Λίγα χρόνια μετά την ανατολή του εικοστού αιώνα, επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου, κατοχυρώθηκε συνταγματικά η υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση. Εκατό χρόνια αργότερα, στο άκουσμα της φράσης "δημόσια και δωρεάν παιδεία" ένα ειρωνικό μειδίαμα σχηματίζεται στα χείλη των περισσότερων Ελλήνων και Ελληνίδων. Θυμηθείτε και το τετριμμένο σύνθημα "Εσύ πόσα πλήρωσες για δωρεάν παιδεία;", που και αν δεν έχει κοσμήσει τα πανό των μαθητικών καταλήψεων. Ωστόσο, τα προβλήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος δε συνοψίζονται σε έξι λέξεις.
Το απόσταγμα αυτό μοιάζει συχνά λειψό σε ένα Λύκειο όπου η πνευματική κατάρτιση σε διαφορετικούς τομείς του επιστητού έχει συνθλιφθεί κάτω από το βάρος της ανάγκης για εξειδίκευση. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελούν απαντήσεις του τύπου "θα ακολουθήσω θετικές σπουδές, γι'αυτό δεν διάβασα για το διαγώνισμα των Αρχαίων", που πολλοί καθηγητές έχουν ακούσει από μαθητές Α' και Β' Λυκείου. Η επονομαζόμενη "γενική παιδεία" παρεκτρέπεται με αυτόν τον τρόπο σε έναν αποσπασματικό βομβαρδισμό πληροφοριών που κατακλύζει τους μαθητές. Αλλά και αυτοί παίρνουν την εκδίκησή τους… Στη Γ' Λυκείου βγάζουν μολύβι και χαρτί και υπολογίζουν από τον Σεπτέμβρη στο τεφτέρι τους το πώς θα αξιοποιήσουν στο έπακρο ό,τι "καλύτερο" τους υπόσχεται αυτή η χρονιά: τις 164 απουσίες.
Ακόμα όμως και τις γνώσεις που επιδιώκει να μάθει ο έφηβος, σπανίως τις κατακτά. Συνεπώς, αρκείται σε γνώσεις επιδερμικές(όπως όταν για παράδειγμα σημείωσε με στυλό τους μαθηματικούς τύπους των κανόνων του Kirchhoff κάτω από τον αγκώνα του, γιατί την ίδια μέρα έγραφε Λατινικά στο φροντιστήριο και δεν είχε χρόνο για να τους διαβάσει) και γνώσεις αποστήθισης( όπως τότε που στη θέα ενός χεριού που κατέγραφε βαθμούς σε ένα μπλοκάκι είπε τα ονόματα των προσωκρατικών φιλοσόφων τόσο γρήγορα που η καρδιά του κόντευε να βγει έξω από το στέρνο του). Αυτές οι ψυχρές πληροφορίες, στη σύντομη επίσκεψή τους στη μνήμη του μαθητή, δε δύνανται να διεγείρουν τον προβληματισμό του. Έτσι, σκιαγραφείται η εικόνα ενός σχολείου- με ένα θεωρητικά πλούσιο πρόγραμμα σπουδών- το οποίο διδάσκει στα παιδιά τους όρους της Συνθήκης των Σεβρών, αλλά αφού αυτά αποφοιτήσουν δυσκολεύονται να διακρίνουν τι γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου και τι την 25η Μαρτίου( ίσως γιατί ανήκε στην διδαχθείσα ύλη, αλλά όχι στην εξεταστέα…).
Αλλά τουλάχιστον, θα μου πείτε, αφού αποφοιτήσεις από το σχολείο, έχεις μια σχολή να σε περιμένει. Αλλά ποια σχολή; Αυτή που σου πρότεινε ένα σχολείο αποκομμένο από την κοινωνία; Ή μήπως αυτή που προσπάθησες να διαλέξεις τελευταία στιγμή, στη διάρκεια της προθεσμίας για την παράδοση του μηχανογραφικού, όταν η μαμά, ο μπαμπάς, ο θείος από το χωριό και η γειτόνισσα σού έκαναν πλύση εγκεφάλου, ο καθένας με το δικό του επαγγελματικό απωθημένο;
Δε θέλω να φανώ αγνώμων ούτε και να δαιμονοποιήσω το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Μου χάρισε ανεκτίμητες εμπειρίες και αναντικατάστατους ανθρώπους. Χάρη σε αυτό μπορώ τώρα να γράφω ό,τι γράφω.
Αλλά δεν μπορώ παρά να απαιτώ κάτι περισσότερο από μια χώρα που η ιστορία την θέλει να αναπτύσσει για πρώτη φορά πριν από χιλιάδες χρόνια τη φιλοσοφία, τις επιστήμες, τις τέχνες.
Απαιτώ κάτι περισσότερο, ναι. Αλλά και κάτι ουσιωδέστερο.
Γιατί το να αναμασάμε την καραμέλα της σημαίας για δύο μήνες είναι εύκολο για όλους.
Το να επιρρίπτουμε το μπαλάκι των ευθυνών από τους γονείς στους δασκάλους, τους καθηγητές, τους μαθητές και πάλι από την αρχή, ακόμα πιο εύκολο. Η ρίψη αυτής της μπάλας είναι άλλωστε το εθνικό μας άθλημα.
Στη χαραυγή της νέας μέρας όμως δε θα κριθούμε από τα όσα με ευκολία καταφέραμε, αλλά από τον αγώνα μας για την υπέρβαση των εμποδίων που ορθώνονται εμπρός μας. Κρύβουμε μέσα μας περίσσεια δύναμης.
Το ερώτημα είναι αν θέλουμε να βγούμε για λίγο από τη βολή μας και να την αξιοποιήσουμε.
Η Αλεξία Κατσικογιάννη εισήχθη φέτος πρώτη στην Ιατρική Αθηνών, με την υψηλότερη βαθμολογία μεταξύ όλων των υποψηφίων των πανελλαδικών εξετάσεων, 19.854 μόρια