Αν ο κ. Παπανδρέου επέλεξε να παρουσιάσει τη ΓΣΕΕ ως βασικό συνομιλητή μόλις στέφθηκε προέδρος, για την «αριστερότερη» ΑΔΕΔΥ επιφύλαξε το καλύτερο: Εχοντας δίπλα του τον αντισημιτικό της πρόεδρο κ. Σπ. Παπασπύρου, επιβεβαίωσε την πρόσκλησή του προς τους θεωρητικούς του νεοφιλελευθερισμού, κ. Στ. Μάνο και Αν. Ανδριανόπουλο.
Η ερώτηση αφορούσε τις φήμες για τους δύο πολιτικούς και όχι για τον κ. Μ. Ανδρουλάκη. Αλλωστε, κάθε νοήμων άνθρωπος που έχει έστω και μια μικρή σχέση με την πολιτική επικαιρότητα, γνωρίζει ότι ο κ. Ανδρουλάκης ήταν εδώ και πολλά χρόνια ΠΑΣΟΚ. Η έκπληξη αφορά άλλους, τους συνδικαλιστές -θεματοφύλακες της σοσιαλιστικής φυσιογνωμίας του Κινήματος; Τι απέγιναν; Γιατί σιώπησαν οι φωνές που αντιδρούσαν με σφοδρότητα στο νόμο Σιούφα, τον οποίο συνυπέγραψε ο κ. Μάνος τον Οκτώβριο του 1992;
Θλίψη και αμηχανία
Στους συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ συνέβη ό,τι και στην υπόλοιπη κοινωνία. Το μούδιασμα διαδέχτηκε η θλίψη και η έντονη αμηχανία. Οι συνδικαλιστικές σιωπές αιτιολογήθηκαν ποικιλοτρόπως. Ο κ. Χρ. Πολυζωγόπουλος χαρακτήρισε, μιλώντας στην «K», τη συνεργασία των δύο, ως κίνηση τακτικής και όχι στρατηγικής.
«Τον Μάρτιο θα έχουμε προεδρικές εκλογές. Ακόμη κι αν η Ν.Δ. κερδίσει τις εκλογές, μέχρι τότε η παρουσία των δύο πολιτικών στη Βουλή θα την έχει κονιορτοποιήσει. Το ΠΑΣΟΚ δεν κινδυνεύει. Σε τι αλλοιώθηκε η πολιτική του ΚΚΕ από τη συνεργασία με την κ. Λ. Κανέλλη, ή τι έχασε το ΠΑΣΟΚ από την υπουργοποίηση του Λιβανού ή του Γ. Μαύρου παλαιότερα;», αναρωτήθηκε.
«Σηματοδοτήθηκε ο εκλεκτός των εκλογών από το κατεστημένο», δήλωσε στην «Κ» συνδικαλιστικός παράγοντας της ΑΔΕΔΥ. Οσο για τον κ. Χρ. Λιακόπουλο (πρόεδρο του Ε.Κ. Πάτρας, μέλους της Διοίκησης της ΓΣΕΕ και της Κ.Ε. του ΠΑΣΟΚ), «η κατάσταση είναι τραγική», αλλά παραμένει το ερώτημα ή η αυταπάτη: «Η συμμετοχή των νεοθατσερικών φιλελευθέρων στις τάξεις του ΠΑΣΟΚ συνιστά μεγάλο πρόβλημα. Απομένει να δούμε όμως εάν θα σημάνει και την ιδεολογική μετατόπιση του ΠΑΣΟΚ».
Μετεκλογικά οι αντιδράσεις
Ολοι αντιλαμβάνονται ότι το ψηφοδέλτιο Επικρατείας σηματοδοτεί κάτι πολύ περισσότερο από τακτικό ελιγμό. Είναι το στίγμα του νέου ΠΑΣΟΚ, στο οποίο θέλουν να παραμείνουν και να διαπραγματευτούν με θέσεις ισχύος. Αλλωστε, ο αέρας του νικητή, της συνέχισης στη διαχείριση και της συμμετοχής των συνδικαλιστών σε αυτήν, πάντα οδηγούσε σε συσπειρώσεις.
