Κύριε διευθυντά
«Η ανάγκη (απλώς) να διαβάζεις βιβλία και η ανάγκη να τα δένεις είναι δύο διαφορετικές περίοδοι αναγκών, πολιτισμού και ανάπτυξης». Με αφορμή αυτή τη φράση, ένα ρέκβιεμ η επιστολή μου για την ξεχασμένη σπουδαία τέχνη της καλλιτεχνικής βιβλιοδεσίας.
Αναφερόμενος στην πληθώρα των (ήδη κλειστών) βιβλιοδετείων που ανθούσαν άλλοτε στην περιοχή των Εξαρχείων, ο Νίκος Βατόπουλος στο βιβλίο του «Περπατώντας στην Αθήνα», σε οικείο κεφάλαιο γράφει: «(…) Πόσα βιβλία “δέθηκαν” με κίνητρο την αγάπη και απέκτησαν και αρχικά κατόχου σε χρυσοτυπία; (…), με εκείνα τα χρυσά Χ.Π. και Μ.Ι. και Β.Σ., πάνω τους, δεμένα (τώρα) με σπάγκο, ντάνες πεταμένες σε σκονισμένα μωσαϊκά ή σε μεταλλικά ράφια (…)». Ατυχα βιβλία –αντικείμενα ανίερης συναλλαγής άστοργων και ανάξιων κληρονόμων– συμπληρώνω εγώ.
Εν είδει πιστοποιήσεως του μουσειακού χαρακτήρα του δεμένου βιβλίου, η Μάρω Βασιλειάδου μάς ξεναγεί στην έκθεση καλλιτεχνικής βιβλιοδεσίας της Ευαγγελίας Μπίζα, στην Εθνική Βιβλιοθήκη («Κ», 12.5.23). Μερικές από τις εντυπωσιακές αναφορές στην ξεχασμένη αυτή τέχνη, επ’ ευκαιρία της έκθεσης: «Χρυσωμένες ακμές, φύλλα χρυσού, φίλντισι, ξύλο, εμφανές ράψιμο με σύρμα, διάτρητο μεταλλικό κάλυμμα, χαρτί επιζωγραφισμένο με ακουαρέλες». Αδιαφιλονίκητοι πρωταγωνιστές, βεβαίως, η κλωστή και η βελόνα.
Σε επιφυλλίδα του περί της υλικής υπόστασης των βιβλίων, ο αείμνηστος συνάδελφός σας Γιώργος Φτέρης («Η φυσική του βιβλίου», Το ΒΗΜΑ, 7.2.60), γράφει: «(…) κι ακόμα θυμόμαστε πως, σε μια μεγάλη έκθεση, προπολεμικά στο Παρίσι, το ενδιαφέρον του κοινού είχε προσελκύσει μια έκδοση του βιβλίου του Μπωντλαίρ “Τα άνθη του κακού”. Το είχαν τοποθετήσει σε ειδική προθήκη, όπου σταματούσαν όλοι οι επισκέπτες, ανυπόμονοι, αν όχι να το πιάσουν στα χέρια τους, τουλάχιστον να το δουν. ∆εν ήταν βέβαια τα ποιήματα του Μπωντλαίρ που οι περισσότεροι θα τα είχαν σε κάποια άλλη έκδοση στη βιβλιοθήκη τους.
Ηταν για το δέσιμο του βιβλίου: έργο του συμπατριώτη μας Ράλλη, ενός Χιώτη άρχοντα που του άρεσε αυτή η τέχνη και που έδενε τα βιβλία με την ίδια διάθεση που έφτιαχνε ο Στραντιβάριους τα βιολιά».