Κύριε διευθυντά
Καθώς πλησιάζουν οι μέρες της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940, καλό είναι να γυρίζουμε λίγο σ’ εκείνο το παρελθόν και να αντλούμε διδάγματα που ίσως να είναι χρήσιμα για τις σημερινές μας δυσκολίες. Πηγές υπάρχουν. Πολλές καλές, άλλες εμπαθείς και ψευδεπίγραφες, κάποιες αγέρωχα – αλλά συναισθηματικά όχι αμέτοχες-αντικειμενικές, όπως για παράδειγμα η απαράμιλλη «Ελληνική εποποιία 1940-41» του Αγγελου Τερζάκη. Αποτελεί αληθινό εντρύφημα για τους παλιούς και βάφτισμα σε κολυμβήθρα γνήσιου πατριωτισμού για τους νεότερους. Ας επιτραπεί η επιλογή μιας μόνο σελίδας.
Ο Τερζάκης αποφεύγει να συνδέσει τα γεγονότα με τη δράση συγκεκριμένων προσώπων. Ισως γιατί θέλει να μείνει ακέραιη η αίσθηση της καθολικότητας του αγώνα και το δάφνινο στεφάνι να πάει στο σύνολο λαού και ηγεσίας, που σε μια ιστορική στιγμή άγγιξαν μαζί τις κορφές της δόξας.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που τα πράγματα τον υποχρεώνουν να τα πει με το όνομά τους. Δεν μπορεί να αγνοήσει την περίπτωση του στρατηγού Κατσιμήτρου, διοικητού της VIII Μεραρχίας στο Καλπάκι, χάρις στις ηγετικές πρωτοβουλίες του οποίου, παρά τις αμφιβολίες του Γενικού Στρατηγείου, αντιμετωπίστηκε και τελικά αποκρούστηκε και ανατράπηκε η ιταλική επίθεση. Δυο άλλες περιπτώσεις αφορούν τον στρατηγό Μουτούση, διοικητή της XIII Μεραρχίας και τον Μπασιάκο, διοικητή του 31ου Συντάγματος, έφεδρο εκ μονίμων αντισυνταγματάρχη. Ο πρώτος, έφτασε έφιππος μέχρι τη βάση εξορμήσεως, όπου διαπίστωσε τον κάματο μιας ελληνικής επίθεσης. Γράφει ο Τερζάκης: «Ο στρατηγός αγρίεψε, γύρισε στον υπασπιστή του συντάγματος: – Κύριε υπασπιστά! Τη σημαία! Να έρθει εδώ. Κι όλοι οι σαλπιγκταί του συντάγματος να σημάνουν έφοδο. Ηρθε η σημαία, ξεδιπλώθηκε. Στο πεδίο της μάχης η σημαία είναι κάτι δραματικά ιερό, σαν τη θεία μετάληψη, βουβή αλλά ακατανίκητη έκκληση της πατρίδας […]». Η εύλογη στενότητα του χώρου δεν επιτρέπει εκτενέστερη παράθεση του συνταρακτικού κειμένου. Πάντως, με βολές κανονιού τις οποίες έκανε ο ίδιος ο στρατηγός κρίθηκε μια μάχη αποφασιστικής σημασίας και κατελήφθη το Πόγραδετς. Αλησμόνητη στην τραγικότητά της είναι η περίπτωση Μπασιάκου- μια αυθεντική «καρτ ποστάλ» από το μέτωπο, σταλμένη από την Ιστορία για να τη βλέπουν οι άνθρωποι κάθε εποχής και να καταλαβαίνουν τι θα πει πόλεμος. Οπως εξιστορείται το περιστατικό από τον Αγγελο Τερζάκη, ο αντισυνταγματάρχης Μπασιάκος επικεφαλής μιας παράτολμης καταδρομικής ενέργειας, υπό συνθήκες απάνθρωπης παγωνιάς, κατέλαβε το κρίσιμο ύψωμα 1532, όπου, «μετά τη μάχη βρέθηκαν στρατιώτες Ελληνες και Ιταλοί λογχισμένοι μεταξύ τους, ολόρθοι ακόμα. Η παγωνιά τους είχε κρουσταλλιάσει σε συμπλέγματα μελανιασμένα».
Γεράσιμος Μιχαήλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη