Κύριε διευθυντά
Σχετικά με την επιστολή του ιατρού κ. Αντώνη Παπαγιάννη με τις γλωσσικές αναφορές του και απόψεις («Καθημερινή», 22/6/2022) υπό τον τίτλο «Να είναι καλοτάξιδο… και ας αναχωρεί», παρατηρώ και σχολιάζω τα ακόλουθα:
1. Τα ρήματα αναχωρώ και αποπλέω δεν είναι, όπως ισχυρίζεται ο ως άνω επιστολογράφος σας, «συνώνυμες λέξεις», διότι σύμφωνα με τον σχετικό ορισμό (Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη): «Συνώνυμος είναι η λέξη που η σημασία της είναι ίδια ή παραπλήσια με τη σημασία άλλης λέξης» (π.χ. κάθισμα – καρέκλα).
2. Το ρήμα αναχωρώ (σύμφωνα με το ίδιο λεξικό) σημαίνει: φεύγω για συγκεκριμένο προορισμό (κάνω ταξίδι), ενώ το ρήμα αποπλέω σημαίνει: φεύγω από το λιμάνι (μόνο για πλοία).
Συνεπώς, τα ρήματα αναχωρώ και αποπλέω δεν είναι συνώνυμες λέξεις, διότι η έννοια της κάθε λέξης είναι ετυμολογικά αυτοτελής – διαφορετική και δεν είναι ίδια με την άλλη, ούτε παραπλήσια με αυτήν.
Κατόπιν των ανωτέρω το ορθό είναι: Το πλοίο απέπλευσε και όχι αναχώρησε, όπως επίσης ορθό είναι αναχώρησε το τρένο ή το αεροπλάνο, με προορισμό π.χ. τη Θεσσαλονίκη.
3. Ο αποκλεισμός των ως άνω ρημάτων από την κατηγορία των συνωνύμων λέξεων προκύπτει περαιτέρω και εκ του γεγονότος ότι οι συνώνυμες λέξεις έχουν «αμφίδρομη» εννοιολογική σημασία και λειτουργία, έτσι ώστε, ακόμη και αν θεωρήσουμε (σύμφωνα με το ανωτέρω παράδειγμα) ότι μπορεί να λεχθεί (έστω και κατ’ ευφημισμόν) ότι το πλοίο αναχώρησε, όπως επιθυμεί ο κ. Παπαγιάννης, σε καμία περίπτωση ασφαλώς δεν είναι δυνατόν να λεχθεί, αντιστοίχως, και κατά την αμφιδρομική λειτουργία των συνωνύμων λέξεων, ότι απέπλευσε το τρένο ή το αεροπλάνο!
4. Συμπέρασμα: Πράγματι, «δεν βουλιάζουμε το πλοίο αν πούμε ότι αναχώρησε και όχι ότι απέπλευσε», όπως χαριτολογώντας αποφαίνεται ο κ. Παπαγιάννης… Σίγουρα όμως βουλιάζουμε, χάριν αστεϊσμών και εντυπώσεων, την υπέροχη και πολύπαθη γλώσσα μας με τις εκάστοτε κακοποιήσεις και παραφθορές.
Μπέσσυ Παπασωτηρίου-Μπένου
Συν/χος συμβολαιογράφος Αθηνών