Κύριε διευθυντά
Ο τορπιλισμός του ευδρόμου «Ελλη» από το ιταλικό υποβρύχιο (Υ/Β) «Delfino» (κυβερνήτης G. Aicardi), στις 15 Αυγούστου 1940 στην Τήνο, δεν ήταν το πρώτο ούτε το τελευταίο επεισόδιο/πρόκληση πριν από την επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδος την 28η Οκτωβρίου 1940. Ηταν όμως αυτό που πλήγωσε βαθιά το πατριωτικό και το θρησκευτικό αίσθημα των Ελλήνων. Το «Ελλη», αγκυροβολημένο περίπου 800 μέτρα έξω από τον λιμενοβραχίονα της Τήνου και έχοντας αναπτύξει τον μεγάλο σημαιοστολισμό, μετείχε στις εορταστικές εκδηλώσεις της Παναγίας. Περί ώρα 08.30 τορπιλίστηκε από αγνώστου εθνικότητος Υ/Β. Τρεις τορπίλες εκσφενδονίστηκαν κατά του «Ελλη».
Οι δύο εξερράγησαν στον λιμενοβραχίονα. Η τρίτη όμως έπληξε το «Ελλη» και εξερράγη κάτω από το εν λειτουργία λεβητοστάσιο. Αποτέλεσμα, ο εν λειτουργία λέβητας να εκραγεί και να αναφλεγεί και το πλοίο να στερηθεί κάθε μέσου πρόωσης. Προσπάθειες ρυμούλκησης στο λιμάνι απέτυχαν και το πλοίο καιγόμενο και, αφού το εγκατέλειψε το πλήρωμά του, βυθίστηκε στις 09.45. Ανθρώπινα θύματα από τον τορπιλισμό: νεκροί 3 υπαξιωματικοί, 5 ναύτες στο πλοίο και 1 γυναίκα στον λιμενοβραχίονα. Επίσης, 29 τραυματίες επί του πλοίου. Η ελληνική κυβέρνηση αμέσως συνέστησε επιτροπή, υπό τον αρχηγό Στόλου υποναύαρχο Ε. Καββαδία, για να διαπιστώσει την εθνικότητα του Υ/Β που τορπίλισε το «Ελλη». Η επιτροπή στις 21 Αυγούστου, αφού εξέτασε τεμάχια των τορπιλών, εξέδωσε το πόρισμά της στο οποίο φαίνεται ότι οι τορπίλες ήσαν ιταλικής κατασκευής. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι το Υ/Β δολοφόνος ήταν ιταλικό. Η ελληνική κυβέρνηση γνώριζε ήδη την ταυτότητα του Υ/Β αλλά για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας δεν την ανακοίνωσε.
Η Ιταλία από την πλευρά της προσπάθησε να επιρρίψει την ευθύνη του τορπιλισμού του «Ελλη» στους Αγγλους. Η ελληνική κυβέρνηση μόνο μετά την εκδήλωση της ιταλικής επίθεσης δημοσίευσε στις 30 Οκτωβρίου 1940 ανακοινωθέν του ΓΕΝ το οποίο κατέληγε: «Τα ανωτέρω αποτελούν αναμφισβήτητον γεγονός ότι το εύδρομον “Ελλη” εβυθίσθη παρά ιταλικών τορπιλλών βληθησών υπό ιταλικού υποβρυχίου. Το γεγονός τούτο δεν ανεκοινώθη μέχρι τούδε επισήμως διά λόγους πολιτικής σκοπιμότητος, οίτινες βεβαίως εξέλιπον ήδη». Τι απέγινε το «Ελλη»; Οπως γράφει ο κ. Αρης Μπιλάλης στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς», τεύχος 1.030, Αύγουστος 2019: «Το ναυάγιο βρισκόταν σε βάθος 36-42 μέτρων. Εγιναν κάποιες προσπάθειες ανέλκυσής του αμέσως σχεδόν μετά τη βύθισή του, αλλά τελικά δεν υλοποιήθηκαν. Δέκα χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Π.Π., το 1955-1957, ξεκίνησαν εργασίες διάλυσης και ανέλκυσης του πλοίου. Το ναυάγιο δυναμιτίστηκε προκειμένου να διευκολυνθεί η υποβρύχια κοπή του σε τμήματα. Ενας πλωτός γερανός αγκυροβόλησε πάνω από το ναυάγιο και ξεκίνησε την ανέλκυση των αποκοπέντων τμημάτων. Είναι ειρωνικό ότι το πλοίο, που βυθίστηκε δόλια από το ιταλικό Υ/Β “Delfino”, αναφέρεται ότι κατέληξε, ως παλιοσίδερα, σε ιταλική εταιρεία».
Η πατρίς με Β.Δ. από 16-9-1946 απένειμε το μετάλλιον εξαιρέτων πράξεων στους νεκρούς του «Ελλη»: αρχικελευστή πυροβολητή Π. Κατσαΐτη, κελευστή μηχανικό Ν. Παπανικολάου, υποκελευστή Α΄ μηχανικό Ι. Μαντούβαλο, ναύτες θερμαστές Ι. Ανεστόπουλο, Γ. Γρίβα, Ι. Μπόνο, Δ. Καλλία και ναύτη θερμαστή Δ. Τομαρά, διότι, υπηρετούντες εις το Β.Ν. κατά τον λήξαντα πόλεμον, απωλέσθησαν εν διατεταγμένη υπηρεσία διατελούντες (βλ. αρχιπλοιάρχου (ο) Π.Ν. ε.α. Νικ. Λάχανου «Δόξα και δάφνες»). Ας είναι αιωνία η μνήμη τους. Η «Ελλη» πήρε την εκδίκησή της, από τον υγρό τάφο της, με τη νίκη των ελληνικών Οπλων κατά του φασίστα εισβολέα.
Ματθαιος Μ. Δημητριου, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.