Κύριε διευθυντά
Τον τελευταίο καιρό επικρατεί μια γενικευμένη κατήφεια στην ελληνική κοινωνία. Για να το διαπιστώσει κανείς δεν έχει παρά να ανοίξει την τηλεόραση και να ακούσει τα δελτία ειδήσεων, ή να παρακολουθήσει τις δημόσιες συζητήσεις που ακατάστατα προβάλλονται από όλα τα κανάλια. Το ίδιο θα διαπιστώσει διαβάζοντας οποιαδήποτε εφημερίδα. Ακόμα και στις ιδιωτικές – φιλικές συγκεντρώσεις, η χαρά της συνάντησης με αγαπημένα πρόσωπα σκιάζεται από επίμονες αναφορές που γίνονται αναπόφευκτα στα όσα θλιβερά συμβαίνουν γύρω μας, στα «χαλεπά» όπως τα αποκαλούσε ο Θουκυδίδης.
Θα έπρεπε εν τούτοις να θυμόμαστε ότι η ζωή είναι μία, μοναδική και ανεπανάληπτη και είναι κρίμα να τη δηλητηριάζουμε αναλογιζόμενοι συνεχώς τα άσχημα του δημόσιου βίου. Αυτά συνέβαιναν πάντοτε, συμβαίνουν τώρα και θα συμβαίνουν όσο υπάρχουν άνθρωποι και όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου. Διότι, ουσιαστικό στοιχείο της ανθρώπινης φύσης είναι η αλόγιστη επιθυμία για την απόκτηση δύναμης, πλούτου, εξουσίας και κυριαρχίας. Κι όταν η επιθυμία αυτή δεν χαλιναγωγείται από ηθικές αρχές, λαμβάνει διαστάσεις που οδηγούν στη δημιουργία δυσάρεστων καταστάσεων.
Ο Θουκυδίδης έζησε τη φρίκη του μεγαλύτερου εμφυλίου πολέμου που βίωσε ο Ελληνισμός στη μακραίωνη ιστορία του, τόσο σε εύρος, όσο και σε διάρκεια. Εφερε σε σύγκρουση τις δύο μεγάλες δυνάμεις της εποχής, Αθήνα και Σπάρτη, καθώς και όλες τις άλλες πόλεις-κράτη, σύμμαχοί τους από τη μία και την άλλη πλευρά. Η διάρκειά του ήταν 27 χρόνια, με μικρές διακοπές, από το 431 έως το 404 π.Χ. Ηταν ασύλληπτες οι αγριότητες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, καθώς και οι συνέπειες για τον Ελληνισμό.
Ο Θουκυδίδης τις περιγράφει με αντικειμενικότητα και, συντετριμμένος, καταλήγει: «Πολλά και χαλεπά ταις πόλεσι, γιγνόμενα και αεί εσσόμενα, έως αν η αυτή φύσις ανθρώπου ή». Δηλαδή, όσο η ανθρώπινη φύση παραμένει αμετάβλητη, πολλά και δυσάρεστα γίνονται και θα γίνονται πάντοτε.
Ο Θουκυδίδης διατηρεί την ελπίδα ότι ο άνθρωπος κάτι μπορεί να διδαχθεί από την ιστορία. Ο Πλάτων διαπιστώνει πόσο στενά είναι τα περιθώρια που διαθέτει η παιδεία για να αλλάξει την ανθρώπινη φύση. Εμείς γνωρίζουμε ότι, 2.500 χρόνια από τότε, δεν φαίνεται να έχει αλλάξει τίποτα. Παρόμοια γεγονότα επαναλαμβάνονται σε όλες τις εποχές και σε όλους τους τόπους.
Γιατί λοιπόν να δηλητηριάζουμε τη σύντομη και πολύτιμη ζωή μας αναλογιζόμενοι μόνο τα όσα δυσάρεστα γίνονται γύρω μας, τα οποία, άλλωστε, είναι ασήμαντα σε σχέση με εκείνα που συνέβησαν σε άλλες εποχές, και να αποσιωπούμε ή να αγνοούμε τα ευχάριστα, έστω και αν αυτά σπανίζουν;
Θα θυμηθώ εδώ κάποια παραίνεση που αναφέρεται στο βιβλίο του Καραγάτση «Σέργιος και Βάκχος»:
«Διώξτε τον θάνατο από μέσα σας και αγκαλιάστε σφιχτά τη ζωή και χαρείτε την με αγάπη, καλοσύνη και ειρήνη».