Κύριε διευθυντά
Πρόσφατα στην «Κ» διάβασα κείμενα του Ελληνορουμάνου συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι (1884-1935) αναφερόμενα στην αποκήρυξη από τον ίδιο του σοβιετικού καθεστώτος, αν και φανατικός Μπολσεβίκος από την εφηβεία του. Τα κείμενα αυτά, γραμμένα το 1929, εντυπωσιάζουν ακόμα με την οξυδέρκειά τους, αφού έκτοτε, ο γιος του Κεφαλονίτη Γιώργου Βαλσαμή διέγνωσε την αληθινή φύση του καθεστώτος των Μπολσεβίκων και έτσι, θα μπορούσε να λεχθεί ότι προέβλεψε ακόμα και την αυτοκατάρρευσή του.
Ετσι, κατά την πολύμηνη παραμονή του στη Ρωσία των Μπολσεβίκων –πολύ πέραν του έτους– διαπιστώνει ότι οι αντιλήψεις των κομμουνιστών ήσαν ότι «τα αισθήματα και η αγάπη δεν είναι παρά αστική αδυναμία».
Την ίδια εποχή στην Ελλάδα ο Ασημάκης Πανσέληνος (1903-1984) στο βιβλίο του «Τότε που ζούσαμε» αναφέρεται σ’ έναν φίλο του, ο οποίος έκλαψε στην κηδεία της μάνας του και ζητούσε συγγνώμη από τους ομοϊδεάτες του για την «αστική αδυναμία του». «Εχω, έλεγε, μέσα μου αστικές επιβιώσεις»!
Ακόμα, διεπίστωσε ότι στην αχανή χώρα των Μπολσεβίκων επικρατούσε «καταπίεσις μόνο και καταδυνάστευσις εκ των άνω».
Αλλά θα ήθελα ν’ αναφερθώ στον –κατά κάποιο τρόπο– Ελληνα «Ιστράτι», ο οποίος ήταν ο συγγραφέας Πέτρος Πικρός (1894-1956), (στα ρωσικά πικρός = Γκόρκι). Μάλλον επρόκειτο για μέτριο συγγραφέα και η φήμη του ωφείλετο στο ότι υπήρξε θορυβώδες στέλεχος του ΚΚΕ, αλλά και εκκεντρικός (έτσι προτιμούσε εκφράσεις όπως «κάτω τα μπαγάσικα κόλπα»).
Υπήρξε εκδότης, περί το 1930, του μαρξιστικού περιοδικού «Πρωτοπόροι». Ο ίδιος ανδρώθηκε στη θολή και ρευστή δεκαετία του 1920, όταν ο εγχώριος κομμουνισμός έρρεπε στην εξύμνηση «αρνητικών ηρώων». Υστερα άρχισαν να κυριαρχούν «οι Κούτβηδες», ανελέητοι και άσπλαχνοι, στην εφαρμογή της κομματικής γραμμής.
Ετσι, η μαρξιστική λογοτεχνία πέρασε πλέον στους «θετικούς ήρωες», που ήταν όλοι πιστοί κομμουνιστές, ατρόμητοι και χωρίς αμφιβολίες.
Ο Π. Πικρός καθαιρείται από διευθυντής των «Πρωτοπόρων». Αρνείται πεισματικά να παραδώσει το περιοδικό στη νέα διεύθυνση (Ασημάκης Πανσέληνος, Αλεξάνδρα Αλαφούζου, Φούλα Χατζηδάκη), οι οποίοι εκδίδουν τους «Νέους Πρωτοπόρους» και ο Πέτρος Πικρός απομακρύνεται πλήρως από το κόμμα.
Στο πρώτο τεύχος μάλιστα των «Νέων Πρωτοπόρων» ο Ασημάκης Πανσέληνος, ο οποίος προφανώς θεωρούσε ότι η απόφαση και των δύο να εγκαταλείψουν το Κ.Κ. ήταν σχεδόν «έγκλημα καθοσιώσεως», έγραψε σ’ ένα επίγραμμά του, χλευαστικά για αμφοτέρους τους παλιούς Μπολσεβίκους.
«Ενθαδε κείται ο Πικρός και να τον κλαίς διαβάτη. Εζησε ως Γκόρκι ιμμιτασιόν και πέθανε ως Ιστράτι!»
Και με κάποια έπαρση συνέχιζε:
«Με ένα έξοδο τους έθαψα και τους δύο».
Αλλά θα προσέθετα, ο πανδαμάτωρ χρόνος δεν δικαίωσε τον Ασημάκη Πανσέληνο, αλλά μάλλον τον «φτωχοδιάβολο των Βαλκανίων» Παναΐτ Ιστράτι…