Κύριε διευθυντά
Πάντα υπάρχει κάποιος λόγος να ασχοληθεί κανείς με τον Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν. Για παράδειγμα, η σημερινή (18η Δεκεμβρίου) ημερομηνία γέννησής του και η εξαιτίας αυτής ανάκληση στη μνήμη μου του βιβλίου του Ανατόλι Ριμπακόφ, «Τα παιδιά από το Αρμπάτ», απ’ όπου το επεισόδιο περί του οποίου η παρούσα – μια ανασύσταση, εκ μέρους μου, της διήγησης του Ριμπακόφ.
Το περιστατικό διαδραματίζεται στην ντάτσα του Στάλιν, στο Σότσι. Εκεί όπου ο οδοντογιατρός Λίπμαν περίμενε για να ολοκληρώσει τις υπηρεσίες του στον ατσαλένιο ηγέτη. Είχε ετοιμάσει το μηχάνημα-μασελάκι και δεν απέμεινε παρά να το προβάρει και να το τοποθετήσει.
Υστερα από αρκετές επώδυνες εργασίες –εξαγωγές, τροχίσματα κ.λπ.– που καθόλου δεν άρεσαν στον μεγάλο πατερούλη, όλα έδειχναν να τελειώνουν με τον καλύτερο τρόπο. Ή μήπως όχι;
Καθώς ο Λίπμαν άρχισε να μαζεύει τα εργαλεία του ανακουφισμένος, τα πράγματα γι’ αυτόν είχαν πάρει, στο μυαλό του Στάλιν, άλλη –προδιαγεγραμμένη– πορεία.
Δεν ήταν μόνο που ο γιατρός τον είχε δει να χτυπιέται από τον πόνο, που για κάποιες στιγμές τού είχε φέρει δάκρυα στα μάτια, ούτε το ενοχλητικό πασπάτεμα στα μάγουλα, η ακινησία, το ξεσάλιασμα… Ούτε, ακόμα περισσότερο, η εικόνα, προσωρινή έστω, που κρυβόταν κάτω από το παχύ καλοχτενισμένο περίφημο μουστάκι: μια εικόνα ενός κοινού αναξιοπαθούντος, πονεμένου ξεδοντιάρη. Ηταν, το χειρότερο, που στο τέλος είχε παραδεχθεί –αν είναι δυνατόν!– ότι έκανε λάθος που επέμεινε για το χρυσό μηχάνημα, αντί για το πλαστικό που του υπεδείκνυε ο Λίπμαν. Εκανε, μάλιστα, γι’ αυτό και τη σιωπηρή αυτοκριτική του.
Ολοι οι καλοί κομμουνιστές πρέπει να κάνουν την αυτοκριτική τους. Οσοι είχαν κάνει λάθη και αρνήθηκαν να τα παραδεχθούν, είχαν τιμωρηθεί: Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Μπουχάριν, Ρίκοφ, Κίροφ… Ολοι, μέλη μιας διακεκριμένης κατηγορίας, είχαν χαθεί στον βωμό της σοσιαλιστικής νομιμότητας και των μυστικιστικών πενταετών πλάνων.
Ο Λίπμαν, βέβαια, δεν ανήκε σ’ αυτούς. Αυτός θα ήταν απλώς μια παράπλευρη απώλεια. Ενας άτυχος άνθρωπος, που σε κάποια στιγμή της ζωής του είδε και άκουσε όσα δεν έπρεπε να δει και να ακούσει.
Την άλλη μέρα ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς, μαζί με άλλες οδηγίες που έδινε στον γραμματέα του Τόβστουχα, θα προσθέσει, παρενθετικά, και μία ακόμη: «Τον οδοντογιατρό Λίπμαν να τον αντικαταστήσετε αμέσως με άλλον». Και, με την ίδια ανάσα, θα συμπληρώσει: «Να απολυθεί και να απομακρυνθεί από την κλινική του Κρεμλίνου». «Μάλιστα, σύντροφε Στάλιν», πήρε ο Τόβστουχα το μήνυμα, οπισθοχωρώντας προς την έξοδο… «Και πού ’σαι», τον σταμάτησε και πάλι με το βλέμμα χαμηλωμένο στα χαρτιά του, για να προσθέσει: «Αλλά, να μην τον πειράξουν…».