Κύριε διευθυντά
Διάβασα με ενδιαφέρον την ανάλυση του Θ. Γεωργακόπουλου («Τι μου έμαθε η COVID-19», 11/9/21), και θα ήθελα να προτείνω μια απάντηση στην απαίτηση/προσδοκία του από τη σύγχρονη επιστήμη. Η πολυμορφία των κλινικών εκδηλώσεων της νόσου οφείλεται στο ότι σε κάθε περίπτωση υπάρχει μια μοναδική αλληλεπίδραση ενός και του αυτού βιολογικού οργανισμού (του ιού) με έναν απείρως πιο σύνθετο βιολογικό οργανισμό (τον κάθε συγκεκριμένο ασθενή), που μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές. Με όσες γνώσεις κι αν έχουμε, δεν μπορούμε να αναλύσουμε όλους τους πιθανούς παράγοντες που παίζουν ρόλο στην αλληλεπίδραση αυτή. Η σύγκριση με το διαστημικό τηλεσκόπιο αναδεικνύει τη βασική διαφορά των προς επίλυση προβλημάτων. Εκεί πρόκειται για καθαρώς μηχανικά ζητήματα που επιδέχονται τεχνικές λύσεις, πολύπλοκες μεν αλλά με προβλέψιμα αποτελέσματα. Εδώ έχουμε να κάνουμε με βιολογικά φαινόμενα που αποδεικνύονται πολύ πιο σύνθετα, αφού επηρεάζονται, εκτός από τις πάμπολλες φυσικοχημικές αντιδράσεις, και από κοινωνικές ή και ψυχολογικές ακόμη μεταβλητές, που δεν μπορούν πάντα να σταθμισθούν με ακρίβεια και έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Γι’ αυτό άλλωστε και η ιατρική δεν μπορεί να ασκηθεί από υπολογιστές, ούτε υπάρχει μια ενιαία συνταγή αντιμετώπισης για όλους, ακόμη και για την ίδια γνωστή νόσο.
Ενα φιλοσοφικό δίδαγμα από την όλη εμπειρία της COVID-19 θα πρέπει να είναι ότι το σωκρατικό «εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» ισχύει ακόμη και στον 21ο αιώνα. Με όλη μας τη συσσωρευμένη γνώση, ας έχουμε κατά νουν ότι υπάρχουν πολλά ακόμη που δεν γνωρίζουμε, και το «δεν ξέρω» αποτελεί τη μόνη θεμιτή απάντηση σε πολλά ερωτήματα. Για να θυμηθούμε και τον Απόστολο Παύλο, «εκ μέρους γινώσκομεν».