Κύριε διευθυντά
Στο άρθρο του στο φύλλο της Κυριακής 16 Ιουλίου, με τίτλο «Εκσυγχρονισμός Συντάγματος και χώρας», ο κ. Παναγής Βουρλούμης αναφέρει περί του άρθρου 16 του Συντάγματος τα εξής: «Το άρθρο αυτό, κατάλοιπο του χουντικού συντάγματος, απαγορεύει τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων».
Ομως, η ρητή διάταξη του τελευταίου εδαφίου της παρ. 8 του άρθρου 16 («Η σύστασις ανωτάτων σχολών υπό ιδιωτών απαγορεύεται») δεν περιλαμβάνεται ούτε στο χουντικό σύνταγμα του 1968 ούτε σ’ εκείνο του 1973.
Αντιθέτως, εισάγεται με το κυβερνητικό σχέδιο Συντάγματος της κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή της 23/12/1974 (σχέδιο συνταχθέν υπό της κυβερνήσεως δυνάμει του άρθρου 3 της Συντακτικής Πράξεως 3 της 4/10/1974 και εγκριθέν υπό του Υπουργικού Συμβουλίου). Στο σχέδιο αυτό, η σχετική διάταξη αποτελεί το τελευταίο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 16 και έχει την ίδια ακριβώς γραμματική διατύπωση με εκείνη με την οποία εντέλει συμπεριελήφθη στο Σύνταγμα του 1975.
Περαιτέρω, ορίζεται ρητώς στο ως άνω κυβερνητικό σχέδιο Συντάγματος της 23/12/1974 ότι πηγή του νέου άρθρου 16 είναι το άρθρο 16 του Συντάγματος του 1952, τη εξαιρέσει της παρ. 4 αυτού (παρ. 1 του άρθρου 16 στο Σύνταγμα του 1975) της αφορώσας την ελευθερία της τέχνης και επιστήμης, έρευνας και διδασκαλίας, περί της οποίας αναφέρεται ρητώς ως πηγή το άρθρο 5, παρ. 3 του Γερμανικού Συντάγματος.
Σε κάθε περίπτωση, μια απλή αναδρομή στις προϊσχύσασες συνταγματικές διατάξεις δεικνύει ότι και οι διατάξεις των παρ. 5 («Η ανωτάτη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικώς υπό ιδρυμάτων αποτελούντων νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, πλήρως αυτοδιοικουμένων […]») και παρ. 6 («Οι καθηγηταί των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί […]») ρίζα έχουν την παρ. 4 του άρθρου 16 του μεταπολεμικού Συντάγματος του 1952 («Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα αυτοδιοικούνται υπό την εποπτείαν του κράτους, οι δε καθηγηταί τούτων είναι δημόσιοι υπάλληλοι»), το πρώτο από τα ελληνικά συντάγματα που αναφέρθηκε σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Περαιτέρω, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι το Σύνταγμα του 1975 είναι πρωτοποριακό, όχι μόνο διότι ρητώς απαγορεύει την ίδρυση ανωτάτων σχολών υπό ιδιωτών, αλλά και διότι αποτελεί το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα που ορίζει δικαίωμα δωρεάν παιδείας για τους Ελληνες στα κρατικά εκπαιδευτήρια «καθ’ όλας τας βαθμίδας αυτής» (δηλ. των ΑΕΙ συμπεριλαμβανομένων). Παλαιότερα Συντάγματα όριζαν δωρεάν παροχή μόνο της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως, η οποία ήταν «δι’ όλους υποχρεωτική» (άρθρο 16, παρ. 3 Σ 1952, άρθρο 23, παρ. 2 Σ 1927, άρθρο 21, παρ. 2 Σ 1925, άρθρο 16, παρ. 2 Σ 1911). Παρεμπιπτόντως, τα χουντικά συντάγματα ούτε καν τη στοιχειώδη εκπαίδευση όριζαν ως παρεχομένη δωρεάν.
