Ανελέητες που είναι μερικές φορές οι στροφές της Ιστορίας! Λονδίνο, ξενοδοχείο «Παρκ Λέιν», σαράντα πέντε ολόκληρα χρόνια πριν – 18 Φεβρουαρίου 1959. Πολυμελής αντιπροσωπεία 35 Ελληνοκυπρίων συνοδεύει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος έχει κληθεί στη βρετανική πρωτεύουσα για να προσυπογράψει την τραγική συνθήκη της Ζυρίχης για την Κύπρο, την οποία είχαν ήδη υπογράψει προ εβδομάδος, στις 11 Φεβρουαρίου 1959, οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας K. Καραμανλής και A. Μεντερές.
Οι στιγμές είναι δραματικές. Οι πιέσεις αφόρητες. Οι 27 από τους 35 εξουσιοδοτούν εν λευκώ τον Μακάριο να αποφασίσει όπως αυτός κρίνει, αν θα υπογράψει ή όχι. Μόνο 8 τολμούν να τοποθετηθούν κατηγορηματικά εναντίον των συμφωνιών της Ζυρίχης. Πρώτος μεταξύ αυτών ο Βάσος Λυσσαρίδης, επίτιμος πρόεδρος της ΕΔΕΚ σήμερα. Δεύτερος ο… Τάσσος Παπαδόπουλος, ο σημερινός πρόεδρος της πνεούσης τα λοίσθια Κυπριακής Δημοκρατίας!
Σαράντα πέντε χρόνια αργότερα, Παρασκευή και 13 Φεβρουαρίου του δίσεκτου 2004, ο Τάσσος Παπαδόπουλος υπέκυπτε άνευ όρων στο τελεσίγραφο του γενικού γραμματέα του OHE Κόφι Ανάν για την υιοθέτηση μιας διαδικασίας χωρίς επιστροφή, η οποία σε διάστημα μικρότερο των τριών μηνών θα έχει οδηγήσει στην αποδοχή μιας λύσης του Κυπριακού σαφώς χειρότερης από εκείνη που προέβλεπαν ακόμη και οι συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου…
Το τέλος μιας πορείας
Δεν έχει νόημα να αναλύσουμε εκ νέου τα αρνητικά σημεία του Σχεδίου Ανάν, το οποίο σε δύο μήνες θα έχει την τελική μορφή συνθήκης και δη επικυρωμένης από δημοψηφίσματα, τόσο των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων. H ουσία είναι ότι το Κυπριακό έχει ήδη λυθεί.
Τα περί «σκληρών διαπραγματεύσεων» αποτελούν φληναφήματα προς κατανάλωση της κοινής γνώμης. Οσο και αν κάποια από τα εναπομείναντα ζητήματα έχουν σαφώς τη δική τους σημασία, όλα είναι δευτερεύοντα. Ας μην υποκρινόμαστε, όλα τα θεμελιώδη θέματα που ρυθμίζουν τη δομή του νέου κυπριακού κράτους που θα αντικαταστήσει την καταλυόμενη Κυπριακή Δημοκρατία, έχουν ήδη συμφωνηθεί, αφού έχει γίνει αποδεκτό το Σχέδιο Ανάν.
Η νέα Κύπρος θα είναι μια συνομοσπονδία δύο ισότιμων συστατικών κρατιδίων, με κάποια τύποις κοινά ομοσπονδιακά όργανα (κυβέρνηση, Βουλή κ.λπ.), τα οποία είναι αδύνατον να λειτουργήσουν σε οποιοδήποτε ζήτημα διαφωνούν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι.
Είναι προφανές ότι οι συνομιλίες Παπαδόπουλου – Ντενκτάς που άρχισαν την Πέμπτη, στη Λευκωσία, αποκλείεται να καταλήξουν σε συμφωνία έως τις 22 Μαρτίου. Πέραν των επιμέρους διαφωνιών, πρωτίστως επειδή ο T. Παπαδόπουλος δεν θα επιθυμούσε να περάσει στην ιστορία ως ο μοναδικός υπεύθυνος για την αποδοχή του Σχεδίου Ανάν, το οποίο άλλωστε ο ίδιος αρχικώς άφηνε να εννοηθεί πως απορρίπτει.
Δεν θα συμφωνήσει, λοιπόν, επιδιώκοντας να καταγραφεί η συνενοχή της κυβέρνησης της Ελλάδας, μέσω της σύγκλισης της τετραμερούς διάσκεψης (Τουρκίας, Ελλάδας, Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων), από τις 22 έως τις 29 Μαρτίου, όπως προβλέπει η διαδικασία που αποδέχθηκαν στη Νέα Υόρκη η Λευκωσία και η Αθήνα.
