Κύριε διευθυντά
Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Γάλλος πρόξενος στα Γιάννενα του Αλή Πασά, Πουκεβίλ, κάνει μια περιοδεία στη Δυτική Μακεδονία και περνάει από τα Γρεβενά (το Γρεβενό της εποχής). Στο βιβλίο που έγραψε, δεν φείδεται επαίνων για τον ιεράρχη της περιοχής, τον μητροπολίτη Βαρθολομαίο, ο οποίος, μέσα στη φτώχεια και στα σκοτάδια εκείνου του καιρού και εκείνων των τόπων, «διατηρεί ανοιχτό σχολείο και είναι παρηγοριά και αποκούμπι των πιστών». Τώρα που γίνεται τόση συζήτηση για τον κλήρο, τους δεσποτάδες, τον Αρχιεπίσκοπο και τον ρόλο της Ιεραρχίας, θεωρώ χρήσιμο να υπενθυμίσω τη μαρτυρία του Πουκεβίλ και, συνδυάζοντάς την με το έργο ενός διαδόχου εκείνου του Βαρθολομαίου, να παραθέσω και κάποια τεκμήρια που συνεισέφερε για τη στάση και το φρόνημα των πληθυσμών της ορεινής Ελλάδας και μάλιστα της μακεδονικής. Πρόκειται για τον μακαριστό Σέργιο Σιγάλα, ο οποίος επί σειράν πολλών ετών άσκησε την ποιμαντορία του στη Μητρόπολη Γρεβενών, πέραν δε του άλλου έργου του, δημοσίευσε με επίπονη και επίμονη προσήλωση και ικανότητα παλαιούς κώδικες της μητρόπολης – πολύτιμη συμβολή στην τοπική και την εθνική ιστορία.
Στα χίλια μέτρα ύψος βρίσκεται το βλαχοχώρι της Πίνδου, η Βοβούσα. Το 1905, με τους Τούρκους να ευνοούν την ανθελληνική δραστηριότητα, οργιάζει η ρουμανική προπαγάνδα. Oι Βλάχοι δίνουν την ελληνική τους απάντηση. Πολύτιμη μαρτυρία γι’ αυτό βρίσκεται στον 3ο τόμο από τις διαθήκες και από τα πρακτικά του Εκκλησιαστικού Δικαστηρίου και της Δημογεροντίας Γρεβενών (1896-1910), που εξέδωσε ο Σέργιος Σιγάλας. Συντάσσει διαθήκη στα γραφεία της μητρόπολης ο Πέτρος Καζάνας και εγκαθιστά κληρονόμο του «τον επίτροπον και ταμίαν της ελληνικής κεντρικής εκκλησίας του χωρίου Βοβούσα (εξ ου κατάγομαι) […] επί τω απαραβάτω όρω ίνα τα έσοδα εκ της περιουσίας μου δαπανώνται εις μισθούς των διδασκάλων της ελληνικής Σχολής του χωρίου μου […] προς δε ίνα νέμηται από σήμερον τα έσοδα εξοδεύων και αυτά επίσης εις μισθούς των διδασκάλων της ελληνικής Σχολής». Μάρτυρες διακεκριμένοι Γρεβενιώτες: Ευθυμιάδης, δικηγόρος, Παπαλεξίου, ιατρός, Γ. Ηλίας, Κ. Ζαρκοδήμος, Περ. Λαδάς και Μ. Διαμάντης, έμποροι. Τη διαθήκη «ο Γρεβενών Αγαθάγγελος επικυροί».
Να και η διαθήκη του Γιάννη Ζήση από το Σπήλαιο, που βρίσκεται σε ύψος 960 μέτρων, κάτι που επιβεβαιώνει την παρατήρηση του Απόστολου Βακαλόπουλου, ότι από τα βουνά ξεχύθηκε δυνατός ο νέος Ελληνισμός: «[…] Υποχρεώ την σύζυγόν μου να δίδη εφ’ όρου ζωής εις το ταμείον της εκκλησίας του χωρίου μου τοις μετρητοίς δύο λίρας οθωμανικάς, αι οποίαι να χρησιμοποιώνται εις την πληρωμήν του μισθού του διδασκάλου. […] Τον δε γαμβρόν μου να εξακολουθήση παρέχων την αυτήν ετησίαν προσφοράν. Οι υιοί του να δώσωσι είκοσι λίρας, ο τόκος των οποίων να χρησιμοποιείται εις τον ίδιον ιερόν σκοπόν, δηλ. εις τον μισθόν του διδασκάλου».
Να πώς κρατήθηκε και πώς ανδρώθηκε ο Ελληνισμός.
Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη