Tο 80% των αστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται, ενώ σε όλη τη χώρα διατίθενται 300.000 δοχεία συλλογής για ανακύκλωση γυαλιού.
Με την Ελλάδα να πασχίζει να αποκτήσει βηματισμό στο ζέον θέμα της διαχείρισης απορριμμάτων, η Γερμανία εμφανίζει και στον συγκεκριμένο τομέα αξιοσημείωτες επιδόσεις, με τη χώρα να ανακυκλώνει το 80% των αστικών απορριμμάτων, ποσοστό που αυξάνεται περισσότερο όταν πρόκειται για ηλεκτρονικές συσκευές. Είναι δε αξιοσημείωτο, όπως προκύπτει από κλαδική μελέτη του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) της πρεσβείας της Ελλάδας στο Βερολίνο, ότι η πανδημική κρίση δεν έχει επηρεάσει ιδιαίτερα τις διαδικασίες ανακύκλωσης και διαχείρισης αποβλήτων στη Γερμανία. Στο Βερολίνο οι υπηρεσίες καθαριότητας και αποκομιδής των απορριμμάτων έχουν προσαρμόσει τα ωράρια αποκομιδής των απορριμμάτων από τις κατοικίες, αλλά και τα ωράρια λειτουργίας των κέντρων ανακύκλωσης, έτσι ώστε να μη δημιουργείται συμφόρηση. Από την πλευρά του, το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει εκδώσει ειδικές οδηγίες για την απόρριψη αντικειμένων από άτομα προσβεβλημένα από κορωνοϊό.
Πώς διαμορφώνεται όμως η κατάσταση στον κλάδο διαχείρισης απορριμμάτων στη δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα της Ευρώπης και πρώτη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Σύμφωνα με τη σχετική μελέτη, εννέα στους δέκα Γερμανούς καταναλωτές πιστεύουν ότι ο διαχωρισμός των αποβλήτων είναι σωστός και υποστηρίζει την ανακύκλωση απορριμμάτων. Για να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτή η δυναμική και για να μπορέσει η σύγχρονη ανακύκλωση να αναπτύξει μια επίδραση φιλική προς το περιβάλλον, οι Γερμανοί πολίτες ακολουθούν απλούς κανόνες συλλογής και διαχωρισμού των αποβλήτων, καθότι, όταν πρόκειται για σωστή διαχείριση απορριμμάτων, χρειάζεται περιβαλλοντική συνείδηση και φροντίδα από όλους. Για τους πολίτες στη Γερμανία είναι σαφές ότι τα απόβλητα συλλέγονται σωστά και τα διαχειρίζονται μέσω μιας μακράς διαδικασίας που βασίζεται στην τεχνολογία και στη νομοθεσία. Ο διαχωρισμός αποβλήτων στη Γερμανία περιλαμβάνει πέντε κατηγορίες, δηλαδή ελαφριές συσκευασίες από πλαστικό, αλουμίνιο, λευκοσίδηρο ή σύνθετα υλικά, όπως κουτιά αναψυκτικών, ανακυκλούμενο γυαλί, χαρτί και χαρτόνι, βιολογικά απόβλητα και τα υπόλοιπα απόβλητα.
Για κάθε έναν από αυτούς τους τύπους απορριμμάτων διατίθενται ξεχωριστά δοχεία συλλογής με διαφορετικό χρώμα. Η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων σε νέα προϊόντα όχι μόνο ολοκληρώνει τον κύκλο της ανακύκλωσης, αλλά δημιουργεί επίσης λιγότερη περιβαλλοντική ρύπανση: λιγότερη κατανάλωση ενέργειας, μειωμένη επίδραση του φαινομένου του θερμοκηπίου, χαμηλότερη κατανάλωση ορυκτών πόρων, λιγότερη όξυνση του νερού και του εδάφους και ευτροφισμό του εδάφους. Και όλα αυτά επιτυγχάνονται απλώς με τον σωστό διαχωρισμό των απορριμμάτων, όπως αναφέρεται στην μελέτη που έχει συντάξει το γραφείο ΟΕΥ Βερολίνου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών συλλογής και διαχείρισης απορριμμάτων είναι η περίπτωση της Berliner StadtReinigung (BSR), μιας από τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών καθαριότητας και διαχείρισης απορριμμάτων για την πόλη του Βερολίνου, που ιδρύθηκε το 1951. Η BSR αναλαμβάνει τη συλλογή απορριμμάτων, τον καθαρισμό του δρόμου και την επεξεργασία αποβλήτων. Με περίπου 5.400 υπαλλήλους, είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες στο Βερολίνο και η μεγαλύτερη δημοτική εταιρεία διαχείρισης αποβλήτων στη Γερμανία. Φροντίζει για οικιακά, οργανικά και ογκώδη απόβλητα στο Βερολίνο και είναι επίσης υπεύθυνη για την εκκένωση των ανακυκλώσιμων κάδων σε ορισμένες αστικές περιοχές.
