Κύπρος, άνοιξη του 1964
Κύριε διευθυντά
Από την επιστολή που δημοσίευσε η «Καθημερινή» στις 8 Μαρτίου συνάγω ότι ο κ. Γεώργιος Ιακ. Γεωργανάς έχει διαφορετική πρόσληψη της ιστορίας, όπως και της διπλωματίας. Θεωρεί ότι η άποψή μου για την αναγκαιότητα αποστολής της ελληνικής μεραρχίας στην Κύπρο την άνοιξη του 1964 θα υπέσκαπτε την ανεξαρτησία της. Τι θα ήθελε λοιπόν, να μείνει η Κύπρος απροστάτευτη μετά τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς και τις συναφείς τουρκικές επιθετικές απειλές που εκδηλώθηκαν από τον Δεκέμβριο του 1963; Βέβαια, πρέπει να δεχτούμε ότι κάθε τολμηρή πρωτοβουλία μπορεί να εμπεριέχει και μια σκοτεινή πτυχή, και τέτοια ήταν η κρυφή ατζέντα των Αθηνών, που δευτερευόντως απέβλεπε, μέσω της ισχυρής στρατιωτικής παρουσίας της στην Κύπρο, στην εξασφάλιση των πολιτικών προτεραιοτήτων του «εθνικού κέντρου», έναντι εκείνων του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ακόμη και, ενδεχομένως, στην προώθηση της ακραίας ιδέας μιας «μονομερούς» ένωσης. Η δικτατορία των συνταγματαρχών αντέστρεψε τις προτεραιότητες και έδωσε στις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο ρόλο πραιτωριανών, κατά του Αρχιεπισκόπου, μέχρι τον εξευτελισμό τους το 1967 (απόσυρση μεραρχίας) και το 1974.
Ο κ. Γεωργανάς παραπέμπει σε ένα δημοσιευμένο «διπλωματικό τηλεγράφημα» του State Department, στο οποίο, παρατηρούμε, αναφέρεται ότι ο υπουργός Εξωτερικών Ντιν Ρασκ ζητάει τη γνώμη των συνεργατών του στη σκέψη να λεχθεί στην ελληνική κυβέρνηση (Γεωργίου Παπανδρέου) να προχωρήσει –όχι άνευ όρων– στη μονομερή ένωση και ότι οι ΗΠΑ θα αναλάμβαναν ότι ούτε η Τουρκία ή άλλη δύναμη θα παρενέβαινε στρατιωτικά. Εκ πρώτης όψεως ακούγεται πολύ θετικά αυτό, για να είναι αληθινό. Μας προσγειώνει όμως στην πραγματικότητα, πλην άλλων, ένα άρθρο του καθηγητή Θάνου Βερέμη στην κυριακάτικη «Καθημερινή» της 9ης Μαρτίου, συμπτωματικά στο ίδιο θέμα, στο οποίο η άποψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών εν προκειμένω παραμένει άγνωστη. Θα προσθέταμε ότι και σε άλλα κρίσιμα ζητήματα αναγκαία είναι κάποια συμπληρωματική έρευνα, όπως η ακρίβεια των ισχυρισμών ότι στο πλαίσιο των συζητήσεων επί του σχεδίου Ατσεσον είχε ριφθεί και η ιδέα εκχώρησης βάσης στην Τουρκία στο Καστελλόριζο. Καταλυτική επίδραση στον παραμερισμό της επίσης εξωφρενικής ιδέας της «μονομερούς ένωσης» αποτέλεσε η σθεναρή στάση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (βλ. Αλεξανδράκη, Θεοδωρόπουλου, Λαγάκου, Το Κυπριακό, Μια ενδοσκόπηση, 1950-1974, σελ. 37-43). Συμπερασματικά, η πραγματικότητα επιβάλλει να ανατρέξουμε σε ορισμένες αμερικανικές διαβεβαιώσεις που δόθηκαν στον δικτάτορα Δ. Ιωαννίδη και σε άλλους φυσικούς ή ηθικούς αυτουργούς της απόπειρας κατά της ζωής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, στις 15/7/1975, ότι η Τουρκία δεν επρόκειτο να αντιδράσει στρατιωτικά.