Ωριμη λύση
Πολύ σωστά πράττει ο T. Παπαδόπουλος από τη σκοπιά του. Από την άλλη πλευρά, ίσως δεν θα αποτελούσε πράξη πολιτικής σωφροσύνης εκ μέρους του K. Καραμανλή, αν αυτός έχει κερδίσει τις εκλογές, να αρχίσει την πρωθυπουργική του θητεία συνυπογράφοντας στην τετραμερή τις τελικές ρυθμίσεις του Σχεδίου Ανάν. Οχι μόνο γιατί αυτός δεν έχει διαπραγματευθεί τίποτα γύρω από αυτό το σχέδιο, αλλά και γιατί θα είναι πολύ εύκολο να παρουσιαστεί προπαγανδιστικά αυτή η προσυπογραφή του ως τα… «Ιμια του Καραμανλή»!
Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι να «αποτύχει» και η τετραμερής, αφού όλες οι πλευρές έχουν τη σιγουριά, βάσει των συμφωνηθέντων στη Νέα Υόρκη, ότι αφενός ο Κόφι Ανάν θα συμπληρώσει μόνος του τα κενά και αφετέρου θα βάλει υποχρεωτικά το τελικό κείμενο σε δύο δημοψηφίσματα.
Καιροσκοπικά, επομένως, θα φορτώσουν στον «κακό» Ανάν κάθε δύσκολο σημείο, θα μεταθέσουν υποκριτικά στους «κυρίαρχους λαούς» την πολιτική ευθύνη για την αποδοχή της απαράδεκτης λύσης και επιπλέον θα είναι εκ των προτέρων βέβαιοι για το «ναι» στα δημοψηφίσματα. Ηδη έχουν ταχθεί υπέρ του Σχεδίου Ανάν όλα τα ελληνοκυπριακά κόμματα που εκπροσωπούν το 95% και πλέον του πληθυσμού, ενώ στην Ελλάδα και όλα τα κόμματα συμφωνούν (ακόμη και το KKE δεν βγαίνει κατά του Σχεδίου Ανάν επειδή είναι υπέρ το «αδελφό» κυπριακό ΑΚΕΛ) και ο κόσμος αδιαφορεί παντελώς, αφού κανείς δεν τον έχει ενημερώσει ως προς τη σημασία και τις συνέπειες των τεκταινομένων.
Ανάλογη κατάσταση και στον τουρκοκυπριακό τομέα, όπου με τη συμφωνία του Ντενκτάς σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού θα είναι υπέρ.
Φυσικά, πέραν των καιροσκοπικών τεχνασμάτων των πολιτικών ηγεσιών, τόσο η στάση η δική τους όσο και η αναμενόμενη επικύρωση του Σχεδίου Ανάν από το κυπριακό πληθυσμό καταδεικνύουν σαφώς ότι έχει ωριμάσει στις συνειδήσεις όλων η διάθεση μιας οποιασδήποτε λύσης, όσο διχοτομικής και αν είναι, ότι έχουν πλέον εγκαταλειφθεί οριστικά τα οράματα και οι ελπίδες για μια Κύπρο ενιαία, κυρίαρχη και ανεξάρτητη.
Από αυτό εκπορεύεται και η αδιαφορία του ελληνικού λαού.
Οι συνέπειες
Δυστυχώς, η παντελής έλλειψη συζήτησης δεν έχει επιτρέψει τη συζήτηση των συνεπειών της αποδοχής του Σχεδίου Ανάν.
Εν πρώτοις, εξανεμίζονται παντελώς τα υποτιθέμενα οφέλη από την επικείμενη ένταξη της Κύπρου στην E.E. H επιτυχία της Κοπεγχάγης υποτίθεται ότι συνίστατο στην άνευ όρων ένταξη, οπότε πλέον η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μετά την ένταξη, θα διαπραγματευόταν πολύ καλύτερη λύση του Κυπριακού, αφού θα είχε πίσω της την ισχύ της Ευρώπης των «25», της οποίας θα αποτελούσε ισότιμο μέλος.
Εγινε, όμως, το εντελώς αντίστροφο: η κυπριακή κυβέρνηση πιέστηκε ασφυκτικά και υπέκυψε στο να αποδεχθεί λύση του Κυπριακού πριν γίνει δεκτή ως μέλος της E.E.! Τελικά, έστω και αν δεν μπήκε ως επίσημος όρος σε κείμενο της E.E. ότι η επίλυση του Κυπριακού αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη, απεδείχθη εμπράκτως ότι είχαν δίκαιο όσοι υποστήριζαν πως οι Ευρωπαίοι δεν είναι διατεθειμένοι να βάλουν στην E.E. μια Κύπρο με άλυτο το Κυπριακό, ανεξαρτήτως των διαδικασιών με τις οποίες πέτυχαν τον στόχο τους.
Εν συνεχεία, οι πάντες οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι η εφαρμογή του Σχεδίου Ανάν, έστω και για μια ημέρα, κλείνει οριστικά και αμετάκλητα σε διεθνές επίπεδο το θέμα της εισβολής και κατοχής κατά τρόπο άκρως ευνοϊκό για την Τουρκία. Από την ημέρα εκείνη και έπειτα, όποια κρίση και αν προκύψει, θα αντιμετωπίζεται διεθνώς σε εντελώς άλλη βάση: δεν θα υπάρχει καμιά τουρκική εισβολή, καμιά παράνομη κατοχή, καμιά Κυπριακή Δημοκρατία, της οποίας θα πρέπει να αποκατασταθεί η εδαφική ακεραιότητα.
Θα υπάρχουν μόνο δύο εντελώς ισότιμα κρατίδια, υποκείμενα του Διεθνούς Δικαίου. Τέρμα οι τόσο ευνοϊκές για τους Ελληνοκύπριους καταστάσεις με τον «διεθνώς αναγνωρισμένο πρόεδρο T. Παπαδόπουλο» και το «ψευδοκράτος του Ντενκτάς».
Χωριστό μέλλον
Σε απλά ελληνικά αυτό σημαίνει ότι σε οποιαδήποτε σοβαρή κρίση, η λύση που θα προταθεί αμέσως και θα υλοποιηθεί πανεύκολα, θα είναι ο πλήρης διαχωρισμός των δύο κρατιδίων, η διχοτόμηση, η οποία θα τύχει καθολικής υποστήριξης από τον διεθνή παράγοντα.
Οι πιθανότητες να οδηγηθούμε προς τα εκεί είναι πλέον πάμπολλες. H Αγκυρα πρώτα πρώτα μπορεί να οδηγήσει τα πράγματα προς τα εκεί ανά πάσα στιγμή, προκαλώντας όσες κρίσεις επιθυμεί μέσω της αξιοποίησης των παντελώς αδύναμων ομοσπονδιακών οργάνων.
Αλλά και πέρα από αυτό, οιοσδήποτε εχέφρων άνθρωπος αντιλαβάνεται αμέσως ότι το Σχέδιο Ανάν είναι ανατριχιαστικά μη λειτουργικό. Οι τύποις ομοσπονδιακοί θεσμοί που προβλέπει είναι αδύνατον να λειτουργήσουν, είναι αδύνατον να ληφθεί οιαδήποτε απόφαση, αν διαφωνούν οι Ελληνοκύπριοι με τους Τουρκοκύπριους.
Απαιτούνται κατ’ ουσίαν αέναες… διακρατικές συνομιλίες για να αποφασίζει κάπου κάπου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ποιος όμως είναι διατεθειμένος να ανέχεται μια τέτοια κατάσταση επ’ άπειρον;
Με θεωρητικά λειτουργικότερες προϋποθέσεις, αλλά στο πλαίσιο ανάλογης νοοτροπίας, η απόπειρα εφαρμογής της συνθήκης της Ζυρίχης είχε οδηγήσει μέσα σε τρία χρόνια στο αιματοκύλισμα της Κύπρου και στη διαρκή παλινδρόμηση Ελλάδας και Τουρκίας στο χείλος του πολέμου, με τελική κατάληξη την εισβολή του Αττίλα.
Μπορεί κάποιος να ελπίσει ότι αυτήν τη φορά οι πιθανότητες αιματοχυσίας είναι μικρές, με τα σημερινά δεδομένα.
Δεν μπορεί όμως να αρνηθεί ότι υπάρχουν ισχυρότατες πιθανότητες, ύστερα από κάποια χρόνια αφόρητης συμβίωσης, με αλλεπάλληλα μπλοκαρίσματα και αδιέξοδα στη λειτουργία των ομοσπονδιακών οργάνων, διανθισμένα με ελληνοτουρκικές εντάσεις, αν όχι κρίσεις, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα γυρίσουν την πλάτη ο ένας στον άλλο και θα αποφασίσουν κοινή συναινέσει να «χωρίσουν τα τσανάκια τους», ίσως με ειρηνικό τρόπο και να συνεργάζονται ως ξένοι στο ίδιο νησί. «Ρεαλιστική» λύση. Μόνο που θα σηματοδοτεί ταυτοχρόνως ακόμη και τη «ντε γιούρε» δικαίωση του Αττίλα. Οσο και αν φαίνεται «παλαιομοδίτικο», αυτό κάποιους εξακολουθεί να τους πονάει…