H Ελλάδα του 2002 δεν είναι, βεβαίως, η «πτωχή αλλά έντιμος» πατρίδα του παρελθόντος. Δεν είναι, όμως, και η χώρα, που πλέει σε πελάγη ευτυχίας, άδοντας εμβατήρια αισιοδοξίας, για την επιτυχή πορεία της προς τη «γη της επαγγελίας».
Η Ελλάδα του 2002 μπορούσε και έπρεπε να είναι σε καλύτερο επίπεδο από το σημερινό, εάν είχαν οι αυτοδύναμες μονοκομματικές κυβερνήσεις του λεγόμενου «πλειοψηφικού δικομματικού κοινοβουλευτισμού» αξιοποιήσει, ως συγκριτικά πλεονεκτήματα, τη μακροχρόνια πολιτική σταθερότητα και κυβερνητική εναλλαγή, τις υψηλές χρηματοδοτήσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία και πλαίσιο στήριξης, τις επαχθείς και άδικα κατανεμημένες θυσίες του ελληνικού λαού στο όνομα της διαρκούς λιτότητας, χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη στην αναδιανομή εισοδημάτων και στη φορολογική πολιτική.
Βεβαίως, η Ελλάδα είναι εντός της Ευρωζώνης αλλά αυτό δεν λύνει, ως διά μαγείας, όλα τα προβλήματα, όταν μάλιστα, παρατηρείται η δραματική καθυστέρηση σε υποδομές ανάπτυξης και πολιτικές κοινωνικής προστασίας, με ενοχλητικές περιφερειακές ανισότητες, μεγάλα κοινωνικά ελλείμματα και έντονη υστέρηση στους τομείς της διαφάνειας και ορθολογικής αξιοποίησης των πόρων.
Κεντρικό πρόβλημα η διαφθορά
Στην Ελλάδα του 2002 είναι που καταλογίζεται ως κεντρικό πρόβλημα της κρατικής δομής η διαφθορά. H Ελλάδα του 2002 είναι που ανακηρύσσεται πρωταθλήτρια της παραοικονομίας με 40% κατά τον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. H πραγματική οικονομία και κοινωνία είναι που βρίσκονται αντιμέτωπες με τους πιεστικούς αρνητικούς δείκτες για την ανεργία και την απασχόληση, για την παιδεία και την έρευνα, για την υγεία και τους κοινωνικούς αποκλεισμούς.
Επί σειρά χρόνων, για ένα τέταρτο του αιώνα, από το 1974 μέχρι και σήμερα, οι αρχιτέκτονες του πολιτικού σκηνικού και οι «μαστόροι» του εκλογικού συστήματος, στέκονταν αυτάρεσκα μπροστά στα «έργα των χειρών τους», χωρίς να βλέπουν και να ακούνε τις κοινωνικές αλλαγές που γινόντουσαν και τις πολιτικές δυσκολίες, που παίρνανε δομικά χαρακτηριστικά στρεβλώνοντας σχεδόν τα πάντα.
Σήμερα βρίσκονται μπροστά στην έκρηξη αυτών των προβλημάτων και στην εξάντληση ενός κρατικού και κυβερνητικού συστήματος, που δεν φρόντισε να προσαρμοστεί στις μεταβολές των καιρών και στις αλλαγές της κοινωνίας, αλλά και δεν θέλησε να αντιμετωπίσει με διαρθρωτικές ρυθμίσεις τόσο τις σχέσεις της κοινωνίας με την πολιτική, τις σχέσεις των πολιτών με τα κόμματα και τις άλλες μορφές δημοκρατικής οργάνωσης, όσο και τις σχέσεις της πολιτικής με την οικονομία.
Παραταξιακή νοοτροπία
Λειτουργώντας το πολιτικό σύστημα με τη νοοτροπία των παραταξιακών αναμετρήσεων και των πολυσυλλεκτικών πελατειακών σχέσεων, δεν θέλησε τη λογική της δημοκρατίας των συνθέσεων και της κοινωνίας των συναινέσεων.
Κυνηγώντας τον πλειοψηφικό κομματικό ηγεμονισμό του, το κάθε ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα, έσπρωξαν το πολιτικό σύστημα στον φαύλο κύκλο της αυτοκαταστροφής και αυτοκατανάλωσής του, ανατρέποντας πολιτικούς ρόλους και λειτουργίες θεσμών, απομακρύνοντας τις πραγματικές κοινωνικές και αναπτυξιακές προτεραιότητες της χώρας από το πραγματικό πεδίο της διακυβέρνησης.
Τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, οι διαρθρωτικές στρεβλώσεις και αγκυλώσεις, οι αντιφάσεις της πραγματικής οικονομίας, η διάβρωση και η διαφθορά, η αδυναμία του πολιτικού συστήματος εναντίον της διαπλοκής και των εξωθεσμικών κέντρων, δεν έπεσαν από τον ουρανό. Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών που εφαρμόστηκαν και συγκεκριμένων μεθόδων που υιοθετήθηκαν κατά τη διακυβέρνηση. Εάν δεν αντιμετωπιστούν οι πολιτικές αιτίες αυτών των προβλημάτων, η ενασχόληση με αυτά θα μοιάζει με εκείνους που συζητούν για τον ορισμό της φωτιάς, χωρίς να κάνουν τίποτε για την κατάσβεσή της και την αποτροπή αναζωπύρωσής της.
Είναι υπαρκτό το θολό τοπίο, δεν είναι φτιαχτό. Είναι δεδομένη η διαφθορά, δεν είναι σκηνοθετημένη. Είναι πραγματική η αναξιοπιστία της πολιτικής, δεν είναι εικονική και περιστασιακή. Οι αιτίες δεν υπάρχουν σε σκοτεινούς κύκλους ούτε σε υπόγειους μηχανισμούς. Οι αιτίες υπάρχουν στο εσωτερικό του πολιτικού συστήματος και στον τρόπο λειτουργίας των κρατικών και κυβερνητικών δομών.
Προτεραιότητα η διαφάνεια
Η διαφάνεια και ο έλεγχος στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος αποτελεί θεσμική προτεραιότητα κάθε προοδευτικής πολιτικής. H αξιοποίηση και προστασία των συλλογικών αγαθών και του δημοσίου συμφέροντος αποτελεί πρωταρχική δημοκρατική αξίωση, έναντι των ανταποδοτικών συναλλαγών με την κρατικοδίαιτη, αχόρταγη και φαραωνική διαπλοκή.
Είναι αδιανόητο να μιλούμε για κίνδυνο εκτροπής ή κατάρρευσης επειδή η δικαιοσύνη ερευνά συγκεκριμένες υποθέσεις ή τα διάφορα συμφέροντα βρίσκουν στρωμένο δρόμο και ανοιχτό χώρο, να χορεύουν. H δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της, βεβαίως, απερίσπαστη και σωστά. Αλλά να κάνει και η κυβέρνηση σωστά τη δουλειά της, χωρίς λαϊκισμούς, με τόλμη και αποφασιστικότητα.
Οι θεσμικές ρυθμίσεις και οι πολιτικές πρωτοβουλίες πρέπει να δικαιώνονται στην ηθική και κοινωνική απόδοσή τους, αλλά και στην αποτελεσματικότητα και αξιοπιστία τους και όχι στη δικαστική τους εκκαθάριση. Οσο λιγότερες ενδείξεις, υποψίες και καταγγελίες παράγει το σύστημα διαχείρισης του κράτους και της κυβέρνησης, τόσο πιο υγιής είναι ο δημόσιος βίος.
Αν σήμερα η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η κρίση αποτελεί προβολή ή αντανάκλαση οικονομικού ανταγωνισμού, τι έχει κάνει μέχρι τώρα ή τι πρόκειται να κάνει, ώστε αυτός ο ανταγωνισμός να είναι υγιής, να ενισχύει τη σωστή επιχειρηματικότητα και να μην εμφανίζει την καταχρηστική εκμετάλλευση της δεσπόζουσας θέσης που οι εκάστοτε ευνοούμενοι και επιτήδειοι φτιάχνουν σε στρατηγικούς τομείς;
Τι έκανε η κυβέρνηση για να μην κατακλυστεί η χώρα από φαινόμενα νεοπλουτισμού της εξουσίας και γκλαμουριάς της διαπλοκής, που δίνουν σε ορισμένες απίθανες και ασήμαντες περιπτώσεις τη δυνατότητα να συμπεριφέρονται ως αφεντικά του τόπου, ως καθοδηγητές της χώρας και ως τιμητές του λαού μας;
Διαπλοκή σημαίνει διασύνδεση με τα κέντρα των αποφάσεων και της εξουσίας. Αυτές οι αμαρτωλές διασυνδέσεις με θεσμικά και πολιτικά μέτρα, πρέπει να κοπούν. Και αυτό είναι ευθύνη των κυβερνήσεων, με θεσμικά και πολιτικά μέτρα αξιόπιστα, εφαρμόσιμα, αποτελεσματικά.
Γιατί, θεωρητικά, όλα θεωρούνται επαρκή και καλά, αλλά στην ουσία πολλά είναι διαβλητά και διάτρητα.
Να κλείσουν τα «πλυντήρια»
Διαφθορά σημαίνει εξαγορά και διάβρωση, παραβίαση όλων των κανόνων της νομιμότητας και της αξιοκρατίας με όργανο το μαύρο χρήμα. Αυτές οι μηχανές και τα πλυντήρια του μαύρου χρήματος πρέπει να κλείσουν, ώστε να μην εμπορευματοποιείται η πολιτική με την αγοραία συμπεριφορά της στα επικοινωνιακά παζάρια της αναγνωρισιμότητας ή στα ανταλλακτήρια της επιρροής και στήριξης με εκδουλεύσεις και υπαλληλοποίηση.
