*H κ. Λορένς Μπουν είναι υπουργός Επικρατείας της Γαλλίας για την Ευρώπη.
Ο κόσμος του 21ου αιώνα δεν είναι πια εκείνος της χρυσής εποχής της παγκοσμιοποίησης και της ειρήνης: η υποβάθμιση της ασφάλειας στις πύλες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η επιτάχυνση της σινο-αμερικανικής αντιπαλότητας, οι επιθετικές κινήσεις κάποιων περιφερειακών δυνάμεων, η ευάλωτη αλληλεξάρτηση στην περίπτωση της υγειονομικής κρίσης, καθώς και ο πόλεμος που διεξάγει η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας απαιτούν να ξανασκεφτούμε τον ρόλο που πρέπει να παίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο περιβάλλον των νέων προκλήσεων του κόσμου.
Η οικοδόμηση μιας Ευρώπης-δύναμης συνεπάγεται τη δραστηριοποίησή μας σε τέσσερις τομείς προτεραιότητας.
Πρώτον, πρέπει να ενισχύσουμε την οικονομική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συμπληρώσουμε την εσωτερική αγορά σε θέματα ενέργειας, να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα των αξιών μας, να εξασφαλίσουμε την τεχνολογική και διαστημική μας ανεξαρτησία. Σαφέστατα, η ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί το πιο επείγον αλλά και το περισσότερο άμεσο διακύβευμα. Απομακρυνόμαστε μεν ήδη από τη συλλογική μας εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο και αέριο, αλλά πρέπει επίσης να επιταχύνουμε την ανάπτυξη των διασυνδέσεων ώστε να ενοποιηθεί η αγορά της ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και έτσι να διευκολύνουμε την ασφάλεια του ανεφοδιασμού. Η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα πρέπει, παράλληλα, γρήγορα και δραστικά να μειωθεί. Η ενεργειακή κρίση αντιπροσωπεύει μια διπλή «ευκαιρία»: τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, ενώ ταυτόχρονα θα εξασφαλίζουμε την ενεργειακή μας ασφάλεια. Οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονται μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το πακέτο «Προσαρμογή στον στόχο -55%» θα είναι ουσιαστικής σημασίας για την επιτάχυνση της ανάπτυξης νέων ικανοτήτων παραγωγής ενέργειας χωρίς τη χρήση άνθρακα. Το θέμα θα απαιτήσει επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, τόσο στις ενεργειακές υποδομές όσο και στις διασυνδέσεις. Παρά το γεγονός ότι αυτές οι τελευταίες είχαν προγραμματιστεί πριν από την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, οι γρήγορες αλλαγές που έφεραν οι ενεργειακές συνέπειες του πολέμου –ειδικότερα με την ανάπτυξη τερματικών σταθμών μεθανίου και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας– απαιτούν επανεξέταση του σχεδίου και στήριξή του στην κλίμακα της Ένωσης. Ας το πούμε λοιπόν ξεκάθαρα: παρόμοιες επενδύσεις θα απαιτήσουν οπωσδήποτε την εξέλιξη της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.
Γενικότερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να υποστηρίξει τη βιομηχανική της κυριαρχία επί του συνόλου των στρατηγικών τομέων. Ειδικότερα, χάρη στο Next Generation EU, τα ευρωπαϊκά προγράμματα ενισχύουν ήδη τη στρατηγική μας ανεξαρτησία στους τομείς των ψηφιακών δεξιοτήτων, της υγείας, γενικότερα της ενέργειας και ειδικότερα του υδρογόνου, καθώς και στους ημιαγωγούς. Με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κρίσιμες πρώτες ύλες και το εργαλείο της ενιαίας αγοράς για τις επείγουσες καταστάσεις, η Ένωση ενισχύει την ανθεκτικότητα της αλυσίδας του ανεφοδιασμού της. Ο νόμος περί ευρωπαϊκών τσιπς (Chips Act) θα ενισχύσει άλλωστε το οικοσύστημά μας των μικροκυκλωμάτων ημιαγωγών. Αλλά θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να καλύψουμε την τεχνολογική μας υστέρηση απέναντι στις άλλες δυνάμεις. Οφείλουμε να επιταχύνουμε, έτσι ώστε να ενθαρρύνουμε τη ρηξικέλευθη καινοτομία που απαιτεί μαζικές και διαφοροποιημένες επενδύσεις. Οι βιομηχανίες και οι ευρωπαϊκοί ερευνητικοί οργανισμοί είναι έτοιμοι να δραστηριοποιηθούν στην επόμενη «αποστολή στο φεγγάρι» («moonshot»), ενώ τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να προσφέρουν τα χρηματοδοτικά εργαλεία αλλά και την αναγκαία πολιτική υποστήριξη.
Το πέρασμα από έναν οικονομικό χώρο σε έναν χώρο-δύναμη συνεπάγεται βασικά να προστεθεί στην οικονομία και η ικανότητα επιρροής. Η δύναμη επιρροής της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκύπτει σε μεγάλο βαθμό από την εσωτερική αγορά των περίπου 500 εκατομμυρίων καταναλωτών, η οποία, χάρη στην κανονιστική της εξουσία, της παρέχει τα μέσα ώστε να διαθέτει αποφασιστικό βάρος στην οργάνωση των διεθνών συναλλαγών. Τα επόμενα χρόνια, η καλύτερη «ερμηνεία» αυτής της ικανότητας επιρροής θα βρίσκει εφαρμογή στο πρότυπο της περιβαλλοντικής της βιωσιμότητας. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε αυτό το μοντέλο και έτσι να συμβάλουμε ώστε ο στόχος που θέσαμε συλλογικά για τον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας κάτω από 2°C να γίνει σεβαστός. Η ισχυρή υποστήριξη της περιβαλλοντικής φροντίδας της μεγαλύτερης ηγετικής δύναμης για το κλίμα θα απαιτήσει σταθερότητα και επικοινωνία. Θα απαιτήσει, επίσης, τις απαραίτητες οικονομικές και τεχνολογικές προσπάθειες υπέρ των αναδυόμενων και των υπό ανάπτυξη χωρών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί και οφείλει να είναι ηγέτιδα στον τομέα περιορισμού των εκπομπών αερίων, αλλά δεν μπορεί να το κάνει, παρά μόνο παρασύροντας και τον υπόλοιπο κόσμο μαζί της. Χάρη στο μέγεθος της αγοράς της και στην ικανότητά της να εξάγει τους κανόνες της, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε θέση να υλοποιήσει αυτές τις φιλοδοξίες. Το πακέτο «Προσαρμογή στον στόχο -55%» και ειδικότερα ο φόρος άνθρακα στα σύνορα ή ο κανονισμός περί της καταπολέμησης της εισαγόμενης δασικής αποψίλωσης, καθώς και οι κατοπτρικές ρήτρες θα διευκολύνουν τα επόμενα χρόνια και τις επόμενες δεκαετίες να περιοριστεί το κλιματικό ίχνος της Ένωσης, ενώ θα προτρέπουν και τις τρίτες χώρες να αναλάβουν δράση κατά της κλιματικής υπερθέρμανσης.
Η άμυνα αποτελεί μια τέταρτη διάσταση της δύναμης, ουσιαστικής σημασίας σε έναν κόσμο που σήμερα δεν είναι πλέον ο χρυσός αιώνας της ειρήνης και όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επιβληθεί ως δύναμη προστασίας των πολιτών της. Πρέπει να ενισχύσουμε τις αμυντικές μας ικανότητες μέσω της έρευνας και της ανάπτυξης κοινών ικανοτήτων και να επεκτείνουμε την κοινή στρατιωτική υποστήριξη στις τρίτες χώρες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενισχύσει, να βελτιώσει και να συντονίσει καλύτερα τις εθνικές και ευρωπαϊκές επενδύσεις στις αμυντικές της ικανότητες. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, πρέπει να καταστήσουμε συγκεκριμένες τις δεσμεύσεις τις οποίες υιοθετήσαμε στη Σύνοδο Κορυφής των Βερσαλλιών. Σκέπτομαι ειδικότερα ότι πρέπει να καταστεί λειτουργικότερο το εργαλείο έρευνας και κοινής προμήθειας στρατιωτικών εξοπλισμών, όπως αναγγέλθηκε από τον επίτροπο Thierry Breton. Σκέπτομαι την εφαρμογή έως το 2025 μιας ευρωπαϊκής ικανότητας γρήγορης ανάπτυξης ή ακόμα κοινά προγράμματα στρατιωτικών εξοπλισμών.
Βραχυπρόθεσμα, χρειαζόμαστε να εξασφαλίσουμε τη συνάρθρωση των ευρωπαϊκών αμυντικών ικανοτήτων με το ΝΑΤΟ, ενισχύοντας προοδευτικά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί με πρωτοβουλίες σχετικά με τη στρατιωτική κινητικότητα, ώστε να χρησιμοποιηθεί η επιμελητεία της Ένωσης προς υποστήριξη του ΝΑΤΟ και, τέλος, να καταστούμε όλοι ισχυρότεροι και αποτελεσματικότεροι.
Την ατζέντα κυριαρχίας, όπως καθορίστηκε από τους Ευρωπαίους ηγέτες στη Διακήρυξη των Βερσαλλιών τον περασμένο Μάρτιο, πρέπει κάθε κράτος-μέλος να την επιδιώξει σε εθνική κλίμακα ως συμπλήρωμα και σε συντονισμό με την ευρωπαϊκή κλίμακα. Από την άποψη αυτή, οι σημαντικές ελληνικές επενδύσεις τα τελευταία χρόνια σε τομείς καθοριστικούς για την ευρωπαϊκή στρατηγική οικονομία, όπως η ενέργεια, οι υποδομές, ο ψηφιακός κόσμος και η άμυνα, γίνονται πολύ συχνά σε συνεργασία με τη Γαλλία. Πρόκειται για εκδήλωση μιας θεώρησης της Ευρώπης ευρύτατα κοινής ανάμεσα στο Παρίσι και στην Αθήνα: αλληλεγγύη απέναντι στην υγειονομική αλλά και την ενεργειακή κρίση, αναγκαιότητα ενός φιλόδοξου σχεδίου ανάπτυξης για την ευρωπαϊκή οικονομία, αλληλεγγύη απέναντι στις περιφερειακές εντάσεις και στο μεταναστευτικό. Αλλά επίσης και πάνω από όλα πρόκειται για ένδειξη εμπιστοσύνης μεταξύ δύο φιλικών χωρών, συμμάχων και δεσμευμένων σε μια στρατηγική εταιρική σχέση εδώ και περισσότερο από ένα έτος.
* Το άρθρο αυτό γράφτηκε για το «Κ-Επιχειρείν» και είναι εμπνευσμένο από έκθεση που συντάχθηκε για το Le Grand Continent.