Κύριε διευθυντά
Το γράμμα του κ. Αναστ. Στέφου για τον Ραμνούντα («Καθημερινή», 24.10.2020) μας δίνει ισχυρά κίνητρα να επισκεφθούμε, σε εύθετο χρόνο, τον αρχαιολογικό χώρο και να γνωρίσουμε τα ευρήματα από την περιοχή. Ας μου επιτραπεί μια διευκρίνιση σχετικά με την τύχη των αγαλμάτων της Ραμνουσίας Νεμέσεως και της Θέμιδος.
Το αναθεματικό άγαλμα της Θέμιδος ανεσκάφη το 1890 και έκτοτε εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Του λείπει το δεξί χέρι, αλλά πέρα από μερικές πρόσθετες μικροφθορές είναι άρτιον. Στον κατάλογο του 1890 ο Παν. Καββαδίας το εκθειάζει ως περισπούδαστο έργο τέχνης και κόσμημα του μουσείου.
Το λατρευτικό άγαλμα της Νεμέσεως είχε λιγότερο αγαθή τύχη. Διάσημο κατά την αρχαιότητα, φαίνεται να υπήρξε θύμα επίμονου κατατεμαχισμού/θρυμματισμού, πιθανότατα στα τέλη του 4ου αιώνα. Η κεφαλή βρέθηκε το 1813 από Αγγλους μελετητές/συλλέκτες αρχαιοτήτων και σήμερα εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο. Γύρω στο 1970, ο Γ. Δεσπίνης αναγνώρισε και ταυτοποίησε εκατοντάδες θραύσματα στα αποθηκευμένα χώματα ανασκαφών ως προερχόμενα από το άγαλμα και με τη βοήθεια ρωμαϊκών αντιγράφων αναπαρέστησε το άγαλμα επί χάρτου. Ενα ολόσωμο ρωμαϊκό αντίγραφο, σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο (αρ. 3949) και μια κεφαλή στο Μουσείο της Αγοράς (1055), ενώ κάπου δέκα άλλα ρωμαϊκά αντίγραφα είναι διάσπαρτα ανά τα μουσεία της Ευρώπης.
Δεν είχα πρότερες γνώσεις περί Ραμνούντος. Τα παραπάνω είναι προϊόν των αναζητήσεων στις οποίες με ώθησε η επιστολή του κ. Στέφου. Ζω μακριά από την πατρίδα μας και για μακρά διαστήματα οφείλω να αρκούμαι σε νοερές μόνον επισκέψεις στον τόπο μας, μέσα από πληροφορίες. Ωστόσο, στην προκειμένη περίπτωση το κινούν αίτιον είχε βαθύτερες ρίζες. Για μία χρονιά στο γυμνάσιο, κατά το σχολικό έτος 1974-1975, υπήρξα μαθητής του κ. Στέφου.
Τώρα, μετά την παρέλευση δεκαετιών, και από απόσταση μυριάδων σταδίων, δεν βρίσκω βαθύτερη ευχαριστία να απευθύνω στον παλαιό καθηγητή μου παρά τούτη την ένδειξη, πως το γράμμα του συγκέντρωσε την απόλυτη προσοχή μου και απετέλεσε έναυσμα νέων για εμένα αναζητήσεων.