Στο επιτελείο του Γ. Παπανδρέου, που έχουν ήδη αρχίσει να το αποκαλούν «παιδική χαρά», συνεχίζει να πνέει άνεμος αισιοδοξίας, αλλά είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού τα απειλητικά νέφη, που συσσωρεύονται στον προεκλογικό ορίζοντα. Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν μία διαφορά της τάξεως των τριών μονάδων, που επιτρέπει και στα δύο στρατόπεδα να ελπίζουν. Είναι μία νέα εκδοχή του μισογεμάτου ή μισοάδειου ποτηριού. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, ο κρίσιμος παράγοντας δεν είναι η στατική μέτρηση, αλλά η κατεύθυνση της πολιτικοεκλογικής δυναμικής.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ΠΑΣΟΚ εισέρχεται στην τελική ευθεία προς τις κάλπες από πολύ καλύτερη θέση σε σύγκριση με ό,τι ίσχυε τον Δεκέμβριο. Πράγματι, οι εκλογές δεν είναι πια μια χαμένη υπόθεση γι’ αυτό, έστω κι αν οι «πράσινοι» έχουν να διανύσουν μεγαλύτερη απόσταση από τους αντιπάλους τους. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό τους, το έκτακτο συνέδριο θα είναι το έναυσμα της τελικής τους επίθεσης για την ανατροπή του μικρού πια προβαδίσματος της Ν.Δ. Οπως λένε, μετά την εκλογή του από τη βάση, ο Γ. Παπανδρέου θα ρίξει στο τραπέζι τον κορμό των προγραμματικών του θέσεων και θα ξεδιπλώσει τις σημαντικότερες πολιτικές του πρωτοβουλίες.
Η διαφορά
Η νέα ηγεσία έχει επιλέξει το σχήμα της εκλογικής αντεπίθεσης σε δύο φάσεις. Το γεγονός ότι αποτέλεσμα της πρώτης φάσης ήταν η κατακόρυφη πτώση της διαφοράς έχει δημιουργήσει μια αισιοδοξία στην όχθη του κυβερνώντος κόμματος και για την θετική έκβαση της δεύτερης φάσης. Μια προσεκτικότερη ματιά, όμως, δείχνει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Η χαμηλή κοινωνική αποδοχή της πολιτικής Σημίτη και το φάσμα της εκλογικής πανωλεθρίας έφεραν με έμφαση στην επιφάνεια τη ζωτική ανάγκη της παράταξης του ΠΑΣΟΚ να επανενοποιηθεί εσωτερικά, να ανανεωθεί σε πρόσωπα, να αναβαπτισθεί πολιτικά και να ξαναβρεί το κοινωνικό της πρόσωπο. Αυτή η ανάγκη, σε συνδυασμό με την αμφισημία της πολιτικής προσωπικότητας του Γ. Παπανδρέου, έστειλαν υπό την ηγετική ομπρέλα του δυνάμεις με διαφορετικούς ιδεολογικοπολιτικούς προσανατολισμούς. Στο πρόσωπό του επενδύθηκαν μεγάλες και αντιφατικές προσδοκίες. Για την ακρίβεια, η κάθε σχεδόν συνιστώσα της παράταξης πρόβαλε σ’ αυτόν τη δική της συλλογική φαντασίωση. Εξ ου και βρήκε τόσο μεγάλη απήχηση ο μύθος του «νικηφόρου πρίγκιπα», γεγονός που με τη σειρά του προκάλεσε το κλίμα συσπείρωσης και αισιοδοξίας, το οποίο διαμορφώθηκε αστραπιαία στο χώρο, όταν διεφάνη ότι δρομολογείται αλλαγή ηγεσίας.
Είναι προφανές ότι οι εν λόγω αντιφάσεις θα βγουν κάποια στιγμή στην επιφάνεια, αλλά μέχρι τις εκλογές δεν πρόκειται να του δημιουργήσουν πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι οι αδυναμίες, που όσο καταλαγιάζει ο κατακλυσμός των εντυπώσεων βγαίνουν στην επιφάνεια. Αδυναμίες, που ωθούν τους ψηφοφόρους σε δεύτερες σκέψεις.