Η εκδήλωση των όποιων αντιθέσεων, εάν δεν είμαστε ήδη μάρτυρες της ενσωμάτωσης, μετατίθεται μετεκλογικά και θα εξαρτηθεί από την κατάσταση στη Ν.Δ και στο ΣΥΝ. Διότι η συγκέντρωση της πολιτικής βεντάλιας στο ΠΑΣΟΚ ενισχύει τα στοιχεία της κρίσης ταυτότητας στα δύο κόμματα.
Η επιλογή του ΠΑΣΟΚ από τους κ. Μάνο και Ανδριανόπουλο υποδηλώνει, μεταξύ άλλων, ότι για τις ομάδες συμφερόντων που εκφράζουν οι συγκεκριμένοι πολιτικοί, το ΠΑΣΟΚ έχει μεγαλύτερη ευχέρεια να προχωρήσει σε νεοφιλελεύθερες λύσεις και ικανότητες χειραγώγησης της κοινωνίας. Εδώ δεν πρόκειται για τον κ. Θ. Κοντογιαννόπουλο που αφομοίωσε άνετα το «σοσιαλιστικό λόγο».
Με νωπές υπουργοποιήσεις και την έλξη παραγόντων όπως ο κ. Ν. Μπίστης, ο κ. Π. Κουναλάκης, η Μ. Δαμανάκη, ο κ. Σπ. Βούγιας και την ανάδειξη άλλων σε κόμβους του κρατικού μηχανισμού (όπως ο κ. Γ. Καλογήρου της Κοινωνίας της Πληροφορίας), ο ΣΥβάθυνε τα ρήγματα με τους ψηφοφόρους, που αποδοκιμάζοντας την αλαζονική θεωρία περί πρωτοπορίας του ΚΚΕ, διαπίστωναν με απογοήτευση ότι και αυτό το κόμμα μετατρεπόταν σε φυτώριο στελεχών για το νέο ΠΑΣΟΚ.
Ο κ. Παπανδρέου εργάστηκε προς όλες τις κατευθύνσεις της Αριστεράς. Ανέδειξε σε συνεργάτη για μεγάλο χρονικό διάστημα στο υπουργείο Εξωτερικών τον κ. Ν. Κοτζιά, άλλοτε επικεφαλής της ιδεολογικής επιτροπής του ΚΚΕ και επικριτή, από τα «αριστερά», του κ. M. Ανδρουλάκη, στα χρόνια της εσωκομματικής διαπάλης του ΚΚΕ. Υποψήφιος σε αυτές τις εκλογές με το ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ είναι και ένα ακόμη παλαιό στέλεχος του ΚΚΕ, ο κ. Β. Παπαχρίστος.
Υπό μία έννοια, ο κ. Παπανδρέου κατόρθωσε να εντάξει τα «ανήσυχα πνεύματα» των αιρετικών τάσεων που αναπτύχθηκαν στα τρία αντίπαλα κόμματα.
Οι αλλαγές στην Ευρώπη
Οσο για τους συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ, η επόμενη ημέρα είναι θολή, όσο κι αν προσποιούνται ότι δεν είδαν και δεν άκουσαν. Θα είναι πιο εύκολο με μία κυβέρνηση Ν.Δ., αφού η «ιστορική αντιπαλότητα» θα καθυστερήσει τη μεγάλη κρίση.
Κρίση ορατή σε όλη την Ευρώπη. Στη Γερμανία μετά 120 χρόνια, οι περικοπές του κοινωνικού κράτους οδήγησαν, για πρώτη φορά, τα συνδικάτα να σταθούν απέναντι κι όχι δίπλα στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Στη Βρετανία η ίδια η μετάλλαξη του Εργατικού Κόμματος επί Μπλερ έγινε μεν μέσα από θεσμικές διαδικασίες, αλλά οδήγησε σε αλλαγή τα ίδια τα συνδικάτα τα οποία αποτελούν τον ιδρυτικό κορμό του κόμματος.
Οσο για την Ελλάδα, ευτυχώς, στην επιχειρούμενη μνημοεκτομή, υπάρχουν οι στίχοι του Μανώλη Αναγνωστάκη, για να θυμίζουν:
«Ξεχείλισαν οι περιπέτειες οι ιδιωτικές
Αρχίζει μια καινούρια μέρα που κανείς δεν τη βλέπει
Και δεν την υποψιάζεται ακόμα
Αλλάζει τη σύνθεση της ατμόσφαιρας»