Το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει δεν αρκεί. Είναι ελλιπές και διάτρητο, έτσι ώστε από τις τρύπες του να μπαινοβγαίνουν τα πλοκάμια της διαπλοκής και τα δίκτυα της διαφθοράς.
Το χάος στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο δημιουργήθηκε και διευρύνθηκε, γιατί δεν εφαρμόστηκαν ούτε οι υπάρχοντες νόμοι για το ασυμβίβαστο, την πολυϊδιοκτησία και τα πιστοποιητικά διαφάνειας. H διαπλοκή που καταχρηστικά αξιώνει και αξιοποιεί δεσπόζουσα θέση ολιγοπωλίου, γιγαντώθηκε γιατί δεν υπήρξε αντιμονοπωλιακή-αντιτράστ νομοθεσία και στην Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν δόθηκαν τα μέσα να μπορεί να δράσει καλύτερα με εξουσία προληπτικής παρέμβασης, η οποία μάλιστα της αποκλείστηκε νομοθετικά. O τζόγος απλώθηκε, διαπότισε την κοινωνία και σακάτεψε νοικοκυριά και ζωές, γιατί πριμοδοτήθηκε η πολιτική των τυχερών παιχνιδιών ως εύκολη επιλογή εξασφάλισης κρατικών εσόδων.
Το πολιτικό χρήμα ρέει και κυκλοφορεί, μπροστά στα μάτια όλων, γιατί οι νόμοι για τα οικονομικά των κομμάτων και των πολιτικών, τις εκλογικές δαπάνες, την πολιτική διαφήμιση και το πόθεν έσχες, αποδείχτηκαν λευκοί νόμοι ή ανεφάρμοστοι χωρίς κυρώσεις και εκπτώσεις ουσίας.
Η άποψη ότι «αυτά είναι υπόθεση της Δικαιοσύνης» και η πολιτική δεν έχει παρά να «νίπτει τας χείρας» ως Πόντιος Πιλάτος, δικαιολογημένα εκλαμβάνεται ως υποκρισία, που ενθαρρύνει την εξακολούθηση αυτών των αμαρτωλών καταστάσεων.
Να ανοίξουν οι λογαριασμοί
Ο προοδευτικός εκσυγχρονισμός του πολιτικού μας συστήματος σημαίνει πολλά, άμεσα και δραστικά μέτρα. Σημαίνει εξυγίανση του δημοσίου βίου, αναζωογόνηση της πολιτικής αξιοπιστίας, ανανέωση των πολιτικών συσχετισμών, αλλαγές σε κυβερνητικές επιλογές και σε θεσμικές πρακτικές, που είναι οργανικά πια συμπτώματα μιας πολιτικής νοσηρότητας, που αδικεί τη χώρα, τις υγιείς πνευματικές, κοινωνικές, πολιτικές και επιχειρηματικές δυνάμεις, οι οποίες υπάρχουν, αλλά συστηματικά απονευρώνονται ή αδικούνται, μέσα σε ένα σύστημα εξουσίας που διαχειρίζεται ή μεταχειρίζεται τη χώρα ως τιμάριο της διαπλοκής.
Το μαύρο χρήμα, που ξεπλένεται και γίνεται πολιτικό χρήμα, είναι το σαράκι των θεσμών και της πολιτικής, της οικονομίας και της κοινωνίας. H ανάγκη ενός νέου, αξιόπιστου και αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου είναι άμεση. Αλλά περισσότερο επιτακτική είναι η ανάκτηση της «χαμένης τιμής» της πολιτικής. Να ανοίξουν, λοιπόν, όλοι οι επίμαχοι και ύποπτοι λογαριασμοί. Να πάρει την πολιτική πρωτοβουλία η κυβέρνηση, αντί να επαφίεται στον «πατριωτισμό της δικαιοσύνης» ή στον αλληλοσπαραγμό της δικομματικής πόλωσης.
Είναι υπόθεση ζωής για το πολιτικό μας σύστημα, για τους δημοκρατικούς θεσμούς. Είναι υπόθεση όλων. H κυβέρνηση και τα κόμματα έχουν την ευθύνη και την ευκαιρία να κόψουν τον γόρδιο δεσμό της διαπλοκής, που οδηγεί την πολιτική στον εξανδραποδισμό, την κοινωνία στον εκφυλισμό και την οικονομία στη λεηλασία.
Είναι μεγάλη η πρόκληση της διαπλοκής, γι’ αυτό και είναι εξίσου μεγάλη η ευκαιρία της Δημοκρατίας. Δεν πρέπει να χαθεί με υποκριτικές και άτολμες περιστροφές, με κοινότοπες μεταθέσεις του προβλήματος και σκόπιμους αντιπερισπασμούς. Μια δημοκρατία των χαμένων ευκαιριών είναι καχεκτική δημοκρατία, μειωμένη κοινωνικά και ηθικά, γι’ αυτό ιστορικά έκθετη και υπόλογη.