*Ο κ. Πάολο Τζεντιλόνι είναι επίτροπος Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι δορυφορικές εικόνες της Ευρώπης τη νύχτα δείχνουν τώρα ένα εντυπωσιακό θέαμα: ένα μεγάλο σκοτεινό κομμάτι, ακριβώς πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, το οποίο περιβάλλει ένας ωκεανός από φώτα. Είναι η Ουκρανία, βυθισμένη στο σκοτάδι από τη βαρβαρότητα της ρωσικής επιθετικότητας. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο πόλεμος φέρνει ανείπωτα δεινά στον ουκρανικό λαό. Αλλά οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία έχουν ρίξει επίσης σκιά στην ευρωπαϊκή οικονομία. Ο συνδυασμός των υψηλών τιμών της ενέργειας, του αυξημένου πληθωρισμού και της εξαιρετικής αβεβαιότητας έχει βλάψει την εμπιστοσύνη και έχει θολώσει τις προοπτικές μας για την ανάπτυξη.
Η ευρωπαϊκή οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί αυτόν τον χειμώνα και οι προοπτικές για το επόμενο έτος έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά. Η ανάπτυξη θα πρέπει να ξαναρχίσει την άνοιξη, καθώς ο πληθωρισμός αρχίζει να μειώνεται. Αλλά η ανάκαμψη πιθανότατα θα είναι υποτονική. Συνολικά, προβλέπουμε ότι η ΕΕ και η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθούν το 2023 κατά μόλις 0,3% και 1%, αντίστοιχα.
Ωστόσο, σε μια χρονιά που επισκιάστηκε από τις επιπτώσεις του πολέμου, υπήρχαν και φωτεινά σημεία. Η οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα το 2022, κυρίως στην Ελλάδα, η οποία αναμένεται να σημειώσει αύξηση του ΑΕΠ κατά 6%, λόγω της κατανάλωσης, της ισχυρής τουριστικής περιόδου και του ταχέως βελτιούμενου επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Σε ολόκληρη την Ευρώπη οι αγορές εργασίας έχουν υψηλές επιδόσεις. Στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας.
Η ΕΕ έλαβε επίσης αποφασιστικά βήματα προς την αποσύνδεση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, μειώνοντας το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις εισαγωγές της κατά περισσότερο από τα τρία τέταρτα μέσα σε λίγους μήνες. Και η εφαρμογή του NextGenerationEU και των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας συνεχίστηκε με ταχύτητα. Η Ελλάδα έλαβε μια πρώτη πληρωμή 3,6 δισεκατομμυρίων ευρώ νωρίτερα φέτος, μετά την εκπλήρωση μιας πρώτης σειράς ορόσημων και στόχων. Η Επιτροπή πρόσφατα έδωσε επίσης θετική προκαταρκτική αξιολόγηση για το δεύτερο αίτημα πληρωμής, ύψους 3,6 δισ. ευρώ.
Για την Ελλάδα, το 2022 σηματοδότησε και το οριστικό κλείσιμο της «εποχής των μνημονίων». Τον Αύγουστο, η χώρα βγήκε από τέσσερα χρόνια ενισχυμένης επιτήρησης, έχοντας εκπληρώσει το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών της δεσμεύσεων στο Eurogroup. Αυτό είναι απόδειξη των θυσιών και της ανθεκτικότητας του ελληνικού λαού και της αποφασιστικότητας των αρχών.
Πρέπει να βασιστούμε σε αυτά τα θετικά αποτελέσματα για να αντιμετωπίσουμε τις τρεις βασικές προτεραιότητες για τους επόμενους μήνες και το έτος.
Πρώτον, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την ενεργειακή κρίση. Έχουμε προετοιμαστεί καλά γι’ αυτόν τον χειμώνα, γεμίζοντας τις δεξαμενές αποθήκευσης και χτίζοντας τις υποδομές μας. Ο αγωγός Interconnector Ελλάδας-Βουλγαρίας, που εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αλλά θα χρειαστεί να ξαναγεμίσουμε την αποθήκη φυσικού αερίου μας και πάλι το επόμενο έτος – αυτή τη φορά με την παραδοχή για λίγο ή καθόλου ρωσικό αέριο. Και ενώ οι τιμές της ενέργειας μειώνονται από τα πρωτοφανή επίπεδα του καλοκαιριού, παραμένουν πολύ πάνω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο τους, διαβρώνοντας το εισόδημα των νοικοκυριών και απειλώντας την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας μας.
