Κύριε διευθυντά
Στην επιστολή («Καθημερινή» 24/6/2023) με τίτλο «Η ληξιαρχική πράξη γέννησης της ∆ημοκρατίας, η Πολιόχνη της Λήμνου και το προϊστορικό Αιγαίο», η επιστολογράφος δρ Βιβή Βασιλοπούλου, αφού αναφέρεται προλογικά στη συνήθως επαναλαμβανόμενη θέση ότι η ∆ημοκρατία γεννήθηκε στην Αθήνα, προσθέτει: «Ομολογώ ότι πριν από χρόνια είχα ακούσει ένα συνάδελφο αρχαιολόγο να μιλάει για βάσιμη “υποψία” ότι (η ∆ημοκρατία) γεννήθηκε σε άλλη σπουδαία πόλη της αρχαιότητας, αλλά δεν έχω στοιχεία ούτε και εξουσιοδότηση να μιλήσω σχετικά».
Επί της ως άνω ακριβολόγου ομολογίας και παραδοχής, ας μας επιτραπεί προς περαιτέρω διαφώτιση του θέματος να σημειώσουμε τα εξής:
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες επιγραφικές μαρτυρίες, η Δημοκρατία φαίνεται να πρωτοεμφανίστηκε στην αρχαία Χίο, η οποία κατά τον Θουκυδίδη (VIII, 40.1 και 45.4) υπήρξε «η μεγίστη των εν Ιωνία συμμαχίδων πόλεων», με τους κατοίκους της να λογίζονται ως οι «πλουσιώτατοι των Ελλήνων». Σε ενεπίγραφη βουστροφηδόν στήλη γνωστή ως «Κύρβιν» του Θολοποταμίου (χωριό της νήσου, όπου αυτή ανευρέθη το 1907), τοποθετούμενη χρονικά μεταξύ των ετών 575-550 π.Χ., και λογιζόμενη ως το αρχαιότερο συνταγματικό κείμενο, επιπλέον των λοιπών δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών, μνημονεύεται και «βουλή δημοσίη», συνιστώσα αντιπροσωπευτικό σώμα του χιακού δήμου, με τα μέλη της να εκλέγονται διά κλήρου ή ψηφοφορίας και να έχουν ευρύτατες και αναλυτικά εκτιθέμενες δικαιοδοσίες.
Βάσει των ως άνω στοιχείων, ήδη από τον προπερασμένο αιώνα οι μελετητές έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι γενέθλιος τόπος της Δημοκρατίας πρέπει να λογίζεται η Χίος, άποψη που διατυπώνει και ο καθηγητής της Πολιτικής Φιλοσοφίας David Held στο περισπούδαστο έργο του «Models of Democracy» (ελλ. έκδοση «Μοντέλα Δημοκρατίας», Αθήνα 2007, σελ. 29), σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Φαίνεται ότι η πρώτη δημοκρατική πολιτεία εμφανίστηκε στα μέσα του έκτου π.Χ. αιώνα στη Χίο…».
Κ. Ε. ΦΡΑΓΚΟΜΙΧΑΛΟΣ, PhD (Lond.)
Επ. σχολικός σύμβουλος φιλολόγων, π. πανεπιστημιακός