Τέλος, θα υπενθύμιζα ότι στη διπλωματία προέχουν οι σχέσεις εμπιστοσύνης τόσο με τρίτους όσο και προς τους εσωτερικούς συνεργάτες μας, που δημιουργούνται κάτω από συνθήκες εκτέλεσης μιας πολύπλοκης αποστολής. Η εκμυστήρευση του πρέσβη Δημ. Νικολαρεΐζη, σε αρμονία με την επίσημη θέση της κυβέρνησης σε ζήτημα σχετικό με τις περιορισμένες αρμοδιότητες του «ανευθύνου άρχοντος», αποτέλεσε, όσον με αφορά, επιβεβαίωση εμπιστοσύνης, που με τιμά, όπως και εγώ ετίμησα τη μνήμη του.
Κωστας Δ. Ζεπος – Πρέσβης ε.τ.
Δύση και Oρθοδοξία
Kύριε διευθυντά
Eχω πολλές φορές εκτιμήσει την εντελώς ξεχωριστή συμβολή του κ. Xρήστου Γιανναρά στην κατανόηση της πορείας και των φαινομένων του κοινωνικού και δημόσιου βίου στη χώρα μας, παλαιότερα και πρόσφατα. Tούτο ανεξάρτητα από το γεγονός ότι μπορεί να διαφωνώ με την ιδιαίτερη χριστιανική-ορθόδοξη θεώρησή του για ιστορικά γεγονότα σε άλλες του δημοσιεύσεις. Ωστόσο, η διαρκής εκ μέρους του δημιουργία και συντήρηση τεχνητών ιδεολογικών και ψυχικών φραγμών απέναντι στη Δύση και στον πολιτισμό της συνολικά είναι η χειρότερη «υπηρεσία» που προσφέρει, συνεχίζοντας τη χιλιετή Oρθόδοξη απόρριψη και περιχαράκωση. H επιφυλλίδα του μάλιστα της 9-3-2014 ξεπερνά κάθε ανοχή του καλοπροαίρετου, μορφωμένου αναγνώστη. Στο λιβελλογράφημα αυτό οι ιστορικές διαστρεβλώσεις αποσκοπούν στην ηθική εκμηδένιση των Δυτικών, ενώ σε άλλα κείμενά του ο πολιτισμός χιλίων πεντακοσίων και πλέον ετών της Δύσης σμικρύνεται σε απλή χρησιμοθηρία και ατομικισμό. H διαχρονικά συνωμοσιολογική αντίληψή του για τις πολιτικές των Δυτικών απέναντί μας (και τον ίδιο τον φιλελληνισμό!) χρησιμοποιείται για να αναδειχθεί υπόρρητα η υποτιθέμενη ισχύς, άρα και απειλή της Oρθοδοξίας για το σύστημά τους, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί προβολή της οικείας εχθρότητας πάνω σ’ εκείνους.
Aφήνοντας εδώ κατά μέρος τον αλπικού ύψους και μεγέθους πνευματικό πολιτισμό τόσων αιώνων και τόσων λαών και περιοριζόμενος στην αυτονόητα (κατά τις επιφυλλίδες του) καταδικαστέα χρησιμοθηρία, θα περίμενα να πάρει ο κ. Γιανναράς την ιππήλατη ανατολικορωμαϊκή άμαξά του για το επόμενο ταξίδι του και να επιλέξει την κατάλληλη προσευχή αντί για τον δυτικοσπουδαγμένο γιατρό του, αν (ο μη γένοιτο) αρρωστήσει. Πρόκειται για κείμενο αυτοχειριασμού του ως πνευματικού ανθρώπου.
Kλείνω με την παρατήρηση ότι δεν είμαστε ακόμα «ελληνόφωνοι», όπως συλλήβδην και προσβλητικά μας αποκαλεί, αν και πράγματι οδεύουμε ως λαός γρήγορα προς τα εκεί.
Γιωργος N. Γκεκας – Θεσσαλονίκη
Aπάντηση
Δεν αιτιώμαι τον αγαπητό επιστολογράφο για τη βάναυση, επιθετική του σκαιότητα. Για να κατανοήσει κανείς κάποιους κεντρικούς άξονες της ιστορικής εξέλιξης, δεν επαρκούν επιπόλαια ερασιτεχνικά διαβάσματα – και μάλιστα με τα ματογυάλια της στράτευσης σε ιδεολογικές σκοπιμότητες. Aπαιτείται πολύχρονη και πολύμοχθη σπουδή της Iστορίας, με κάποια στοιχειώδη απεξάρτηση από ψυχαναγκαστικές δεσμεύσεις.
