Από την άσκηση παγκόσμιας εξουσίας μέχρι τον ρατσισμό, τη διάκριση μεταξύ των φύλων και τις εισοδηματικές ανισότητες, η ανισότητα απειλεί την ευημερία και το μέλλον μας. Χρειαζόμαστε απεγνωσμένα έναν νέο τρόπο σκέψης για να τη σταματήσουμε και να την ανατρέψουμε.
Ακούμε συχνά το ρητό «μια παλίρροια οικονομικής ανάπτυξης που ανεβαίνει, σηκώνει όλες τις βάρκες». Αλλά στην πραγματικότητα, μια παλίρροια ανισότητας βουλιάζει όλες τις βάρκες. Υψηλά επίπεδα ανισότητας έχουν συμβάλει στη δημιουργία μιας παγκόσμιας ευθραυστότητας, η οποία αποκαλύπτεται και γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από την COVID-19.
Ο ιός ρίχνει φως σε όλες τις ανισότητες όλων των ειδών. Θέτει σε υψηλότερο κίνδυνο υγείας τους πιο ευάλωτους και οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του συγκεντρώνονται σε όσους είναι λιγότερο ικανοί να αντεπεξέλθουν. Αν δεν δράσουμε τώρα, ακόμα 100 εκατομμύρια άτομα ενδέχεται να οδηγηθούν σε ακραία φτώχεια και να δούμε λιμούς ιστορικών διαστάσεων.
Ακόμα και πριν από τον κορωνοϊό, οι άνθρωποι παντού ύψωναν τις φωνές τους κατά της ανισότητας. Μεταξύ του 1980 και του 2016, το πιο πλούσιο 1% του κόσμου συγκέντρωνε το 27% της συνολικής ανάπτυξης σε εισόδημα. Το εισόδημα όμως δεν είναι το μόνο μέτρο ανισότητας. Οι ευκαιρίες των ανθρώπων στη ζωή βασίζονται στο φύλο, στην οικογένεια και στο εθνικό υπόβαθρο, στη φυλή, στο αν έχουν αναπηρία και σε άλλους παράγοντες. Πολλές ανισότητες τέμνονται και ενισχύουν η μία την άλλη σε όλες τις γενιές, καθορίζοντας τις ζωές και τις προσδοκίες εκατομμυρίων ανθρώπων πριν καν γεννηθούν.
Ενα παράδειγμα: Περισσότερο από το 50% των εικοσάχρονων σε χώρες με υψηλή ανθρώπινη ανάπτυξη βρίσκονται σε υψηλότερες βαθμίδες εκπαίδευσης. Σε χώρες με χαμηλή ανθρώπινη ανάπτυξη, το 17% των παιδιών που είχαν γεννηθεί σε αυτές τις χώρες 20 χρόνια πριν, έχουν ήδη πεθάνει.
Ο θυμός που πυροδοτεί τις πρόσφατες κοινωνικές κινητοποιήσεις –από την αντιρατσιστική εκστρατεία που εξαπλώθηκε στον κόσμο μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ μέχρι τις χορωδίες θαρραλέων γυναικών που τραγουδούν κατά των ισχυρών αντρών που τις κακοποίησαν– είναι ακόμα ένα σημάδι απόλυτης απογοήτευσης από το κατεστημένο. Οι δύο πιο ριζοσπαστικές αλλαγές της εποχής μας –η ψηφιακή επανάσταση και η κλιματική κρίση– απειλούν να εδραιώσουν την ανισότητα και την αδικία ακόμη περισσότερο.
Η COVID-19 είναι μια ανθρώπινη τραγωδία. Εχει όμως δημιουργήσει και μία ευκαιρία γενεών για να οικοδομήσουν έναν πιο ισότιμο και βιώσιμο κόσμο βασισμένο σε δύο κεντρικές ιδέες: ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και μια νέα παγκόσμια συμφωνία.
Ενα νέο κοινωνικό συμβόλαιο θα ενώσει για έναν κοινό σκοπό τις κυβερνήσεις, τους ανθρώπους, την κοινωνία των πολιτών και άλλους.
Η εκπαίδευση και η ψηφιακή τεχνολογία πρέπει να είναι δύο ισχυροί παράγοντες και εξισορροπιστές που θα παρέχουν ευκαιρίες διά βίου μάθησης ώστε να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε, να προσαρμοζόμαστε και να αναπτύσσουμε νέες δεξιότητες για την οικονομία της γνώσης.
Χρειαζόμαστε δίκαιη φορολόγηση του εισοδήματος και του πλούτου και μια νέα γενιά πολιτικών κοινωνικής προστασίας, με δίκτυα ασφάλειας συμπεριλαμβανομένης μιας καθολικής ασφάλειας υγείας και ενός ενδεχόμενου καθολικού βασικού εισοδήματος που θα ισχύει για όλους.
Για να καταστεί δυνατό το νέο κοινωνικό συμβόλαιο, χρειαζόμαστε μια νέα παγκόσμια συμφωνία για να διασφαλίσουμε ότι η εξουσία, ο πλούτος και οι ευκαιρίες μοιράζονται ευρύτερα και δικαιότερα σε διεθνές επίπεδο.
Μια νέα παγκόσμια συμφωνία πρέπει να βασιστεί στη δίκαιη παγκοσμιοποίηση, στα δικαιώματα και στην αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, στην ισορροπημένη συνύπαρξη με τη φύση, στον σεβασμό για τα δικαιώματα των μελλοντικών γενεών και στην επιτυχία που μετριέται με ανθρωπιστικούς αντί με οικονομικούς όρους.
Xρειαζόμαστε μία παγκόσμια διακυβέρνηση βασισμένη στην ολοκληρωτική, χωρίς αποκλεισμούς και στην ίση συμμετοχή στους παγκόσμιους θεσμούς. Οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να έχουν δυνατότερη φωνή, από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών μέχρι τα διοικητικά συμβούλια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας και πέρα από αυτά.
Χρειαζόμαστε ένα χωρίς αποκλεισμούς και ισορροπημένο εμπορικό σύστημα που επιτρέπει στις αναπτυσσόμενες χώρες να ανεβούν στις παγκόσμιες αλυσίδες αξιών.
Η αναμόρφωση της αρχιτεκτονικής του χρέους και η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές πιστώσεις πρέπει να εξασφαλίσουν οικονομικό χώρο για τη δημιουργία επένδυσης στην πράσινη, δίκαιη ανάπτυξη.
Η νέα παγκόσμια συμφωνία και το νέο κοινωνικό συμβόλαιο θα θέσουν ξανά τον κόσμο στην πορεία της συνειδητοποίησης της υπόσχεσης της Συμφωνίας του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή και της επίτευξης των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης – του παγκόσμιου οράματός μας για ειρήνη και ευημερία σε έναν υγιή πλανήτη του 2030.
Ο κόσμος μας βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Αντιμετωπίζοντας όμως την ανισότητα, που βασίζεται σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και μια νέα συμφωνία, μπορούμε να οδηγηθούμε σε καλύτερες μέρες.
* Ο κ. Αντόνιο Γκουτέρες είναι γενικός γραμματέας Ηνωμένων Εθνών.