H BSR λειτουργεί, μεταξύ άλλων, μία μονάδα αποτέφρωσης αποβλήτων, μία μονάδα βιοαερίου και 15 κέντρα ανακύκλωσης. Διατηρεί ιστοσελίδα με πληροφορίες, δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα πολιτών, ενώ μέσω μιας ειδικής εφαρμογής ο χρήστης μπορεί να εισαγάγει ένα αντικείμενο και να δει πού μπορεί να το απορρίψει. Επιπρόσθετα προσφέρονται τηλέφωνα εξυπηρέτησης κοινού, καθώς και φόρμα συμπλήρωσης για την παραλαβή ογκωδών αντικειμένων από κατοικίες. Τέλος εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι προσφέρονται ξεναγήσεις (σε αναστολή λόγω κορωνοϊού), αλλά και η δωρεάν παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε νέους και μαθητές.
Στη Γερμανία υπολογίζεται ότι κάθε πολίτης παράγει, κατά μέσο όρο, περίπου 450 κιλά σκουπίδια ετησίως, ενώ ποσοστό της τάξεως του 10% των απορριμμάτων καίγεται, με την παραγόμενη θερμότητα να χρησιμοποιείται για θέρμανση κτιρίων ή νερού.
Επίσης, περισσότερο από τα 2/3 του χαρτιού στη Γερμανία παρασκευάζεται από ανακυκλωμένο χαρτί, τα χάρτινα κουτιά κατασκευάζονται ακόμα και στο 100% τους από ανακυκλωμένο χαρτί, ενώ σε όλη τη χώρα διατίθενται 300.000 δοχεία συλλογής για ανακύκλωση γυαλιού.
Υποδομές
Με τη συντριπτική πλειονότητα των Γερμανών να διαχωρίζει τα σκουπίδια ώστε να είναι δυνατή η ανακύκλωσή τους, κάθε σπίτι ενδέχεται να διαθέτει ακόμα και διαφορετικά δοχεία απορριμμάτων για διαφορετικούς τύπους σκουπιδιών. Αυτά βρίσκονται είτε εντός κάθε διαμερίσματος είτε, εάν πρόκειται για μεγαλύτερους κάδους, εντός των πολυκατοικιών – συνήθως στους υπόγειους χώρους. Οι κάδοι για απορρίμματα γυαλιού βρίσκονται και στους δρόμους, ενώ, εν γένει, η ανακύκλωση παλιών μπαταριών γίνεται σε καταστήματα και αυτή των ηλεκτρονικών απορριμμάτων σε «κέντρο ανακύκλωσης». Τα «κέντρα ανακύκλωσης» ή «αυλές ανακύκλωσης» (recycling – Hof) αποτελούν ειδικούς χώρους συλλογής, διακομιδής και διαχείρισης των αποβλήτων, στους οποίους εργάζονται άτομα επιφορτισμένα με αρμοδιότητες συλλογής και διαχείρισης, αλλά επίσης είναι και προσβάσιμοι στους πολίτες που επιθυμούν να ανακυκλώσουν διάφορα είδη, όπως ρούχα, τσάντες, γυαλί ή ακόμα και μεγαλύτερα αντικείμενα, όπως παλιά ποδήλατα. Τα ογκώδη οικιακά απορρίμματα είτε παραλαμβάνονται από ιδιωτικές εταιρείες από τα σπίτια είτε απορρίπτονται στα μηχανικά συστήματα επεξεργασίας (αυτο-παράδοση ογκωδών αποβλήτων και οικιακών απορριμμάτων).
