Στο διάστημα που μεσολάβησε από τις αρχές Ιανουαρίου μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου 2004 δημοσιεύθηκε ένας ασυνήθιστα μεγάλος αριθμός δημοσκοπήσεων. Το ενδιαφέρον των σχολιαστών των ευρημάτων των δημοσκοπήσεων αυτών στα κανάλια και στις εφημερίδες -ανάλογα με την κομματική τοποθέτηση του καθενός- επικεντρώνεται στο ερώτημα που συμφέρει το κόμμα που υποστηρίζει.
Εχω και άλλοτε εκφράσει την άποψη ότι τα ερωτήματα που αναφέρονται στην παράσταση νίκης, στο ποιος είναι καταλληλότερος για πρωθυπουργός, πόσο δημοφιλείς είναι οι αρχηγοί των κομμάτων κ.λπ. έχουν μεν κάποια σημασία, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να συγκριθούν και -πολύ περισσότερο- να υποκαταστήσουν το ερώτημα που αναφέρεται στην πρόθεση ψήφου, δηλαδή το ερώτημα «Ποιο κόμμα θα ψηφίζατε αν γίνονταν εκλογές την ερχόμενη Κυριακή». Τις απαντήσεις σ’ αυτό ακριβώς το ερώτημα θα διερευνήσουμε στο σύντομο αυτό άρθρο, εξετάζοντας τα αποτελέσματα 22 δημοσκοπήσεων που έγιναν με κάλπη στο διάστημα από 7 Ιανουαρίου μέχρι 18 Φεβρουαρίου 2004.
Οι είκοσι δύο αυτές δημοσκοπήσεις -κατά χρονολογική σειρά- είναι των εταιρειών (σε παρένθεση το χρονικό διάστημα στο οποίο έγιναν): Alco (7-12.1.04), Opinio(8-14.1.04), MetroAnalysis (10-14.1.04), Opinio(16-21.1.04), MetroAnalysis (17-23.1.04), MRB (16-26.1.04), VPRC (17-27.1.04), Kappa Research (26-29.1.04), Opinio(26-31.1.04), Alco (26-31.1.04), MRB (24.1-2.2), MetroAnalysis (29.1-6.2) και Opinio(2.2.-10.2), MRB (4-10.2.04), Karra Research (4-11.2.04), Alco (9-15.2.04) και MetroAnalysis (9-16.2.04) MRB (10-16.2.04), MetroAnalysis (4-18.2.04), Opinio(11-18.2.04), VPRC (11-18.2.04) και ΔΗΜΕΛ (11-18.2.04).
Οι μέσοι όροι
Τα αποτελέσματα και των 22 παραπάνω δημοσκοπήσεων σε ό,τι αφορά την πρόθεση ψήφου δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες όταν δόθηκαν στη δημοσιότητα. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά υπολογίσαμε τους μέσους όρους των ποσοστών των κομμάτων και της «αδιευκρίνιστης ψήφου» (με αυτόν τον όρο χαρακτηρίζεται το σύνολο των ποσοστών εκείνων: που δήλωσαν ότι θα ψηφίσουν «άλλο κόμμα», άκυρο ή λευκό, θα κάνουν αποχή, καθώς και εκείνων που απάντησαν «δεν γνωρίζω» και εκείνων που δεν απάντησαν).
Στην 1η στήλη του πίνακα 1 δίνουμε τους μέσους όρους των ποσοστών των 6 κομμάτων και της αδιευκρίνιστης ψήφου των 11 πρώτων δημοσκοπήσεων που έγιναν τον μήνα Ιανουάριο, (η 11η περιλαμβάνει και δύο ημέρες του Φεβρουαρίου) στη 2η στήλη των 11 τελευταίων που έγιναν τον Φεβρουάριο (η πρώτη περιλαμβάνει και τρεις ημέρες του Ιανουαρίου) και στην 3η στήλη του συνόλου των 22 δημοσκοπήσεων. Στην προτελευταία γραμμή του πίνακα 1 δίνεται η διαφορά των μέσων όρων των ποσοστών Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ και στην τελευταία το άθροισμά τους.
Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ
Το μέσο ποσοστό της Ν.Δ. παρουσιάζει μικρή διακύμανση ανάμεσα στις 11 πρώτες και στις 11 τελευταίες δημοσκοπήσεις και στο σύνολο των 22 κινείται στο 40%. Το ίδιο ισχύει και για το μέσο ποσοστό του ΠΑΣΟΚ, το οποίο κινείται γύρω στο 37% με αποτέλεσμα η διαφορά των μέσων όρων των ποσοστών της Ν.Δ. από εκείνους του ΠΑΣΟΚ να κυμαίνεται ανάμεσα στις 3,41 και στις 3,23 εκατοστιαίες μονάδες (βλέπε προτελευταία γραμμή του πίνακα) και το άθροισμά τους να είναι γύρω στο 77% (βλέπε τελευταία γραμμή του πίνακα). Από την αναλυτική, όμως, εξέταση του συνόλου των 22 δημοσκοπήσεων φαίνεται ότι η διακύμανση των ποσοστών του της Ν.Δ. είναι αισθητά μικρότερη από εκείνη του ΠΑΣΟΚ. Από τις μετατοπίσεις, δηλαδή, των ψηφοφόρων η Ν.Δ. κερδίζει ή χάνει πολύ λιγότερο απ’ ό,τι το ΠΑΣΟΚ. H διαφορά οφείλεται σε σημαντικό βαθμό από τη μια μεριά στην υψηλή συσπείρωση των ψηφοφόρων της Ν.Δ. και από την άλλη στη μεταβαλλόμενη συσπείρωση των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ. Στην περίπτωση που η συσπείρωση των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ αυξηθεί και σταθεροποιηθεί σε υψηλά επίπεδα το ποσοστό του θα αυξηθεί. Αν αυτό συμβεί η σταθερότητα του ποσοστού της Ν.Δ. -που αποτελεί μέχρι στιγμής πλεονέκτημα- μπορεί να αποδειχθεί μειονέκτημα.
Το μέσο ποσοστό του KKE στις 11 τελευταίες δημοσκοπήσεις είναι κατά 0,17 εκατοστιαίες μονάδες μεγαλύτερο από τις 11 πρώτες και του ΣΥκατά 0,25 εκατοστιαίες μονάδες μεγαλύτερο. Το μέσο ποσοστό του KKE και στις 22 δημοσκοπήσεις απέχει κατά 0,25 εκατοστιαίες μονάδες από το ποσοστό που πέτυχε στις εκλογές του 2000, ενώ εκείνο του ΣΥκατά 0,34 εκατοστιαίες μονάδες. H διακύμανση των ποσοστών του ΣΥστις 22 δημοσκοπήσεις είναι μεγαλύτερη από εκείνη του ΚΚΕ.
Το μέσο ποσοστό του ΔΗΚΚΙ στις 11 τελευταίες δημοσκοπήσεις είναι κατά 0,10 εκατοστιαίες μονάδες μεγαλύτερο από εκείνο των 11 πρώτων και στο σύνολο των 22 λίγο πάνω από το μισό εκείνου των εκλογών του 2000.
Το μέσο ποσοστό του ΛΑΟΣ (το οποίο δεν υπήρχε το 2000) στις 11 τελευταίες δημοσκοπήσεις είναι ελαφρά μικρότερο από εκείνο των 11 πρώτων και στο σύνολο των 22 μεγαλύτερο εκείνο του ΔΗΚΚΙ. H διακύμανση των ποσοστών του ΔΗΚΚΙ στις 22 δημοσκοπήσεις είναι μεγαλύτερη από εκείνη του ΛΑΟΣ.