Πολλά κενά
Ο Γ. Παπανδρέου δεν πάσχει μόνο στο επίπεδο της ρητορικής. Προς το παρόν τουλάχιστον, ο βηματισμός του στην προεκλογική αρένα είναι ασταθής και ο πολιτικός λόγος του όχι στέρεος, σε σημείο που να δημιουργεί την αίσθηση ότι η γνώση του για κρίσιμα θέματα είναι ελλιπής. Μέχρι στιγμής, έχει κάνει τέσσερις προτάσεις. Και τις τέσσερις τις παρουσίασε σαν γενικές ιδέες και όχι σαν επεξεργασμένες προτάσεις. Αφησε κενά, τα οποία, βεβαίως, έσπευσε να εκμεταλλευθεί η Ρηγίλλης για να εξουδετερώσει εγκαίρως μεγάλο μέρος από την πολιτικοεκλογική εμβέλειά τους. Πιο συγκεκριμένα:
Η πρόταση για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων έπεσε στο τραπέζι, χωρίς να συγκεκριμενοποιηθεί και να αναλυθεί. Προκάλεσε σύγχυση στο ίδιο το ΠΑΣΟΚ και αντιδράσεις στον ευρύτερο χώρο.
Η πρόταση για την αμοιβαία μείωση των εξοπλισμών έχασε μέρος από την εμβέλειά της, επειδή προβλήθηκε ως τρόπος άμεσης εξοικονόμησης πόρων για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Εάν είχε διατυπωθεί πιο προσεκτικά, θα ήταν λιγότερο εκτεθειμένη στην κριτική.
Η δέσμευση ότι θα αναλάβει διεθνή εκστρατεία για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων εκφράσθηκε λες και πρόκειται για υπόθεση δημοσίων σχέσεων! Θα είχε νόημα εάν περιελάμβανε την άρση όλων των αντικινήτρων, που έχουν σχέση με τη γραφειοκρατία και την διαπλοκή – διαφθορά. Οπως σημειώνει κορυφαίο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, «η εξαγγελία θα είχε άλλη αξιοπιστία, εάν ανακοίνωνε τη δημιουργία μιας ειδικής υπηρεσίας στο υπουργείο Οικονομίας, η οποία θα είχε ως αποστολή να μελετά και να διεκπεραιώνει από την πλευρά του Δημοσίου όλο το φάσμα των διαδικασιών».
Η πρόταση για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων προκάλεσε δικαιολογημένο κύμα αντιδράσεων, επειδή δεν περιελάμβανε τον κρίσιμο όρο ότι το προνόμιο να μην καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές θα ισχύει μόνον εφ’ όσον οι επιχειρήσεις δεν κάνουν απολύσεις. Επιπλέον, κανείς δεν έκανε τον κόπο να εξηγήσει αναλυτικά τη σημασία που έχει για τους νέους να εισέλθουν στην παραγωγή.
Ο Κ. Καραμανλής έχει επίγνωση ότι αγωνίζεται για την πολιτική του επιβίωση. Μετά τον πρώτο και αδικαιολόγητο αιφνιδιασμό, κινητοποιήθηκε και έχει καταφέρει να εξισορροπήσει το παιχνίδι. Σ’ αυτό τον βοήθησαν οι ανεπάρκειες και τα σφάλματα των αντιπάλων του. Η υπόθεση Πάχτα είναι το κορυφαίο απ’ αυτά. Κατέδειξε για μία ακόμα φορά τις παγίδες της «διαρχίας». Τυπικά, ο Γ. Παπανδρέου δεν έχει ευθύνη για τις πράξεις της κυβέρνησης, αλλά στην πραγματικότητα είναι αυτός που θα πληρώσει τον λογαριασμό. Οταν συμφωνούσε με τη μεθόδευση του Κ. Σημίτη -μεταξύ άλλων- ανελάμβανε και το ρίσκο για τέτοια παρατράγουδα.