Πονοκέφαλος η διαχείριση του πλαστικού
Τα πλαστικά αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα της οικονομίας της ανακύκλωσης και διαχείρισης αποβλήτων στη Γερμανία, αποτελώντας ξεχωριστή κατηγορία. Για το χαρτί, το γυαλί και τα οργανικά απόβλητα δεν ισχύει το ίδιο, διότι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους υφίστανται επεξεργασία και επαναχρησιμοποιούνται.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, όπως αναφέρει η μελέτη του γραφείου ΟΕΥ Βερολίνου, τα τελευταία 20 χρόνια διπλασιάστηκε η ετήσια κατανάλωση του πλαστικού στη Γερμανία, στα 25,4 κιλά κατά κεφαλήν. Ο λόγος; Το γεγονός ότι έχουν αυξηθεί τα μεμονωμένα και ηλικιωμένα νοικοκυριά που αγοράζουν μικρότερα πακέτα, η στροφή προς προϊόντα που συσκευάζονται σε πλαστικό και η αύξηση της αγοράς μέσω διαδικτύου προϊόντων στα οποία τοποθετείται πλαστικό συσκευασίας.
Κατά την ίδια έρευνα, το 60% του πλαστικού καίγεται, τελικά, ως υποκατάστατο καύσιμο στην παραγωγή τσιμέντου, εκπέμποντας μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και τοξίνες. Από το υπόλοιπο 40% ένα μέρος του εξάγεται στο εξωτερικό και άλλο ένα μέρος (περίπου 4-5%) αποτεφρώνεται, καθώς είναι βρόμικο ή αποτελείται από πολλαπλά επίπεδα.
Κατά τα τελευταία έτη καταγράφεται μια στροφή των καταναλωτών στη Γερμανία στις συσκευασίες «πολλαπλών επιπέδων», οι οποίες αποτελούνται από διαφορετικά πολλαπλά επίπεδα πλαστικής ύλης. Το υλικό αυτό, παρότι είναι πιο οικονομικό, δεν είναι ανακυκλώσιμο, διότι τα διαφορετικά είδη πλαστικού είναι συντηγμένα μεταξύ τους και αδιαχώριστα. Ως αποτέλεσμα, μόνο το 17% των καθαρών πλαστικών ανακυκλώνεται εντός Γερμανίας.
Σύμφωνα με μελέτη της βιομηχανίας χημικών και φροντίδας απορριμμάτων, το ανακυκλωμένο πλαστικό έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι τώρα με φειδώ στη Γερμανία. Αποτελούσε το 2017 μόλις το 12% της συνολικής ποσότητας πλαστικού που έχει υποστεί επεξεργασία σε αυτή τη χώρα, αντιστοιχώντας σε σχεδόν 1,8 εκατ. τόνους.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανακύκλωσης των πλαστικών, η Γερμανία έχει θεσπίσει νέο νόμο περί διαχείρισης συσκευασιών, που προβλέπει συγκεκριμένους δείκτες-στόχους ανακύκλωσης του συγκεκριμένου υλικού. Ήδη από το 2019, οπότε τέθηκε σε ισχύ το νέο νομοθετικό πλαίσιο, είχε προβλεφθεί για το σύνολο των ανακυκλώσιμων υλικών ποσοστό ανακύκλωσης 63%, το οποίο αυξάνεται σε 90% από το 2022 και έπειτα.
Επίσης, όπως αναφέρεται στη μελέτη του γραφείου ΟΕΥ Βερολίνου, προκειμένου να κινητροδοτηθούν τα νοικοκυριά, η τελική τιμή των πλαστικών μπουκαλιών περιλαμβάνει ένα πρόσθετο περιβαλλοντικό κόστος «συσκευασίας», το οποίο εισπράττει ο καταναλωτής όταν επιστρέφει τις πλαστικές φιάλες σε ειδικές εγκαταστάσεις ανακύκλωσης που βρίσκονται στις υπεραγορές τροφίμων. Το ίδιο ισχύει και για τις γυάλινες φιάλες. Εν γένει, η κύρια οδηγία από τις αρμόδιες αρχές στη Γερμανία συνιστά στους καταναλωτές να αποφεύγουν να προμηθεύονται πλαστικές συσκευασίες. ■