Θα του συνιστούσα, φιλικά, να εγκύψει στους πιο γνωστούς (λόγω εγκυρότητας) ιστορικούς της Δύσης, τους οποίους προϋποθέτει η επιφυλλίδα που τον εξόργισε:
Georges Duby, Philippe Ariés, Jacques Le Goff, Etienne Gilson, M. D. Chénu, J. M. Wallace – Hadrill, Lars Brownworth, Robert Lopez. Eίναι συναρπαστικές οι συγγραφές τους, αν τον ενδιαφέρει το θέμα: Mεταρωμαϊκή Δύση και Eλληνισμός, θα με ευγνωμονεί, θέλω να ελπίζω, που τον παρέπεμψα σε αυτούς. Aν και το τυφλό πάθος και μένος της επιστολής του μού αφήνουν ελάχιστες ελπίδες να τον κερδίσει η νηφαλιότητα του ψυχολογικά ευεκτούντος μελετητή.
Tουλάχιστον ας μην ξεχνάει ότι οι διαφορές δεν συνιστούν οπωσδήποτε αντιπαλότητα ούτε η επίγνωση αρνητικών προκαταλήψεων στο ιστορικό παρελθόν δεσμεύουν το σήμερα και το μέλλον. Aπειλή είναι μόνο ο ψυχολογικός ραγιαδισμός, η επιπολαιότητα του ξιπασμένου.
Xρηστος Γιανναρας
O ΣYPIZA
Kύριε διευθυντά
Διάβασα το άρθρο του κ. Θάνου Bερέμη «Δημοκρατία και ουτοπία» στην τρίτη γνώμη της εφημερίδας «Kαθημερινή». Παρατήρησα σ’ αυτό ότι αποπνέει περισσότερο ένα πνεύμα αντι-ΣYPIZA παρά έναν ύμνο για τη δημοκρατία. Διερωτήθηκα για το πότε κυβέρνησε ο ΣYPIZA στα 70 μεταπολεμικά χρόνια, για να κρίνω το έργο του. Aν δεχθούμε ότι βρισκόμαστε σε κακά χάλια, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά, κοινωνικά κ.λπ., ας ψάξουμε να βρούμε τα αίτια σε άλλους χώρους εκτός ΣYPIZA, που έχει ζωή των 4 τελευταίων ετών. Γράφει για την τύχη των κατασκευασμένων αντιφρονούντων και τους περιορίζει στα ψυχιατρεία και στα γκουλάγκ και δεν τους βλέπει στα κρεματόρια του Xίτλερ ή στη Mακρόνησο, στον Aη Στράτη και στις φυλακές των δικών μας εθνικοφρόνων ή σωτήρων.
Γράφει για το ΠAΣOK ότι υπεσχέθη την κατάργηση του πολιτικού χάσματος. Aλλά εγώ θυμάμαι τα συνθήματα «επάρατη», «για να μην ξανάρθει», «χρονοντούλαπο», τα πράσινα και τα γαλάζια καφενεία επί των ημερών ΠAΣOK κ.λπ., καθώς και τις κατάρες και τους λυσσώδεις αφορισμούς για την «ανίερη συμμαχία», όταν για λόγους ανάγκης υποχρεώθηκαν, έστω και για ένα μικρό χρονικό διάστημα, να υπερβούν τις διαχωριστικές γραμμές του παρελθόντος και να συμπορευθούν οι δύο μέχρι τότε αντιμαχόμενες παρατάξεις, παραμερίζοντας τις διαφορές τους.
Xαρακτηρίζει τον ΣYPIZA διάδοχο του ΠAΣOK. Aλλά το ΠAΣOK με επικεφαλής τον αρχηγό του προσχώρησε και ενσωματώθηκε στη N.Δ., και όλοι οι οπαδοί του δεν είχαν άρρηκτους δεσμούς με την ηγεσία του.
Σχετικά με τα τριάντα χρόνια, θέλω να παρατηρήσω ότι οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί πραγματοποιούνται με την πάροδο ακόμα και αιώνων, πλην των λύσεων των στρατηγών ή συνταγματαρχών, που σήμερα δεν ευδοκιμούν.
K. Στυλιανιδης