Κύριε διευθυντά
Εξαιρετικά πλούσια παρουσιάζονται τα εγκληματολογικά χρονικά των τελευταίων μηνών, ενώ ακάθεκτος συνεχίζει δυστυχώς ο καθημερινός εμπλουτισμός τους. Οπως ήταν αναμενόμενο, βγήκαν στην επιφάνεια όροι (βλ. κοινό περί δικαίου αίσθημα, τεκμήριο αθωότητας, παραδειγματική τιμωρία κ.ά.) εν πολλοίς λησμονημένοι το τελευταίο διάστημα· ας όψεται η λαίλαπα του κορωνοϊού.
Αμιγώς προσωπικές μου απόψεις δεν θα προσφέρω στους συναναγνώστες σήμερα· θα καταγράψω αρχικά, ανεπαισθήτως διασκευασμένα και συνοπτικά, τα όσα ο καθηγητής Ευ. Βενιζέλος ανέφερε το 2018 σε μιαν εσπερίδα –διαθέσιμη στο Διαδίκτυο– υπό τον τίτλο «Κοινό περί δικαίου αίσθημα vs κράτος δικαίου». Απαριθμεί εύστοχα, λοιπόν, τις κατακτήσεις του κράτους δικαίου που βρίσκουν «τοίχο» στη συνείδηση των πολιτών, καίτοι αποτελούν τους πυλώνες του: 1. το τεκμήριο αθωότητας, 2. την τυποποίηση του ποινικού φαινομένου και της φορολογικής υποχρέωσης, 3. την ποινική και φορολογική παραγραφή, 4. την απαγόρευση αναδρομικής επιβολής νόμου, 5. τις προϋποθέσεις και τα όρια της προσωρινής κράτησης, 6. το αξίωμα ne bis in idem, 7. την κατάργηση της θανατικής ποινής (ενίοτε) και 8. τον ερμηνευτικό και νομολογιακό σχετικισμό, ήτοι τη δυνατότητα των ενδίκων μέσων και τις διαφοροποιήσεις στην ερμηνεία των νόμων και στη νομολογία αναλόγως προς την εκάστοτε σύνθεση των (ανωτάτων) δικαστηρίων της χώρας, την ύπαρξη δηλαδή πλειοψηφιών και μειοψηφιών δικαστών συμφωνούντων ή διαφωνούντων εφ’ ενός κρινομένου ζητήματος. Σημειώνει, μάλιστα, μετ’ επιτάσεως τη στρεβλή αξίωση της κοινής γνώμης περί παραδειγματικής τιμωρίας των αδικοπρακτούντων –η οποία, ωστόσο, υπ’ αυτήν την έννοια προσκρούει στην αρχή της αναλογικότητας και στην τυποποίηση του ποινικού φαινομένου– αγνοώντας (η κοινή γνώμη) ότι παραδειγματική είναι κάθε τιμωρία ως θεσμικά κατοχυρωμένη στο πλαίσιο του γενικοπροληπτικού χαρακτήρα των ποινών.
Δεδομένου ότι auctoritas non ueritas facit legem και ενόψει των σχεδιαζόμενων τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα, είναι ευκαιρία, θαρρώ, όλοι μας να αναψηλαφήσουμε τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των ΜΜΕ, της πολιτικής ορθότητας και άλλων κινημάτων στη διαμόρφωση του λεγόμενου κοινού περί δικαίου αισθήματος και των προβληματικών εκφάνσεών του. Αλλωστε τέτοιου είδους λαϊκά δικαστήρια, όπως αναδεικνύονται οι διαστρεβλωμένες φανερώσεις των ανωτέρω μέσων και κινημάτων, ποτέ άλλοτε δεν γνώρισε η χώρα μας, ούτε καν –mutatis mutandis– όσο η Λαϊκή Δικαιοσύνη ήταν «θεσμοθετημένη» τα έτη 1942-45. Νομίζω δε, πριν ο καθένας μας εκφράσει λαϊκιστικώ τω τρόπω την πεποίθησή του περί δικαίου ή αδίκου, αθωότητας ή ενοχής επ’ αφορμή συγκεκριμένης υπόθεσης της εκάστοτε επικαιρότητας, ας αναλογιστεί με μεγάλη περίσκεψη κι όχι γενικευτικά και πρόχειρα ότι summum ius summa iniuria και ότι τον τελικό λόγο πάντα έχουν οι τακτικοί δικαστές.