Κύριε διευθυντά
Στην «Κ» της 23ης Ιανουαρίου είδαμε μια αναφορά του φίλου πλοιάρχου Ε.Ν. κ. Φρίξου Δήμου για το ιστορικό των κατά τα πρώτα χρόνια του ελεύθερου κράτους μας ενεργειών για τη δημιουργία ενός «Ναυτικού Ονοματολογίου», στο οποίο θα επανεφέροντο σε χρήση οι όροι των πλοίων (σκάφους, αρμένων, οργάνων, καθηκόντων, ναυτικών κελευσμάτων κ.λπ.) από το πλούσιο αρχαίο ελληνικό ναυτικό λεξιλόγιο, το οποίο είχε βαθιές ρίζες. Οι ναυτικοί όροι κατεγράφοντο με θαυμαστές λεπτομέρειες από τον Ομηρο στα Επη και πλουτίζονταν καθ’ όλη την μετά τον Ομηρο αρχαιότητα, γεμάτη, ως γνωστόν, από (νήες) και ναυ-μαχίες.
Αυτό το θαυμαστό ελληνικό ναυτικό λεξιλόγιο το είχε αλλοιώσει η σκλαβιά και το είχαν τραυματίσει θανάσιμα οι αιώνες με ξένες λέξεις και όρους.
Στην ορθή αναφορά του κ. Δήμου στις ενέργειες για τη δημιουργία και την εφαρμογή του «Ονοματολογίου», θα ήθελα να παρατηρήσω πως την τελειώνει με μερικές δυσκολίες της εφαρμογής του στην καθημερινή ναυτική ζωή, τη συνηθισμένη να κινείται με ένα μείγμα λέξεων/όρων που περιγραφόταν με τη λέξη: «κοινοβαρβαρική». Μπορεί έτσι ο αναγνώστης της επιστολής του κ. Δήμου να συναγάγει πως όλη αυτή η προσπάθεια ήταν μάταιη. Οχι, δεν ήταν μάταιη και αυτό εξηγώ στις ακόλουθες γραμμές.
Εκείνη η προσπάθεια που άρχισε το 1856 (τόσο κοντά στο πέρας του αγώνα της παλιγγενεσίας) επέτυχε σαν θαύμα. Και το Π.Ν. έκτοτε και μέχρι σήμερα, έχει έναν ακόμη λόγο (πέραν της ιστορίας του) να είναι υπερήφανο, διότι μιλάει την ειδικευμένη ναυτική γλώσσα με λέξεις και όρους καθιερωμένους πριν από τουλάχιστον τρεις χιλιάδες χρόνια.
Την αναφερομένη από τον κ. Δήμου εγκύκλιο του υπουργού των Ναυτικών Αθανασίου Μιαούλη της 18ης Νοε. 1858, με την οποία παρηγγέλλετο η χρήση των ελληνικών όρων του ονοματολογίου αντί των «κοινοβαρβαρικών», ο υπουργός την έκλεινε με τη φράση:
«Πεποίθαμεν ότι οι αξιωματικοί του Β.Ν. συναισθανόμενοι το καλόν και ωφέλιμον ομοιομόρφου και γνησίας ελληνικής ονοματοθεσίας, θέλουν συντελέσει προθύμως εις το να καταστήσωσι αυτήν δημώδη και εις αυτάς τας τελευταίας τάξεις των ναυτών».
Εκείνο το «πεποίθαμεν» του υπουργού υποχρέωνε τους αξιωματικούς. Ετσι αγκάλιασαν το ονοματολόγιο. Ψυχή της θέλησής τους ήταν ο Λεωνίδας Παλάσκας, κύριος συντάκτης του, αλλά και πρώτος κυβερνήτης πλοίου (ατμοδρόμωνος «Αμαλία» το 1861), που το εφήρμοζε στην πράξη (με μερικά ευτράπελα συμβάντα αρχικά).
Ισως δεν είναι γνωστό πως ο Λεωνίδας Παλάσκας και ναύτης καλός ήταν, αφού ως αξιωματικός του γαλλικού ναυτικού είχε περιπλεύσει την υδρόγειο, και γνώστης της αρχαίας ελληνικής ήταν (στη Γαλλία που από τότε πρωταγωνιστούσε στις κλασικές σπουδές) και καλά γνώριζε τα προβλήματα του ελληνικού ναυτικού από τον προστάτη του Ιωάννη Κωλέττη.
Για το πόσο του χρεωστούμε για αυτήν την ανάκτηση του αρχαίου ναυτικού λεξιλογίου μίλησαν οι πρώτοι ακαδημαϊκοί του Π.Ν., οι ναύαρχοι Στυλ. Λυκούδης και Δημ. Φωκάς. Μάλιστα ο πρώτος τον ονόμασε εθνικό ευεργέτη του ναυτικού για τη συμβολή του στην κατάρτιση του ονοματολογίου και για την ακατάβλητη θέλησή του για την εφαρμογή του στα επιτελεία και ιδιαίτερα στα πλοία εν όρμω και εν πλω. Το Π.Ν. έδωσε το όνομά του στο κύριο εκπαιδευτικό κέντρο του (Κ.Ε./Παλάσκας), γνωστό σε γενιές στρατευσίμων του.
Ο χώρος δεν επιτρέπει να αναφέρω έστω και λίγους από τους όρους του αρχαίου λεξιλογίου που χρησιμοποιεί και σήμερα το Π.Ν. με υπερηφάνεια, διότι αποδεικνύει ότι αποτελεί την τωρινή συνέχεια της πολυαίωνης ναυτικής μας ιστορίας. Θα τονίσω μόνο την υπερηφάνεια που γεννά ο ομηρικός τίτλος «Κυβερνήτης» πλοίου του Π.Ν. (Ιλιάδα: Τ 43, Οδύσσεια: γ 279, ι 78) και θα θυμίσω πως και σήμερα, αν περάσει κανείς κοντά σε πλοίο του Π.Ν. σε ώρα γεύματος, θα ακούσει τα μεγάφωνα να το φωνάζουν: Αριστον Πληρώματος (Ιλιάδα: Ω 124 ).