Κύριε διευθυντά
Κόκκινο χτύπησαν το τελευταίο διάστημα οι θερμοκρασίες στη χώρα. Μαζί με αυτές, κόκκινο χτύπησαν και οι συζητήσεις για το τι μέλλει γενέσθαι, δεδομένου ότι η εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών στο μέλλον προβλέπεται να είναι συχνότερη και με μεγαλύτερη διάρκεια. Εντούτοις, ένα ερώτημα που απουσιάζει από τις σχετικές συζητήσεις είναι: υπάρχει τρόπος να αναπτύξουμε ως άτομα μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις υψηλές θερμοκρασίες, ώστε να προετοιμαστούμε για αυτά που έρχονται; ∆ηλαδή, μπορούμε να «προπονήσουμε» και να κάνουμε πιο αποτελεσματικούς τους μηχανισμούς θερμορύθμισης που είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος σε ένα περιορισμένο εύρος, ανεξάρτητα από τις περιβαλλοντικές συνθήκες;
Ναι, είναι η απάντηση, και στηρίζεται στην ικανότητα του σώματός μας να κάνει αυτό για το οποίο δημιουργήθηκε: να κινείται. Για παράδειγμα, η συχνή αερόβια άσκηση διατηρεί την ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει τη θερμοκρασία του, ακόμη και σε συνθήκες καύσωνα. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μείωση του σωματικού βάρους και τη βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής αντοχής. Επιπλέον, η αερόβια άσκηση αυξάνει το δίκτυο τριχοειδών αγγείων, και άρα τη δυνατότητα για δερματική αγγειοδιαστολή και αποβολή θερμότητας. Εξαιρετικής σημασίας αποτέλεσμα της αερόβιας άσκησης είναι επίσης η αύξηση του όγκου του αίματος και η ενίσχυση του μηχανισμού της εφίδρωσης.
Οι προαναφερθείσες προσαρμογές είναι σημαντικές προκειμένου το σώμα να παράγει έργο για μεγάλο διάστημα. Ταυτόχρονα όμως ενισχύουν την αποτελεσματικότητα του θερμορυθμιστικού συστήματος, κάνοντας μικρούς και μεγάλους να είναι ανθεκτικότεροι στις υψηλές θερμοκρασίες. Εχει μάλιστα βρεθεί ότι άτομα άνω των 70 ετών, που έχουν κανονικό βάρος και επαρκή επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουν αυξημένες θερμοκρασίες σε σχέση με πολύ νεαρότερα άτομα, που όμως είναι παχύσαρκα ή έχουν ανεπαρκή επίπεδα σωματικής δραστηριότητας.
Τα πιο πάνω επιβεβαιώνονται, κατά ένα μεγάλο βαθμό, σε ένα πρόσφατο ΦΕΚ (4491/12.07.2023) με τίτλο «Εκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα κατά τη διάρκεια του καιρικού φαινομένου-καύσωνα με την ονομασία “Κλέων”». Στο παράρτημα ΙΙΙ (ομάδες υψηλού κινδύνου) του εν λόγω ΦΕΚ, το οποίο βασίστηκε σε δεδομένα του εργαστηρίου μας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, επισημαίνεται ότι οι παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση ασθενειών/βλαβών που σχετίζονται με τη θερμότητα περιλαμβάνουν: 1) έλλειψη εγκλιματισμού στις αυξημένες θερμοκρασίες, 2) μέτριο ή χαμηλό επίπεδο φυσικής (σωματικής) κατάστασης, 3) αφυδάτωση, 4) ηλικία άνω των 60 ετών, 5) υψηλό δείκτη μάζας σώματος (παχυσαρκία), και 6) συγκεκριμένα υποκείμενα νοσήματα (π.χ., καρδιαγγειακές παθήσεις, διαταραχές αρτηριακής πίεσης, διαβήτης). Σχεδόν όλοι όμως οι παραπάνω παράγοντες έχουν ως κοινό παρονομαστή την ανεπαρκή σωματική δραστηριότητα που, με τη σειρά της, καθιστά δυσλειτουργικό το θερμορυθμιστικό σύστημα.
Συμπερασματικά, το σώμα μας διαθέτει την ικανότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης των υψηλών θερμοκρασιών, εφόσον η άσκηση και η σωματική δραστηριότητα υιοθετηθούν στην καθημερινότητά μας. Αυτό υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι έχουν εντοπιστεί εκατοντάδες βιολογικοί μηχανισμοί που συνδέουν τη μυϊκή λειτουργία, δηλαδή την κίνηση, με την καλή υγεία, ενώ απουσιάζουν ανάλογοι μηχανισμοί που τη συνδέουν με την κουλτούρα του καναπέ. Η διατήρηση ικανών επιπέδων σωματικής δραστηριότητας θα διευκολύνει την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΕΝΤΑΚΗΣ
Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τ. πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου «Η Ασκηση είναι Φάρμακο-Ελλάς»
ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΛΟΥΡΗΣ
Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και σύμβουλος Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας