Σταθεροποίηση των προθέσεων ψήφου των εκλογέων καταγράφεται και στο 8ο κύμα του Πανελλαδικού Εκλογικού Βαρόμετρου του ΣΚΑΪ, που διεξήχθη στην περίοδο 11-12/2/04 (Τετάρτη-Πέμπτη), αμέσως μετά την ανακοίνωση της προσχώρησης των κ. Ανδριανόπουλου και Μάνου στο ΠΑΣΟΚ και του κ. Παπαθεμελή στη Ν.Δ. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τη μέτρηση, καταγράφεται σταθεροποίηση της πρόθεσης ψήφου του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., και μικρές μεταβολές στη δύναμη των υπολοίπων κομματικών δυνάμεων, που το πιθανότερο είναι να μη συνιστούν κάποια συστηματική τάση. Με βάση την εκτίμηση της VPRC, η Ν.Δ. εξακολουθεί να προηγείται σήμερα του ΠΑΣΟΚ, με ποσοστό 47%, έναντι 41,5% και η διαφορά μεταξύ των δύο κομμάτων καταγράφεται σε 5,5 εκατοστιαίες μονάδες. H πρόθεση ψήφου για το KKE υπολογίζεται αυτήν τη φορά στο 5,5% (έναντι 6,5% στην προηγούμενη μέτρηση), του ΣΥστο 3% (από 2,5%), του ΔΗΚΚΙ στο 0,5% (από 1%) και του ΛΑΟΣ αντιστρόφως, στο 1,5% (από 0,5%).
Τόσο η παράσταση νίκης, όσο και ο δείκτης διαχειριστικής κυβερνητικής ικανότητας, εξακολουθούν να ευνοούν τη Ν.Δ. και, μάλιστα, διευρύνοντας τη διαφορά της από το ΠΑΣΟΚ. H παράσταση νίκης συνιστά μια κρίσιμη παράμετρο αποτίμησης του προεκλογικού κλίματος. H σταδιακή της εδραίωση, εάν επιτευχθεί, ευθύνεται συνήθως σε μεγάλο βαθμό για τη διαμόρφωση «ρεύματος» προς όφελος του φερόμενου νικητή. Στην παρούσα μέτρηση καταγράφεται υπέρ της Ν.Δ., σε ποσοστό 49%, έναντι 27% για το ΠΑΣΟΚ, και η διαφορά των δύο κομμάτων στον εν λόγω δείκτη αυξάνεται από 20 σε 22 εκατοστιαίες μονάδες. Το ποσοστό που επανακτά η Ν.Δ. επαναφέρει την εικόνα του εν λόγω δείκτη, σχεδόν στα επίπεδα του προηγούμενου δεκαημέρου (περίοδος επίδρασης Πάχτα). Τόσο η Ν.Δ., όσο και το ΠΑΣΟΚ εμφανίζουν ανοδική τάση και στην εικόνα της κυβερνητικής τους ικανότητας (+2%), ενώ το ποσοστό που καταγράφεται για τη Ν.Δ. (41%), είναι το υψηλότερο που έχει εμφανισθεί σε κύμα της έρευνας, από τις 19/1. Το ίδιο ισχύει και για την εικόνα του ΠΑΣΟΚ, η κυβερνητική αξιοπιστία του οποίου ανέκαμψε ύστερα από την καθίζηση που υπέστη στη γνωστή υπόθεση της τροπολογίας για το Πόρτο Καρράς.
Οι διαφορές στην εικόνα Γ. Παπανδρέου – K. Καραμανλή
Ως προς την εικόνα των πολιτικών αρχηγών, ο K. Καραμανλής εμφανίζει αυξημένο ποσοστό στο δείκτη προγραμματικής επάρκειας («καλύτερες απόψεις και θέσεις»), έχοντας αποκτήσει μάλιστα ξανά το προβάδισμα, έναντι του Γ. Παπανδρέου (39%-37%). Παράλληλα, διατηρείται σχετική ισοδυναμία των δύο, με μικρό προβάδισμα Καραμανλή, στην ικανότητα ανανέωσης της πολιτικής ζωής του τόπου και περισσότερο διακριτό στην αντιμετώπιση της διαφθοράς. Από την άλλη πλευρά, ο κ. Παπανδρέου εξακολουθεί να διατηρεί το προβάδισμα (45%, έναντι 41%) στον δείκτη της πρωθυπουργικής ικανότητας, αν και σε αυτόν ο κ. Καραμανλής έχει βελτιώσει τη θέση του, καταγράφοντας ποσοστό 41%, έναντι 37% προηγουμένως (+4%).
