Κύριε διευθυντά
Αφορμώμενος από τη συνέντευξη που παραχώρησε στον συνεργάτη σας κ. Αθανάσιο Κατσικίδη ο καθηγητής Paul Cartledge («Κ», 25/2/2024), επιτρέψτε μου να αναφερθώ ακροθιγώς σε τρία θέματα, σχετικά με τον Μέγα Αλέξανδρο: στην ομοφυλοφιλία του, στη θεοποίησή του και στις έξι μητρυιές του.
Ομοφυλοφιλία (ή αρρενομιξία). Η άποψη του καθηγητή Cartledge ότι ο Αλέξανδρος «δεν ήταν αποκλειστικά ομοφυλόφιλος» (άρα ούτε αποκλειστικά ετεροφυλόφιλος) εμφανίζεται και στο βιβλίο του «The Greeks. Crucible of Civilization» (TV Books, 2000, σ. 30), μόνο που εδώ μιλάει για «προτιμώμενη ομοφυλοφιλία» (Alexander… was apparently a preferred homosexual).
Δεν γνωρίζω αρχαία φιλολογική ή επιγραφική μαρτυρία περί αυτού. Η αναφορά τού Πλούταρχου «…τον δε ερώμενον Βαγώαν … περιβαλών κατεφίλησεν» («Αλέξανδρος», 67) εμφανίζει τον Αλέξανδρο ως ενεργό εραστή, αλλά μέχρι εκεί. Να σημειώσουμε ότι εδώ η σχέση εραστή-ερώμενου είναι αναμφίβολα αφροδισιακή (πβ. Πλάτων, «Φαίδρος», 240 Α).
Θεοποίηση. Η απαίτηση του Αλέξανδρου να αναγνωριστεί ως «ζων θεός» από τις Ελληνίδες πόλεις έγινε δεκτή (και) από τους Αθηναίους, παρά τις αντιδράσεις κάποιων ρητόρων (Υπερείδης, Λυκούργος, Δείναρχος).
Οι πρωταθλητές στο «λακωνίζειν» Σπαρτιάτες άδραξαν την ευκαιρία να διακωμωδήσουν τη ματαιοδοξία τού Μακεδόνα βασιλιά, ψηφίζοντας: «Συγχωρώμεν Αλεξάνδρω, εάν θέλη, θεός καλείσθαι» (Πλούταρχος, «Αποφθέγματα Λακωνικά», 219 Ε, 7). Ναι, γιατί όχι; Αν το θέλει, μπορεί να ονομαστεί «θεός»!
Αλλά πώς φύτρωσε αυτή η ιδέα στη μυαλοθήκη του «ξυρουμένου τα γένεια» Αλέξανδρου; Ισως από το «σφάλμα της φωνής» τού αλλόφωνου ιερέα τού Αμμωνος. Ο ιερέας, προσφωνώντας τον Αλέξανδρο, αντί να πει «Ω παιδίον», είπε: «Ω παιδίος». Αυτό επιτηδείως εκλήφθηκε ως «Ω παι Διός», φράση που προφανώς ήχησε ευχάριστα στα αυτιά του Αλέξανδρου.
Οι έξι μητρυιές. Πηγές αναφέρουν ότι ο φιλογύναιος πατέρας τού Αλέξανδρου Φίλιππος Β΄ «αεί κατά πόλεμον εγάμει» (Αθήναιος, «Δειπνοσοφιστές», 13.5). Η πρακτική της πολυγαμίας εξασφάλιζε ισχυρές συμμαχίες γάμου και αρκετούς κληρονόμους.
Νυμφεύτηκε τις εξής επτά γυναίκες: τη Φίλα (από Ελιμεία), την Αυδάτη (από Ιλλυρία), τη Φιλίννη (από Λάρισα), την Ολυμπιάδα (από Μολοσσία), τη Νικησίπολη (από Φερές Θεσσαλίας), τη Μήδα (από Θράκη) και τη νεαρή Κλεοπάτρα (από Μακεδονία).
Εχοντας μακεδονική καταγωγή μόνο η Κλεοπάτρα, ένας δικός της γιος –ένας καθαρόαιμος Μακεδόνας πρίγκιπας– μπορούσε να διεκδικήσει το βασιλικό στέμμα. Αλλά η δολοπλόκος Ολυμπιάδα φρόντισε, με κτηνώδη τρόπο («επί σκεύους χαλκού πυρός υποβεβλημένου»), να βγάλει από τη μέση την Κλεοπάτρα και το νήπιό της (Παυσανίας, «Αρκαδικά», 7.7).
Υποθέτω ότι για το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα, αλλά και για τη δολοφονία του πατέρα του, δεν λυπήθηκε πολύ ο μητροδίδακτος Αλέξανδρος.
*Μελβούρνη