Kύριε διευθυντά
Ξανάπιασα στα χέρια μου το «Ελληνικό ταξίδι». Φύλλα από το ημερολόγιο ενός ταξιδιού στην Ελλάδα και στην Τουρκία, του Καρλ Κρουμπάχερ (μετάφραση, εισαγωγή, σχόλια: Γ. Θανόπουλος, εκδόσεις Ιστορητής, Αθήνα 1994) και εντυπωσιάστηκα από την επικαιρότητα των σχολίων του Βαυαρού λόγιου για την Ελλάδα των τελών του 19ου αιώνα, σε σχέση με τα όσα συμβαίνουν σήμερα στη χώρα μας. Ο Καρλ Κρουμπάχερ γεννήθηκε το 1856, ήταν φιλέλληνας, γνώστης της ελληνικής γλώσσας, θεμελιωτής της έδρας μεσαιωνικής και νεότερης ελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Μονάχου και ιδρυτής του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Byzantinische Zeitschrift. Αναμείχθηκε ενεργά στο ελληνικό γλωσσικό ζήτημα και υπήρξε υποστηρικτής της δημοτικής. Το 1884 πραγματοποίησε οκτάμηνο επιστημονικό ταξίδι στην Ελλάδα, τη χώρα, όπως την αποκαλούσε, «των πόθων και νεανικών του ονείρων». Τις αναμνήσεις του τις δημοσίευσε το 1886.
Ο Kρουμπάχερ βρέθηκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των εκλογών του 1885, οι οποίες οδήγησαν στην πτώση της κυβέρνησης του Χαρίλαου Τρικούπη και στην αντικατάστασή της με εκείνην του Θεόδωρου Δηλιγιάννη. Η περίοδος χαρακτηριζόταν από τον ανταγωνισμό των βαλκανικών λαών που διεκδικούσαν την εδαφική κληρονομιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τον Σεπτέμβριο του 1885, η Βουλγαρία κατέλαβε την Ανατολική Ρωμυλία, κατά παράβαση των αποφάσεων του συνεδρίου του Βερολίνου (1878), και μετά τη βουλγαρική νίκη επί της Σερβίας οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και η Τουρκία αποδέχτηκαν το τετελεσμένο γεγονός.
Η κυβέρνηση Δηλιγιάννη, υπό την πίεση των πολεμικών διαδηλώσεων του ελληνικού λαού, ζητούσε αντισταθμίσματα λόγω της επελθούσης μεταβολής στα Βαλκάνια εις βάρος της. Επιπλέον, κήρυξε επιστράτευση και απειλούσε με πόλεμο (χωρίς ωστόσο να τον πραγματοποιεί), γεγονός που δυσαρέστησε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες προχώρησαν σε ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδας.
Στον πρόλογο της έκδοσης του «Ελληνικού ταξιδιού», ο Kρουμπάχερ εμψυχώνει τους Ελληνες και τους προτρέπει να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις, αντί να προσπαθούν με ανεπιτυχείς διπλωματικές κινήσεις να βελτιώσουν τα πράγματα προς το μέρος τους. Παρόλο που ο ίδιος αναφέρεται στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της εποχής, η ουσία των ζητημάτων που σχολιάζει (δηλαδή οι πολιτικές κινήσεις της Ευρώπης, η μεμψίμοιρη και γκρινιάρικη στάση των Ελλήνων, οι οποίοι αναζητούν σωτήρες, και η πεποίθησή του ότι η «σωτηρία» δεν θα προέλθει απ’ «έξω» αλλά από το εσωτερικό, από την ουσιαστική αλλαγή της χώρας) παραμένει η ίδια πάνω από εκατό χρόνια μετά. Γράφει μεταξύ άλλων (σ.σ. 48-49):
«Στα γεγονότα αυτά δεν θα επιφέρουν καμιά αλλαγή ούτε οι πολύ όμορφες διαμαρτυρίες ούτε και τα πιο έξυπνα κατασκευάσματα της αναπόφευκτης παγκόσμιας εξέλιξης. Κάθε προσπάθεια του λιλιπούτειου φουστανελοφόρου να μπερδέψει με πονηριά τα χονδρά δίχτυα τόσο έμπειρων ψαράδων ανοικτών θαλασσών [οι ευρωπαϊκές δυνάμεις], θεωρείται κακή και τιμωρείται. Με δυσκολία οι Ελληνες θα καταφέρουν πολλά ακόμη, με την ανταλλαγή διπλωματικών εγγράφων. Δεν μένει σ’ αυτούς τίποτε άλλο παρά η πίστη στη δική τους δύναμη. Αντί ν’ ασκηθούν στη σύνθεση δυσνόητων ψευδοδιακοινώσεων και μνημονίων, θα ήταν καλύτερο να δημιουργήσουν έναν καλά εκπαιδευμένο στρατό, να αποθηκεύσουν πολεμικά εφόδια, να κατασκευάσουν δρόμους που θα εξασφαλίζουν την επικοινωνία, με μια λέξη, να είναι έτοιμοι. Εκτός από αυτά, με δυσκολία θα έκαναν τις σωστές ενέργειες, εάν ήθελαν να ερμηνεύσουν κατά γράμμα τη συμβουλή που τους δόθηκε προνοητικά, δηλαδή να τηρήσουν ειρήνη και με καρτερική υποταγή να περιμένουν τις άνωθεν εντολές. Η επιτυχία είναι αυτή που κυριαρχεί στον κόσμο. Αναλογισθείτε ότι ένας λαός ενωμένος, με καθορισμένους στόχους, πρόθυμος για θυσίες και τολμηρός, αποτελεί χωρίς άλλο μια δύναμη την οποία πρέπει να υπολογίζει κανείς σε όλες τις περιστάσεις! Μην κάνετε μεγάλο θόρυβο ότι είσαστε μικρό κράτος! Μη μας φωνάζετε τόσο συχνά στ’ αυτιά ότι είσαστε πολύ αδύνατοι για να μπορέσετε να προβείτε σε επιχειρήσεις! Μην κραδαίνετε επίσης με πολύ θόρυβο το σπαθί· η Ευρώπη, που από προσωπική της πείρα γνωρίζει καλά όλα τα τεχνάσματα, θα δημιουργήσει τη λαθεμένη πίστη ότι το κάνετε για να σας εμποδίσουν –προβαίνοντας σε παραχωρήσεις– να τραβήξετε το επικίνδυνο αυτό όργανο από τη θήκη του!».
Μιχαλης Καραμπινης, Μυτιλήνη