H σύγκριση των δύο πολιτικών αρχηγών, με βάση το σημαντικότερο πλεονέκτημα που εντοπίζουν σε κάθε έναν από αυτούς οι πολίτες, αποκαλύπτει ορισμένες κρίσιμες διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο προσώπων, αλλά και μεταβολές στο πέρασμα του χρόνου. Στη δημόσια εικόνα που καταγράφουν και οι δύο ανθυποψήφιοι, το «όνομα» καταλαμβάνει -σχεδόν ισοδύναμα- πρωτεύουσα σημασία. Το 35% των ερωτηθέντων θεωρεί το όνομα ως το σημαντικότερο πλεονέκτημα του κ. Παπανδρέου και το 30%, ως το σημαντικότερο πλεονέκτημα του κ. Καραμανλή. Ωστόσο, σε σύγκριση με τη μέτρηση του προηγούμενου δεκαημέρου, τα ποσοστά αυτά εμφανίζουν σχετική μείωση. Το γεγονός ότι στις αξιολογήσεις της κοινής γνώμης προτάσσεται το συμβολικό – παραταξιακό στοιχείο, διότι στην ουσία εκεί παραπέμπει το «όνομα», είναι κατ’ αρχήν ενδεικτικό για την πραγματική βαρύτητα των προσώπων. Από την άλλη πλευρά, η ουσιαστικότερη διαφοροποίηση, μεταξύ των δύο προσώπων, με προφανή πολιτική σημασία εμφανίζεται μεταξύ της προσωπικής ικανότητας (της «προσωπικότητας» του αρχηγού), όπου ο κ. Παπανδρέου υπερτερεί σημαντικά του κ. Καραμανλή (+9%, 27%, έναντι 18% – διάγραμμα 13) και της πολιτικής αποτελεσματικότητας (οι «λύσεις που προτείνει»), όπου υπερτερεί σημαντικά ο κ. Καραμανλής (11%, 19%, έναντι μόλις 8%). Ακόμη, με βάση τις υποκειμενικές εκτιμήσεις του εκλογικού σώματος, ο κ. Καραμανλής θεωρείται ότι διαθέτει, έναντι του αντιπάλου του, σχετικά μεγαλύτερες ηγετικές ικανότητες (4%, 9%, έναντι 5%), αλλά και μικρότερη εμπειρία (-6%, 4%, έναντι 10%).
Αυτή η ουσιώδης διαφορά μεταξύ Παπανδρέου/Καραμανλή παραπέμπει ευθέως στη θεμελιώδη διάκριση αποκρισιμότητας (responsiveness)/ ικανότητας (competence), με βάση την οποία αξιολογούνται θεωρητικά στη σύγχρονη εκλογική έρευνα οι πολιτικοί αρχηγοί. O πολιτικός αρχηγός κρίνεται τόσο από τη δυνατότητα που έχει να επικοινωνεί και να ανταποκρίνεται στις κοινωνικές προσδοκίες (πλευρά στην οποία η διαφορά του κ. Παπανδρέου από τον κ. Σημίτη είναι εντυπωσιακή και σε αυτό το στοιχείο οφείλεται και η σημαντική «αναθέρμανση» της κομματικής ταύτισης που παρατηρήθηκε στο ΠΑΣΟΚ μετά την αποχώρηση του δεύτερου), αλλά εξίσου, ή και σε μεγαλύτερο βαθμό, από την ικανότητα του πολιτικού προσώπου να ασκεί διακυβέρνηση (να «κυβερνά»). H επάρκεια και ως προς αυτές τις δύο διαστάσεις αξιολόγησης εξασφαλίζει σε έναν πολιτικό αρχηγό και την υπεροχή. Με βάση τις ενδείξεις που παρέχει η εμπειρική έρευνα, προκύπτει επομένως μια σημαντική διαφοροποίηση ως προς την εικόνα που έχουν διαμορφώσει τα δύο «πρόσωπα», αλλά και το «πρότυπο» του πολιτικού που προβάλλουν.
Οι «αναποφάσιστοι»
Στην τελευταία μέτρηση του Βαρόμετρου οι (κατά δήλωση) αναποφάσιστοι υπολογίζονται σε 13,2% του δείγματος. Με βάση την προηγούμενη ψήφο τους (δηλαδή τι είχαν ψηφίσει το 2000) προκύπτει ότι 4 στους 10 εξ αυτών (36%) προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, η εν λόγω ένδειξη, που προκύπτει από τη δημοσκόπηση, υποδηλώνει απλώς την κομματική προέλευση αυτής της υπο-ομάδας του εκλογικού σώματος, και δεν προδιαγράφει, επ’ ουδενί, τη μελλοντική εκλογική συμπεριφορά της. H υπόθεση, ότι με βάση την προηγούμενη κομματική προτίμηση, μπορεί κανείς να «προβλέψει» και την επόμενη, δεν είναι καθόλου αυτονόητη.
Αντιθέτως, από τα ευρήματα του Βαρόμετρου προκύπτει μια εξαιρετικά αντιφατική εικόνα, σχετικά με τις μέλλουσες προθέσεις αυτής της κατηγορίας εκλογέων. H γνώμη τους μεταβάλλεται εύκολα, και αυτό συνέβη π.χ. με την εκλογή του νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται, κατά βάση, για ένα αποστασιοποιημένο τμήμα του εκλογικού σώματος, που αδιαφορεί για το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές (7 στους 10).
Οι «αναποφάσιστοι» πιστεύουν ότι μάλλον θα κερδίσει η Ν.Δ. (38%, έναντι 15% του ΠΑΣΟΚ), αλλά προτιμούν περισσότερο ως πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου (47%, έναντι 17%), ενώ αξιολογούν ισοδύναμα χαμηλά την κυβερνητική ικανότητα και των δύο κομμάτων.
Εχει όμως μεγαλύτερη σημασία, ότι ως προσωπικό κριτήριο για την ψήφο, προτάσσουν τις «πολιτικές» ενός κόμματος (46%) και όχι το πρόσωπο του αρχηγού.