Σήμερα μετά 86 χρόνια λειτουργίας ως μουσείο, η σπουδαία Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης θα αντηχήσει πάλι από μουσουλμανικές προσευχές. Για τους Τούρκους ισλαμιστές η μετατροπή αποτελεί την υλοποίηση ενός ονείρου και σηματοδοτεί την αποκατάσταση ενός συμβόλου της οθωμανικής αίγλης. Για πολλούς άλλους σε όλο τον κόσμο η αλλαγή είναι μια απογοητευτική οπισθοδρόμηση για ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά και πολιτισμικά αξιοθέατα του κόσμου. Το 2019 ήταν το μουσείο με τους περισσότερους επισκέπτες στην Τουρκία: 3,7 εκατ. Ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ιδιαίτερης σημασίας για ολόκληρη την ανθρωπότητα, που αξίζει να συντηρηθεί.
Γιατί ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν αποφάσισε να ανακαλέσει την απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ για λειτουργία της Αγίας Σοφίας ως μνημείου είναι ακόμη ασαφές. Τη μέρα που εξέδωσε το προεδρικό διάταγμα για την αλλαγή, είπε ότι ήταν αδύνατον να κοιμηθεί το βράδυ. Μόλις ένα χρόνο νωρίτερα είχε επιχειρηματολογήσει κατά της μετατροπής σε τζαμί. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι πως παρά τις υπερεξουσίες που εξασφάλισε ο Ερντογάν σε αυτά τα 17 χρόνια παραμονής στην εξουσία, στους θώκους του πρωθυπουργού και του προέδρου, η σημερινή πολιτική του ισχύς είναι εύθραυστη και έχει ανάγκη να εδραιώσει την εθνικιστική του βάση.
Στο διάγγελμά του προς το έθνος στις 10 Ιουλίου, όταν ανακοίνωσε τη μετατροπή, ο Ερντογάν δεν μνημόνευσε τον Ατατούρκ. Δεν υπήρχε ανάγκη, αφού της ομιλίας του προηγήθηκε απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της χώρας, που ακύρωνε το διάταγμα του Ατατούρκ. Και στην ομιλία του ο Ερντογάν επικαλέστηκε επανειλημμένως τη διαθήκη του Μωάμεθ του Πορθητή, που ζητούσε φρικτές κατάρες για όποιον άλλαζε το καθεστώς της Αγίας Σοφίας. Η ανάκληση της εκλαΐκευσης του κράτους από τον Ατατούρκ γίνεται αποδεκτή από μεγάλη μερίδα Τούρκων εθνικιστών, για τους οποίους η Αγία Σοφία ως μουσείο ήταν μια ταπεινωτική ξένη επιβολή και ένα μελανό σημάδι στο οθωμανικό παρελθόν, το οποίο εξιδανικεύουν. Η μετατροπή του μουσείου σε τζαμί συγκέντρωσε περιορισμένες επικρίσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας και μεταξύ των μουσουλμάνων στο εξωτερικό. Ολα τα πολιτικά κόμματα, εκτός ενός, επιδοκίμασαν την αλλαγή.
Οι αντιδράσεις από τους Χριστιανούς ηγέτες ήταν σχετικά υποτονικές, ίσως από τον φόβο αναζωπύρωσης θρησκευτικών συγκρούσεων. Ο Πάπας Φραγκίσκος είπε μόνο ότι αισθάνεται οδύνη, ενώ ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος είναι κάτοικος της Τουρκίας και οφείλει να είναι προσεκτικός στις δηλώσεις του, εξέφρασε τη λύπη του ότι η Αγία Σοφία θα σταματήσει να είναι «ένας τόπος και σύμβολο συνάντησης, διαλόγου και ειρηνικής συνύπαρξης λαών και πολιτισμών». Πράγματι, όπως η κατεστραμμένη Νοτρ Νταμ στο Παρίσι ή η Ακρόπολη στην Αθήνα, δεν πρέπει να υποβαθμιστεί η σημασία της για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Μετατρέποντας την Αγία Σοφία σε τζαμί, ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, ανέλαβε μια βαριά ευθύνη. Εγινε ο φύλακας ενός παγκόσμιου μνημείου πολιτιστικής κληρονομιάς. Δεν πρέπει να του επιτρέψουμε να το ξεχάσει.