Κύριε διευθυντά
Με μικρή καθυστέρηση, θα ήθελα να προσθέσω τα ακόλουθα στην επιστολή του πρέσβη ε.τ. κ. Δ. Τσικούρη της 30.12.2020, η οποία αναφέρεται στο άρθρο σας της 25.12.2020:
Το «κομμάτι χαρτί» που μνημονεύει ο κύριος πρέσβης έχει δημοσιευθεί, σε φωτοτυπία, στην έγκριτη γαλλική εφημερίδα Le Monde της 21ης Ιανουαρίου 1992. Συνοδεύεται από εκτενές σχόλιο του έμπειρου δημοσιογράφου Michel Tatu, ανταποκριτή της εφημερίδας στη Μόσχα για πολλά χρόνια.
Πηγή του Tatu ήταν το BBC, ερευνητές του οποίου, ενόψει της παρουσίασης μιας τηλεοπτικής εκπομπής, «ξέθαψαν» το χαρτί ανάμεσα στα κατατεθειμένα στο Κέμπριτζ αρχεία του Τσώρτσιλ.
Το επάνω μέρος του χαρτιού περιέχει τις προτάσεις του Τσώρτσιλ, στα αγγλικά, γραμμένες από τον ίδιο και τσεκαρίσματα ή διαγραφές του Στάλιν με μπλε χοντρό μολύβι. Το κάτω μέρος του τη ρωσική μετάφραση. Αναγράφονται σε αυτό τα ποσοστά επιρροής της Μεγ. Βρετανίας (Μ.Β.) και της ΕΣΣΔ (Ρ) για την Ουγγαρία (50/50), τη Ρουμανία (Ρ 90, Μ.Β. 10), τη Γιουγκοσλαβία (50/50), τη Βουλγαρία (Ρ 75, Μ.Β. 25). Για την Ελλάδα παρατηρούμε τα εξής:
– Στο ποσοστό επιρροής 90% της Μ.Β., προστίθεται η φράση «σε συμφωνία με τις ΗΠΑ».
– Στο εναπομένον ποσοστό 10%, ο Τσώρτσιλ αρχικά πρότεινε «the others». Ο Στάλιν το διέγραψε, αντικαθιστώντας το με «Russia».
Υπενθυμίζεται ότι η συνάντηση της Μόσχας έγινε στις 9 Οκτωβρίου 1944, όταν η Ρωσία είχε ήδη καταλάβει τη Ρουμανία, είχε εισέλθει στη Βουλγαρία και ετοιμαζόταν να περάσει τα Καρπάθια προς την Ουγγαρία. Προκαλούσε εντύπωση στον Tatu η εμμονή του Τσώρτσιλ να κρατήσει την Ελλάδα, ενώ ουσιαστικά παραχωρούσε τα Βαλκάνια στη Ρωσία. Οι ιστορικοί το έχουν βέβαια εξηγήσει με όρους γεωπολιτικούς. Το διακύβευμα ήταν ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου και της Διώρυγας του Σουέζ, ώστε να παραμείνει ανεμπόδιστος για τη Μ.Β. ο σύντομος θαλάσσιος δρόμος προς την ινδική υποήπειρο (Κύπρος – αποικία, Αίγυπτος – προτεκτοράτο, Αντεν – αποικία, Ομάν – προτεκτοράτο). Ο Τσώρτσιλ, μεγάλος ασφαλώς ηγέτης, αλλά και αμετανόητος αποικιοκράτης, δεν μπορούσε να δεχθεί εύκολα την ιδέα ότι οι λαοί των Ινδιών θα αποκτούσαν ανεξαρτησία.
Στα απομνημονεύματά του του 1953 επιχειρεί να δικαιωθεί, έχοντας βέβαια την ύστερη εμπειρία του Ψυχρού Πολέμου. Αξίζει όμως να παραθέσουμε ένα απόσπασμα, στο οποίο φαίνεται να έχει ένα είδος ενοχής. Ενώ δηλαδή το «κομμάτι χαρτί» ήταν πάνω στο τραπέζι, με τις προτάσεις του Τσώρτσιλ και τις εγγραφοδιαγραφές του Στάλιν και επικρατούσε σιωπή, ο Τσώρτσιλ είπε: «Δεν θα βρει κάποιος κάπως κυνικό (sic!) το ότι φαινόμαστε να έχουμε ρυθμίσει με τρόπο τόσο προπετή τα προβλήματα αυτά, από τα οποία εξαρτάται η τύχη εκατομμυρίων ανθρώπων; Ας κάψουμε αυτό το χαρτί!». «Οχι, κρατήστε το», είπε ο Στάλιν.
Τα ποσοστά που συμφωνήθηκαν παραπέμφθηκαν την επομένη στους υπουργούς Εξωτερικών Ηντεν και Μολότωφ, που επέφεραν κάποιες τροποποιήσεις, προς όφελος κυρίως της ΕΣΣΔ (ποσοστό 80% στη Βουλγαρία). Για την Ελλάδα δεν άλλαξε κάτι.