Η αδιευκρίνιστη ψήφος
Το μέσο ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου στις 11 τελευταίες δημοσκοπήσεις είναι κατά 1,33 εκατοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από εκείνο των 11 πρώτων. Στο σύνολο των 22 δημοσκοπήσεων πλησιάζει το 12% και παρουσιάζει αρκετά σημαντική διακύμανση (το μεγαλύτερο ύψος της παρουσιάστηκε στη δημοσκόπηση της MRB (24.1-2.2.04) (14,1%) και το χαμηλότερο στη δημοσκόπηση της VPRC (17-27.2.04) (8,9%). Από αυτό το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου ελπίζουν να πάρουν όλα τα κόμματα.
Στις εκλογές δεν υπάρχει αδιευκρίνιστη ψήφος και η αποχή, τα άκυρα και (δυστυχώς) τα λευκά δεν «μετρούν». Στις εκλογές όμως θα πάρουν μέρος και άλλα -εκτός από τα έξι- κόμματα. Υποθέτοντας ότι τα μικρά αυτά κόμματα (ΑΛΛΑ) θα πάρουν συνολικά γύρω στο 1% και κάνοντας αναγωγή του ποσοστού της υπόλοιπης αδιευκρίνιστης ψήφου (ανακατανέμοντας, δηλαδή, το ποσοστό της στα 6 και τα ΑΛΛΑ κόμματα με βάση τις εκφρασμένες προτιμήσεις) προκύπτει η δύναμη των κομμάτων αυτών που δίνεται στον πίνακα 2. H προτελευταία και η τελευταία γραμμή του πίνακα 2 είναι οι αντίστοιχες του πίνακα 1.
Οι διαφορές στις τάσεις ανάμεσα στις 11 πρώτες και στις 11 τελευταίες δημοσκοπήσεις που είδαμε στον πίνακα 1 αναπαράγονται και, όπως είναι φυσικό (εξαιτίας της ανακατανομής της υπόλοιπης αδιευκρίνιστης ψήφου), διευρύνονται. Σε ό,τι αφορά το σύνολο των 22 δημοσκοπήσεων η διαφορά Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ από 3,32 αυξάνεται στο 3,72 εκατοστιαίες μονάδες και το άθροισμα της δύναμής τους κινείται γύρω στο 86,3% (στις εκλογές του 2000 ήταν 86,5%). H δύναμη του KKE ξεπερνά εκείνη των εκλογών του 2000 πλησιάζει το 6% και η δύναμη του ΣΥείναι ίση με το ποσοστό του στις εκλογές του 2000. H δύναμη τόσο του ΔΗΚΚΙ όσο και του ΛΑΟΣ απέχει πολύ από το όριο του 3%.
Το κρίσιμο, φυσικά, ερώτημα είναι αν η εικόνα που δείχνει η τελευταία στήλη του πίνακα 2 πλησιάζει εκείνη που θα φανεί στις τηλεοπτικές οθόνες λίγη ώρα μετά το κλείσιμο της κάλπης. Παρ’ όλο ότι σε όλες χωρίς εξαιρέσεις τις δημοσκοπήσεις η Ν.Δ. προηγείται του ΠΑΣΟΚ κατά ποσοστό που κυμαίνεται από 2,2% μέχρι 4,5% και η διαφορά στους μέσους όρους των 11 πρώτων και των 11 τελευταίων, καθώς και του συνόλου των δημοσκοπήσεων όπως είδαμε, ξεπερνάει τις 3 εκατοστιαίες μονάδες, εν τούτοις μέχρι την ημέρα των εκλογών πολλά μπορεί να συμβούν (δηλαδή γεγονότα, πράξεις, παραλείψεις ή λάθη), τα οποία μπορεί να αλλάξουν την πρόθεση ψήφου και τελικά και την ψήφο των πολιτών, με αποτέλεσμα να αλλάξει μερικά (προς τα άνω ή προς τα κάτω) ή ολικά (δηλαδή να αντιστραφεί) η σχέση της δύναμης των δύο μεγάλων και να μεταβληθεί η δύναμη των τεσσάρων άλλων κομμάτων που δείχνει ο πίνακας 2. Το τι ακριβώς θα συμβεί θα το γνωρίζουμε νωρίς το βράδυ των εκλογών των εκλογών της 7/3/2004.
(1) O κ. Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.