορική παρέμεινε η περιώνυμη φράση του: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», την οποία είπε από του βήματος της Βουλής κατά τη διάρκεια της συνεδριάσεως αυτής τής 10/22 Δεκεμβρίου του 1893, οπότε εδήλωσε την κρατική αδυναμία εκπληρώσεως των υποχρεώσεων και την ανάγκη διαπραγματεύσεων με τους δανειστάς.
Στις ωραιότερες δε αναμνήσεις του ελληνικού λαού μαζί με την ευγενική μορφή του, θα μείνουν ζωντανά πάντα τα λόγια του:
«Εφ’ όσον η εθνική ψυχή παραμένει άκαμπτος και εις το βάθος ανθεί η ελπίς διά την Ελλάδα, τίποτε δεν εχάθη!».
Κωνσταντινος Β. Χιωλος Διδάκτωρ Νομικής, επίτιμος δικηγόρος