Κύριε διευθυντά
Το έτος 399 π.Χ. τέτοια εποχή, ο «σοφότερος των ανθρώπων» Σωκράτης οδηγείται κατηγορούμενος στο δικαστήριο της Ηλιαίας μετά τη «γραφή», δηλαδή μήνυση, την οποία κατέθεσε ο Αθηναίος πολίτης Μέλητος, (μαζί με τον Ανυτο και τον Λύκωνα) με την κατηγορία της ασέβειας και συγκεκριμένα ότι παραβαίνει τον νόμο του χρησμολόγου Διοπείθη (431 π.Χ.) τον οποίο είχε εγκρίνει η Εκκλησία του Δήμου και ο οποίος απαγόρευε την εισαγωγή νέων θεοτήτων και δογμάτων ξένων λατρειών. Επίσης, ότι διαφθείρει τους νέους. Το δικαστήριο, ως γνωστόν, καταδικάζει τον Σωκράτη σε θάνατο, ποινή που εκτελείται μετά ένα μήνα με κώνειο.
Εχουν περάσει 2.418 χρόνια και ακόμη το ερώτημα για το ορθό ή όχι της καταδικαστικής αυτής υπόθεσης πλανάται αμείωτο. Για τον λόγο αυτόν, προ ολίγων ετών στην κεντρική σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, με τη συμμετοχή 10 διαπρεπών νομικών από την Ευρώπη και την Αμερική, πραγματοποιήθηκε μια «άτυπη» επανάληψη της δίκης του Σωκράτη. Το αποτέλεσμα προκάλεσε έκπληξη με 5 δικαστές να ψηφίζουν υπέρ και 5 κατά, ο δε Σωκράτης να αθωώνεται με τις ψήφους του κοινού (67% υπέρ, 33% κατά). Η οικονομία μιας επιστολής δεν επιτρέπει την ανάπτυξη των επιχειρημάτων της κάθε πλευράς.
Θα ήθελα, όμως, να θίξω μια πτυχή στην οποία δεν έχει δοθεί η απαιτούμενη προσοχή. Πρόκειται για τον ρόλο του τότε Ανώτατου Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου, ο οποίος την εποχή της δίκης είχε επανακτήσει, με το ψήφισμα του Τισαμενού (450 π.Χ.), όλες τις προηγούμενες εξουσίες της εποχής του Σόλωνα, τις οποίες είχε προσωρινά «ψαλιδίσει» ο Περικλής μέσω του φίλου του στρατηγού Εφιάλτη (458 π.Χ.).
Ετσι, το Ανώτατο αυτό Δικαστήριο με την ιδιότητα βουλευτού και επιτηρητού της εκτελεστικής εξουσίας σώματος είχε, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα της αυτεπάγγελτης αναθεώρησης απόφασης κατώτερου δικαστηρίου όταν διαπίστωνε ότι κατά τη γνώμη του ήταν εσφαλμένη. Αναφέρω δύο παραδείγματα. Η πρώτη περίπτωση αφορά την αθώωση του Φιλίππου Αντιφώντα από την Εκκλησία του Δήμου, τότε ο Αρειος Πάγος παρενέβη και καταδίκασε αυτόν εις θάνατο σε δεύτερη δίκη (Πλούταρχος, Δημοσθένης XIV Δημοσθένης περί στεφάνου). Στη δεύτερη περίπτωση, ο Αρειος Πάγος ανακάλεσε απόφαση της Εκκλησίας του Δήμου, σύμφωνα με την οποία ακύρωνε την εκλογή του Αισχίνη υπέρ του Υπερείδη, για την εκπροσώπηση στο αμφικτυονικό συνέδριο.
Η σιγή λοιπόν του Αρείου Πάγου στην καταδικαστική απόφαση της Ηλιαίας εναντίον του Σωκράτη, η οποία σημειωτέον είχε αναστατώσει την τότε αθηναϊκή κοινωνία, πιθανότατα να σημαίνει ότι το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι οι λαϊκοί δικαστές εφάρμοσαν ορθά τους τότε ισχύοντες νόμους και συγκεκριμένα αυτόν του Διοπείθη, ή μήπως κρύβει κάτι άλλο;
To 2009, Αθηναίος δικηγόρος υποβάλλει αίτηση στον Αρειο Πάγο ζητώντας αναψηλάφηση και επανεκδίκαση της υπόθεσης. Ο τότε αντεισαγγελέας Ρούσσος Παπαδάκης με την υπ’ αριθμ. 529/09 απόφαση έκρινε ότι αναψηλάφηση δεν μπορεί να γίνει, καθώς το τότε αρχαίο αττικό δικονομικό σύστημα δεν προέβλεπε έφεση στις δικαστικές αποφάσεις και ότι επανάληψη της δίκης θα ήταν εφικτή μόνο με ειδική νομοθετική ρύθμιση. Τελειώνοντας, θέλω να πιστεύω ότι ο Αρειος Πάγος θα αναθεωρήσει την απόφασή του και θα προβεί αυτεπαγγέλτως σε αναψηλάφηση και επανεκδίκαση της υπόθεσης. Το οφείλει στον άνθρωπο που επηρέασε όσο λίγοι την ανθρωπότητα. Μια δεύτερη δίκη τη δικαιούται ο Σωκράτης, όπως όλοι οι άνθρωποι, καθότι μέχρι τώρα ισχύει η καταδικαστική απόφαση της Ηλιαίας του 399 π.Χ. με τη διάχυτη πεποίθηση όμως ότι αυτή εντάσσεται στις χειρότερες παρωδίες απονομής δικαιοσύνης, έχοντας έντονα στοιχεία πολιτικής σκοπιμότητας.
Ι. Κ. Γεωργίου, Καρδιολόγος