O Κώστας Σημίτης έδειχνε ανακουφισμένος μετά τις συνομιλίες που είχε με την αμερικανική ηγεσία, ίσως γιατί και ο ίδιος φοβόταν ότι θα βρισκόταν αντιμέτωπος με ωμές πιέσεις. H οξεία δήλωσή του πριν αναχωρήσει για τις ΗΠΑ, ότι δεν θα αποδεχθεί πιέσεις εκ μέρους των Αμερικανών συνομιλητών του, απευθυνόταν κατ’ εξοχήν στην ελληνική κοινή γνώμη, αλλά κατά κάποιον τρόπο ήταν και μια προσπάθεια να στείλει ένα μήνυμα στην Ουάσιγκτον ότι δεν έπρεπε να ξεπεράσει κάποιο όριο. Οι Αμερικανοί δεν προσκάλεσαν τον Ελληνα πρωθυπουργό για να τον «τσαλακώσουν» και πολύ περισσότερο για να τον αποσταθεροποιήσουν πολιτικά. Απ’ αυτήν την άποψη, οι φόβοι που είχαν διατυπωθεί από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης ήταν υπερβολικοί. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η ατμόσφαιρα των συνομιλιών αποτυπώνεται στα χαμόγελα και στις φιλοφρονήσεις του προέδρου Μπους. Αυτός είπε ό,τι έπρεπε να πει δημοσίως για τον επίσημο προσκεκλημένο του, αν και από σημειολογικής απόψεως δεν είναι χωρίς σημασία ότι δεν πραγματοποιήθηκε η κοινή συνέντευξη Τύπου κι ότι δεν υπήρξε κάποια δήλωση από τον εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου.
Πριν φθάσει…
Στην πραγματικότητα, οι σημαντικότερες πιέσεις ασκήθηκαν από την αμερικανική πλευρά πριν πραγματοποιηθούν οι συναντήσεις. H ατμόσφαιρα που διαμορφώθηκε εν όψει της επίσκεψης του Κώστα Σημίτη ήταν περισσότερο εύγλωττη από τις επίσημες φιλοφρονήσεις. Με άλλα λόγια, το μήνυμα εστάλη πριν ο αποδέκτης φθάσει στην Ουάσιγκτον, με σκοπό να είναι πολιτικοψυχολογικά έτοιμος γι’ αυτά που οι Αμερικανοί συνομιλητές του είχαν προγραμματίσει να του πουν.
Η δυσφημιστική εκπομπή του CBS μπορεί να μην «στήθηκε» κατόπιν ρητής εντολής, αλλά είναι σαφές ότι αντανακλά το κλίμα που επικρατεί στην Ουάσιγκτον για την Ελλάδα, όσον αφορά το πρόβλημα της τρομοκρατίας. Για την ακρίβεια αντανακλά την ακραία εκδοχή, αλλά και οι πιο μετριοπαθείς καταλογίζουν στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τουλάχιστον ολιγωρία στον αγώνα εναντίον της τρομοκρατίας. Και βεβαίως, όλοι τους συγκλίνουν στο ότι η Αθήνα πρέπει να βρίσκεται συνεχώς υπό ασφυκτική πίεση για να υποχρεωθεί να δράσει αποτελεσματικά στον τομέα αυτό.
Από τα υπόλοιπα θέματα, οι συνομιλίες κατέδειξαν αυτό που ήταν εξ αρχής σαφές: τη διαφωνία Αθήνας – Ουάσιγκτον όσον αφορά την υπέρβαση του αδιεξόδου σχετικά με τον Ευρωστρατό. Επ’ αυτού, η αμερικανική πλευρά ζήτησε από την ελληνική να προσαρμοσθεί στο πνεύμα του αμερικανο-βρετανικο-τουρκικού κειμένου. Το κατά πόσον έπιασαν τόπο οι αμερικανικές «συστάσεις» θα φανεί από το εάν η ελληνική κυβέρνηση θα αλλάξει προσεχώς πολιτική σ’ αυτό το ζήτημα. H απάντηση του Κώστα Σημίτη σε σχετική ερώτηση, πάντως, άφησε ανοικτό ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι η επίσκεψη στις ΗΠΑ αντιμετωπίσθηκε από τον Ελληνα πρωθυπουργό περισσότερο σαν πολιτική δοκιμασία και λιγότερο σαν πολιτική ευκαιρία για την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων. H σημειολογία τον πρόδωσε. Το ξέσπασμά του μπροστά στις κάμερες ακούσθηκε σαν απολογία. H ειρωνεία είναι ότι απέπνεε το φοβικό σύνδρομο, που ο ίδιος καταλογίζει στους αντιπάλους του. Το κλίμα που διαμόρφωσαν, άλλωστε, τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης προέκυψε πρωτίστως από τις ακριτομύθιες κυβερνητικών παραγόντων και δευτερευόντως από τα γνωστά παραδοσιακά στερεότυπα.
Η επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού ήταν, όμως, πρωτίστως μια ευκαιρία, η οποία δεν φαίνεται να αξιοποιήθηκε στο έπακρο. Το Κυπριακό συνεχίζει να αποτελεί ένα ισχυρό χαρτί στα χέρια της ελληνικής διπλωματίας, ενώ έπρεπε να τεθούν με σαφήνεια και οι τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις. H γραμμή που επέλεξε το Μέγαρο Μαξίμου ήταν διαφορετική. O Κώστας Σημίτης προσπάθησε να συμπεριφερθεί ως Ευρωπαίος ηγέτης, υποβαθμίζοντας αντικειμενικά τα προβλήματα που η Ελλάδα αντιμετωπίζει από την τουρκική επεκτατική πίεση. H πραγματικότητα, όμως, δεν αλλάζει. Κι αυτό θα φανεί καθαρά όταν σε λίγες ημέρες θα επισκεφθεί την Ουάσιγκτον ο Μπουλέντ Ετσεβίτ.
Προβληματισμός
Είναι αξιοσημείωτο ότι υψηλά ιστάμενη πηγή του υπουργείου Αμυνας εκφράζει τον προβληματισμό της για την περαιτέρω πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Εφιστά την προσοχή στις εξελίξεις στο μέτωπο του Κυπριακού, αλλά και στην επίσκεψη Ετσεβίτ. Δεν αποκλείει η τουρκική πλευρά να θέσει θέμα και να αποσπάσει την αμερικανική υποστήριξη στο σχέδιό της να πειθαναγκάσει την Αθήνα σε μια εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση για το καθεστώς του Αιγαίου. Ακριβώς γι’ αυτό, τονίζει η ίδια πηγή, επιβάλλεται ιδιαιτέρη προσοχή και εγρήγορση τόσο στο διπλωματικό όσο και στο στρατιωτικό πεδίο.
