ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Με αβέβαιες προοπτικές ξεκινάει σήμερα στις 10 το πρωί τοπική ώρα η πρώτη Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. με φυσική παρουσία στην εποχή της πανδημίας. Σύμφωνα με κοινοτικό αξιωματούχο που ενημέρωσε χθες τους Ευρωπαίους ανταποκριτές, «δεν έχουμε φτάσει ακόμα» στην αναγκαία σύγκλιση, καθώς «υπάρχουν ακόμα σημαντικές διαφορές».
Το διακύβευμα είναι τεράστιο, σε οικονομική αλλά και συμβολική αξία: η συμφωνία επί του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ), του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για την περίοδο 2021-7, και επί του συνοδευτικού ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, που θα συμβάλει στην ταχύτερη και πιο ισομερή επάνοδο των οικονομιών της Ενωσης στην ανάπτυξη.
Στις βασικές διαφορές περιλαμβάνονται το μέγεθος του συνολικού πακέτου και ειδικά του Ταμείου (οι προτάσεις τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ το τοποθετούν στα 750 δισ. ευρώ· χώρες όπως οι «φειδωλοί 4» θέλουν να είναι μικρότερο), η αναλογία επιχορηγήσεων και δανείων, η μεθοδολογία κατανομής των πόρων και το ύψος των επιστροφών (rebates) που θα λάβουν οι καθαροί συνεισφορείς στο ΠΔΠ.
Το πιο δύσκολο ζήτημα από όλα, ωστόσο, αφορά τον τρόπο με τον οποίο θα λαμβάνονται οι αποφάσεις για την εκταμίευση των πόρων του Recovery & Resilience Facility, του μεγαλύτερου μέρους του Ταμείου, που προβλέπεται να διανείμει 310 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις. Η πρόταση του προέδρου του Συμβουλίου (και της γερμανικής προεδρίας) προβλέπει ότι η Κομισιόν θα εξετάζει για περίοδο δύο μηνών τα εθνικά προγράμματα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που θα καταθέτει κάθε κράτος-μέλος. Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα ψηφίζει επί της εισήγησης της Επιτροπής, με την απόφαση να λαμβάνεται με ειδική πλειοψηφία. Μετά δύο ακόμα μήνες, η Κομισιόν θα κρίνει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την εκταμίευση, κατόπιν γνωμοδότησης της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής της Ενωσης (όργανο που αποτελείται από ανώτερους υπαλλήλους των εθνικών διοικήσεων και των κεντρικών τραπεζών, της ΕΚΤ και της Επιτροπής). Δεν θα απαιτείται νέα ψηφοφορία σε αυτή τη φάση από το Συμβούλιο.
Η Ολλανδία, ωστόσο, άτυπη ηγέτιδα των «φειδωλών», επέμενε ώς και χθες σε απόφαση διά ομοφωνίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τόσο στο στάδιο της έγκρισης των προγραμμάτων όσο και στο στάδιο της υλοποίησης, και σε εμπλοκή του εθνικού της Κοινοβουλίου στις εγκρίσεις. Στην αντίθετη κατεύθυνση, οι χώρες του Νότου ανησυχούν ότι η διαδικασία που προτείνει ο κ. Μισέλ μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικές καθυστερήσεις και ζητούν, αν δεν υπάρχει απόφαση του Συμβουλίου εντός ενός μηνός, να ισχύει αυτομάτως η εισήγηση της Επιτροπής.
Το έτερο σύνθετο ζήτημα αφορά τη δυνατότητα αναστολής, επίσης με ειδική πλειοψηφία του Συμβουλίου, της κοινοτικής χρηματοδότησης για κράτη-μέλη που παραβιάζουν βασικές αρχές του κράτους δικαίου. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Oρμπαν έχει διαμηνύσει ότι οποιοσδήποτε τέτοιος μηχανισμός συνεπάγεται βέτο της χώρας του στο ΠΔΠ. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα κράτη-μέλη, ειδικά στον ευρωπαϊκό Βορρά, για τα οποία είναι απαραίτητο να υπάρχει κάποια τέτοια διατύπωση, ενώ θα επιμείνει σε αυτό και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σχετικά με το ύψος των επιχορηγήσεων, ενώ μοιάζει απίθανο να συρρικνωθεί το RRF, δεν αποκλείεται άλλα προγράμματα του Ταμείου, που δεν έχουν συγκεκριμένη κατανομή ανά κράτος-μέλος, να υποστούν περικοπές. Τέτοια είναι το Εργαλείο Φερεγγυότητας (προϋπολογισμός 31 δισ. ευρώ) για την κεφαλαιακή ενίσχυση βιώσιμων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, το InvestEU (30,3 δισ. μέσω του Ταμείου) και το ερευνητικό πρόγραμμα Horizon Europe (13,5 δισ. ευρώ).
Συγκρατημένη απαισιοδοξία
Το κλίμα τις τελευταίες μέρες στις Βρυξέλλες, μετά την τελευταία συνάντηση σε επίπεδο COREPER (μόνιμων αντιπροσώπων) και το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Τετάρτης, χαρακτηρίζεται από συγκρατημένη απαισιοδοξία. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν οι χώρες που αντιστέκονται –και ειδικά η Ολλανδία– είναι διατεθειμένες να επιμείνουν μέχρι τέλους στις κόκκινες γραμμές τους ή αν θα προσπαθήσουν να αποσπάσουν ό,τι καλύτερο μπορούν και να δώσουν τελικά τη συναίνεσή τους. Αν φανεί ότι ισχύει το δεύτερο, η διαπραγμάτευση θα συνεχιστεί έως ότου υπάρξει λευκός καπνός, με ορατό το ενδεχόμενο παράτασης της Συνόδου ώς την Κυριακή. Αν πιστοποιηθεί το αρνητικό σενάριο –που έμπειροι συνομιλητές της «Κ» θεωρούν πως θα φανεί ήδη από το απόγευμα της Παρασκευής– το επόμενο βήμα θα είναι δύσκολο να προδιαγραφεί. Με δύο αποτυχίες στο ενεργητικό του, ο κ. Μισέλ δεν θα θέλει να συγκαλέσει νέα Σύνοδο αν δεν έχει εγγυήσεις επιτυχίας.