Κύριε διευθυντά
Από τα μέσα του 11ου αιώνα η Νέα Μονή, αφιέρωμα του ευσεβούς αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Μονομάχου στην Παναγία, καταλαμβάνει το κέντρο της Χίου. Τον υψηλό τρούλο της σταυροειδούς εκκλησίας κοσμεί περίοπτος σταυρός. Το ιερό της αντικρίζει τα άσπρα χώματα της Ιωνίας. Τα μωσαϊκά της, ιδιαίτερα της Βάπτισης και της Ανάστασης, θεωρούνται εφάμιλλα του Οσίου Λουκά, ενώ οι κραταιοί, μειλίχιοι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ προστατεύουν την Αγία Τράπεζα, αλώβητοι για δέκα αιώνες.
Λίγες μέρες μετά το Πάσχα τού 1822 οθωμανικά στρατεύματα κατέσφαξαν χιλιάδες αθώους άοπλους Χιώτες που είχαν καταφύγει στα κτίσματα της μονής. Το οστεοφυλάκιο συντηρεί μέχρι σήμερα τα οστά και τα κρανία τους. Αλλά οι σφαγές επεκτάθηκαν στα παρεκκλήσια και στις σκήτες, στα κτήματα και στα σπήλαια του μοναστηριού. Στο ορεινό μετόχι πίσω από τη Νέα Μονή χτίστηκε αργότερα ο Αγιος Λουκάς πάνω στους ομαδικούς τάφους των σφαγιασθέντων: μονόκλιτος ναός από ακατέργαστη ξερολιθιά πάνω σε θολωτά οστεο-τάφεια που σχηματίζονται από τα βράχια. Μια φορά τον χρόνο, την Κυριακή του Θωμά, τελείται μνημόσυνο για τις χιλιάδες αθώες ψυχές και ψάλλεται με κατάνυξη Χριστός ανέστη εκ νεκρών… Φέτος έχουν περάσει 200 χρόνια από τη μεγάλη Σφαγή.
Δίπλα ακριβώς στον Αγιο Λουκά, χαμένος μέσα στην άγρια βλάστηση, σχεδόν θαμμένος μέσα στα πετρώματα του βουνού, στέκει ακόμα ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός ριζωμένος στα βράχια. Δεν γράφει ονόματα, αλλά ο πατέρας Διονύσιος τον ονοματίζει «τάφο των ανηλίκων», αφού εκεί θάφτηκαν ομαδικά όλα τα βρέφη και ανήλικα παιδιά που σφαγιάστηκαν αναίτια.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δύναμη της λήθης ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες επιβίωσης. Αλλά για κάθε έθνος, για κάθε λαό η ιστορική μνήμη συνιστά πηγή γνώσης και δύναμης. Η θυσία της Χίου δημιούργησε το παγκόσμιο κίνημα του φιλελληνισμού, ενέπνευσε τους πρώτους ήρωες φιλέλληνες που προδόθηκαν στη μάχη του Πέτα τον Ιούλιο του 1822, όπως ενέπνευσε τον Delacroix, τον Hugo, τον Shelley, τον Βύρωνα. Η θυσία της Χίου κέρδισε αναφανδόν τη μεγάλη μάχη της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης τέσσερα χρόνια πριν από το Ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου.
Η αδιαφορία για την ιστορική μνήμη αυτής της τραγικής όσο και ηρωικής θυσίας δεν ψέγει μόνο τις διοικητικές και εκκλησιαστικές αρχές του νησιού αλλά και την κυβέρνηση, ιδιαίτερα το υπουργείο Πολιτισμού. Η φετινή 200ή επέτειος δεν μνημονεύεται επαρκώς. Το νησί της Χίου δεν αξιώθηκε να οργανώσει εκδηλώσεις εθνικής μνήμης. Η Βιβλιοθήκη Κοραή, τα μουσεία και ιδρύματα του νησιού παραμένουν κωφάλαλα.
Απομένουν έξι μήνες του φετινού επετειακού έτους. Πληροφορούμαι ότι Χιώτες του απόδημου ελληνισμού (με τη γνωστή φιλοπατρία που ανέκαθεν τους διακρίνει) προσπαθούν να αναπληρώσουν το επετειακό κενό.