Είδαμε μεγάλες διαφορές στον βαθμό στον οποίο τα κράτη-μέλη παρείχαν στήριξη έναντι των υψηλών τιμών της ενέργειας. Αυτό υπογραμμίζει το γεγονός ότι δεν έχουν όλες οι χώρες τον ίδιο δημοσιονομικό χώρο για να θωρακίσουν τις οικονομίες τους. Και εγείρει ζητήματα διατήρησης ίσων όρων ανταγωνισμού και διατήρησης της ακεραιότητας της ενιαίας αγοράς μας. Για να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον κίνδυνο κατακερματισμού στην ΕΕ, χρειαζόμαστε μια ισχυρή κοινή ευρωπαϊκή απάντηση. Και εργαζόμαστε για να το πετύχουμε αυτό.
Δεύτερον, πρέπει να διασφαλίσουμε τον στενό συντονισμό της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ομαλοποιεί τη νομισματική πολιτική σε μια προσπάθεια να μειώσει τον πληθωρισμό. Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να υποστηρίζει τις προσπάθειες της ΕΚΤ και όχι να αυξάνει τον πληθωρισμό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο καλέσαμε τα κράτη-μέλη να ακολουθήσουν συνετή δημοσιονομική πολιτική, ιδίως εκείνα με υψηλότερα επίπεδα χρέους, και τα μέτρα στήριξης κατά των υψηλών τιμών της ενέργειας να στοχεύουν περισσότερο στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Τρίτον, πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την ανάπτυξη. Σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα εργαλεία που διαθέτουμε για να διατηρήσουμε μια θετική αναπτυξιακή δυναμική και να βελτιώσουμε τις μακροπρόθεσμες προοπτικές μας. Και στο NextGenerationEU έχουμε το ισχυρότερο κοινό μας εργαλείο. Έχει ήδη κινητοποιήσει περίπου 135 δισεκατομμύρια ευρώ για να καταστήσει τις οικονομίες μας πιο ανταγωνιστικές, πιο βιώσιμες και χωρίς αποκλεισμούς.
Οι ελληνικές αρχές έχουν μέχρι στιγμής εφαρμόσει το εθνικό τους σχέδιο σύμφωνα με το συμφωνημένο πρόγραμμα. Το επόμενο σύνολο ορόσημων και στόχων περιλαμβάνει απαιτητικές μεταρρυθμίσεις, όπως η αναθεώρηση του δικαστικού χάρτη και ένας αυξανόμενος αριθμός επενδυτικών σχεδίων που φτάνουν στη φάση υλοποίησης. Η προώθηση αυτής της φιλόδοξης ατζέντας, σε συνδυασμό με συνετές δημοσιονομικές πολιτικές, είναι ένα «ηράκλειο» καθήκον, αλλά θα είναι κρίσιμο στην προσπάθεια της χώρας να ανακτήσει το καθεστώς της επενδυτικής βαθμίδας.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των επενδύσεων και της βιωσιμότητας του χρέους είναι επίσης βασικό στοιχείο των πρόσφατων προτάσεων της Επιτροπής ως προς τη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών μας κανόνων, για τους οποίους εργαζόμαστε τώρα με στόχο την επίτευξη ταχείας συμφωνίας με τα κράτη-μέλη. Οι οικονομικές μας προοπτικές εξακολουθούν να υπόκεινται σε μεγάλη αβεβαιότητα, αλλά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική. Θα διαμορφωθούν από τις επιλογές μας. Αυτό θα πρέπει να μας δώσει σιγουριά ότι το μέλλον μας είναι στα χέρια μας. Οι επόμενοι μήνες θα είναι δοκιμασία τόσο της οικονομικής και κοινωνικής μας ανθεκτικότητας, όσο και της ηθικής μας ικανότητας. Πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι ως Ευρωπαίοι. Πρέπει να συνεχίσουμε να είμαστε δίπλα στην Ουκρανία σε αυτή τη σκοτεινή ώρα. Μέχρι να επιστρέψουν τα φώτα, όπως και θα κάνουν, για να γεμίσουν τον νυχτερινό ουρανό.