Κύριε διευθυντά
Ενενηντάρης σήμερα, όπως κάθε Σεπτέμβριο αναπολώ νοσταλγικά τα μαθητικά μου χρόνια, τα νιάτα μου «τον παλιό καλό καιρό». Το 1935 πήγα στην Α΄ Δημοτικού, με καθυστέρηση ενός έτους, έπειτα από καταγγελία στην αστυνομία κάποιου άγνωστου ευεργέτη μου. Γιατί οι αγράμματοι γονείς μας, εκείνες τις στερημένες και ταλαίπωρες εποχές, μας προόριζαν για τα πρόβατα, τα γίδια και τα χωράφια.
Ξυπόλυτο και κακοντυμένο, όπως σχεδόν όλα τα μαθητούδια, ο διευθυντής του σχολείου, Κώστας Ξαρλής, με αγκάλιασε, μου μίλησε στοργικά και μου έδωσε ένα πενηνταράκι για να αγοράσω πλάκα και κοντύλι. Μεγάλη τύχη η πρώτη δασκάλα μου, Ελένη Καπότα – Ρέπουλη, αδελφή του στενού συνεργάτη του Ελευθερίου Βενιζέλου, Εμμανουήλ Ρέπουλη. Στην πρώτη σειρά, δίπλα στον γιο της στις τέσσερις πρώτες τάξεις, ανυπομονούσαμε για τα παραμύθια του Αντερσεν.
Στη δεύτερη τάξη έπεσε ψείρα και ο διευθυντής του σχολείου αγόρασε μία χονδρή χειροκίνητη μηχανή και μας κούρεψε όλους, αγόρια και κορίτσια. Επώδυνο το κούρεμα – μάδημα, με κλάματα– αλλά, με γουλί τα κεφάλια μας, ατελείωτα τα πειράγματα και ακράτητα τα γέλια σε όλες τις τάξεις. Μετά μεγάλη πίεση των δασκάλων μου υποχώρησε ο πατέρας μου, έδωσα εξετάσεις και πρώτευσα στο οκτατάξιο Γυμνάσιο. Στην κατοχή οι Γερμανοί επίταξαν το κτίριο και κάναμε μαθήματα στο περιβόλι του Νόβα – Αθάνα και σε υπόγεια. Ολα τα παιδιά είχαμε δίψα για μάθηση, σεβασμό στους δασκάλους και στους καθηγητές μας και εκτίμηση στους συμμαθητές μας που διακρίνονταν στις εξετάσεις. Και οράματα για μια καλύτερη κοινωνία και ζωή που αποδείχθηκαν όνειρα θερινής νυχτός.
Στο γυμνάσιο υπήρχε απόλυτη τάξη. Παιδονόμος παρακολουθούσε τους μαθητές ακόμη και στην ιδιωτική μας ζωή. Τα κορίτσια με ποδιές, τα αγόρια με κοντά μαλλιά και πηλήκια και όλοι οι μαθητές με διακριτικά του γυμνασίου, τάξη και αριθμό μαθητή. Εφτιαχνα μελάνι για το καλαμάρι από παπαρούνες και διάβαζα με λάμπα πετρελαίου, ακόμη και ως φοιτητής στην Αθήνα τα πρώτα χρόνια. Πολλές και εντυπωσιακές οι γιορτές και εκδηλώσεις, ιδίως στο γυμνάσιο, έντονα χριστιανικές και εθνικές. Σε όλες τις τάξεις μού ανέθεταν απαγγελίες πατριωτικών ποιημάτων. Στην πρώτη τάξη, ξυπόλυτος, με το ποίημα «Βασίλη κάτσε φρόνιμα να γίνεις νοικοκύρης», έφευγα στα βουνά να πολεμήσω τους Τούρκους. Και στην ογδόη, στον πρώτο ρόλο θεατρικού έργου, ως Γρηγόρης, γύριζα στο σπίτι σε τρισάθλια κατάσταση μετά την καταστροφή στον Σαγγάριο. Μικροί, εκείνα τα χρόνια ζούσαμε ανάμεσα σε βουλγαροκτόνους και τουρκοφάγους άνδρες -«έγινα Τούρκος!»- που έλυναν τις διαφορές τους με τις γκλίτσες. Και ανάμεσα σε καταπιεσμένες και φοβικές γυναίκες, σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία. Είχαμε πήξει από ιστορίες για πολέμους με Βουλγάρους και Τούρκους και ιστοριούλες για κατσικοκλέφτες και κλεφτοκοτάδες. Μύθοι για δαίμονες, φαντάσματα και νεράιδες, κατηχήσεις, εξορκισμοί, αγιασμοί, ματιάσματα, ξεματιάσματα και σταυροκοπήματα σε ημερήσια βάση. Ζωή χαρισάμενη! Οαση τα παραμύθια του Αντερσεν μπροστά στους καταθλιπτικούς βίους Αγίων που αποστηθίζαμε! Αλλες εποχές, άλλες συνήθειες, άλλος κόσμος, άλλη ζωή «τον παλιό καλό καιρό». Λιτή, αμέριμνη και νοσταλγική μόνο η μαθητική μας ζωή!
ΥΓ.: Στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Ναυπάκτου, που έμαθα τα πρώτα μου γράμματα, έχω τοποθετήσει προτομές του Αντερσεν και της Αναστασίας του Λεπάντο (ηρωίδας σε διήγημα του Αντερσεν με θέμα την Αδελφοποίηση), στη μνήμη των αείμνηστων δασκάλων μου Κώστα Ξαρλή και Ελένης Καπότα – Ρέπουλη. Σχετική η έκδοσή μου «Η Ελλάδα το 1841 και η Αναστασία του Λεπάντο». Επίσης, έχω εκδώσει Λεύκωμα -«Γυμνάσιο Ναυπάκτου – Φωτογραφίες 1936-1947- με υλικό που συγκέντρωσα από απογόνους καθηγητών μου εκείνης της περιόδου.
Γρηγόρης Γ. Βαρελας, Οικονομολόγος, απόφοιτος, Ινστιτούτου ΕDI της World Bank, Θρακομακεδόνες