Η εκδίωξη του Χρ. Πάχτα από το υπουργείο Οικονομίας και ο αποκλεισμός από τους συνδυασμούς αυτού και των άλλων εννέα βουλευτών που είχαν υπογράψει την επίμαχη τροπολογία, μόνον εν μέρει διασώζει το ΠΑΣΟΚ. Είναι προφανές ότι τίποτα απ’ αυτά δεν θα είχε συμβεί, εάν δεν είχε μεσολαβήσει η έντονη αντίδραση της αντιπολίτευσης και μερίδας των ΜΜΕ. Η Ν.Δ. έχει κάθε λόγο να πανηγυρίζει και είναι δεδομένο ότι θα κλιμακώσει περαιτέρω την πολεμική της προς το κυβερνών κόμμα, το οποίο ακόμα εκφράζεται από τον όχι και τόσο ελκυστικό λόγο του Χρ. Πρωτόπαπα.
Ο νέος εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ δεν έχει ορισθεί. Η περίπτωση του Π. Μπεγλίτη δεν προχώρησε, λόγω της διπλωματικής του ιδιότητας. Το ίδιο και η σκέψη να ανατεθεί ο ρόλος σε τηλεοπτικό δημοσιογράφο. Τη θέση τώρα διεκδικεί ο Π. Γερουλάνος, αλλά η υποψηφιότητά του προσκρούει ακόμα στην ένσταση ότι δεν έχει την παραμικρή σχέση με το κόμμα.
Ρευστή, όμως, είναι η κατάσταση και στους άλλους τομείς. Υποτίθεται ότι το προσωπικό επιτελείο του υπουργού Εξωτερικών έχει ενοποιηθεί με τα κομματικά όργανα, αλλά στην πράξη λίγα βήματα έχουν γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση. Ουσιαστικά, ο Γ. Παπανδρέου συνεργάζεται μόνο με τους Χ. Παμπούκη και Αλ. Ρόντο, με τα αδέλφιά του Ανδρέα και Νίκο (ανέλαβε να του γράφει τις ομιλίες) και με την Ρ. Βάρτζελη, η οποία συχνά μεταφέρει οδηγίες σε άλλους συνεργάτες. Επικοινωνεί για πρακτικά θέματα με τον Μιχ. Χρυσοχοΐδη και όταν προκύψει ανάγκη με τον Κ. Σημίτη.
Αμηχανία
Ο γραμματέας προσπαθεί να θέσει σε κίνηση το λιμνάζον κομματικό δυναμικό, αλλά το πλαίσιο είναι ασαφές, με αποτέλεσμα στα στελέχη να δημιουργείται αμηχανία. Ο πρωθυπουργός έχει ουσιαστικά περιθωριοποιηθεί, αλλά ένας αριθμός σκληροπυρηνικών «σημιτικών» έχουν συσπειρωθεί και έπειτα από σχετικές διαβουλεύσεις αποφάσισαν να ακολουθήσουν κοινή γραμμή πλεύσης.
Μετά τον πρώτο ενθουσιασμό, πάντως, ενισχύονται οι επιφυλάξεις για την ετοιμότητα του Γ. Παπανδρέου να ανταποκριθεί στον ομολογουμένως εξαιρετικά δύσκολο ρόλο του νικηφόρου. Αυτήν την στιγμή, καταγράφεται μία μάλλον ασταθής ισορροπία. Ο ίδιος αισιοδοξεί ότι θα την ανατρέψει υπέρ του, αλλά η πολιτική δυναμική -προς το παρόν τουλάχιστον- δεν φαίνεται να δικαιολογεί αυτήν την αισιοδοξία. Η διαφορά των τριών μονάδων εμφανίζεται ανελαστική.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις εγγενείς αδυναμίες στην κορυφή του ΠΑΣΟΚ και με την μάλλον αποτελεσματική αντιπολιτευτική δράση του Κ. Καραμανλή δεν εγγυώνται καθόλου ότι η δεύτερη φάση της αντεπίθεσης του ΠΑΣΟΚ θα είναι επιτυχής. Αντιθέτως, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να σημειωθεί ακόμα και μία μικρή παλινδρόμηση προς τη Ν.Δ.