Τελικά, δεν ήταν διάγγελμα. Ηταν ένας από ερτζιανού αέρος μαζικός βομβαρδισμός, σε συνδυασμό με κατάληψη εξ εφόδου… Μέσα σε μία ώρα απευθείας μετάδοσης από τις τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα της Ελλάδας και της Κύπρου (αλλά και της Τουρκίας) ήρθαν τα πάνω κάτω σε επίπεδο επιχειρημάτων και τεκμηρίωσης των δύο απόψεων για το Σχέδιο Ανάν. Από εκεί που το «όχι» αντιμετωπιζόταν (για πολλούς αρκετά πειστικά) από τους αντιπάλους του ως μια κατανοητή μα επικίνδυνη… συναισθηματική τάση που, όμως, δήθεν πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί και να επικρατήσει η λογική ώστε να πάνε όλα καλά για την Κύπρο και στην Ελλάδα, ξαφνικά θεμελιώθηκε με τετράγωνη αναλυτική επιχειρηματολογία υπέρ του, ενώ το δήθεν ρασιοναλιστικό «ναι», φαντάζει πια, ακόμη και για τους πλέον ακραιφνείς οπαδούς του, το μετέωρο, πολλαπλά επικίνδυνο προϊόν ενός άδικου εντελώς ανυπόστατου φόβου στον οποίο ο κυπριακός λαός δεν πρέπει να εμπιστευθεί το μέλλον του.
Τα επιχειρήματα του «ναι»
Το μοναδικό μέχρι στιγμής συγκροτημένο «αντίπαλο δέος» στην προσέγγιση Παπαδόπουλου είναι το άρθρο του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, ο οποίος δεν υποστηρίζει όμως τις ρυθμίσεις του Σχεδίου Ανάν, αλλά καλεί τους Κυπρίους να ψηφίσουν «ναι» με μοναδικό κατ’ ουσίαν επιχείρημα την υπακοή στον διεθνή παράγοντα, μη υπολογίζοντας ότι, ακριβώς αυτό είναι το επιχείρημα, όχι μόνον δεν εισφέρει κάτι στην ουσία του θέματος, αλλά και πυροδοτεί άδικα αρνητικά αισθήματα στη σχέση του Ελληνισμού με το δυτικό περιβάλλον στο οποίο οργανικά ολόκληρος πλέον ανήκει. Από τη δική του πλευρά, ο Γιώργος Παπανδρέου (που βέβαια δεν εφάρμοσε εν προκειμένω καμιά… συμμετοχική διαδικασία που τόσο πιστεύει για τη λήψη απόφασης στο ΠΑΣΟΚ) στηρίζει το «ναι» όχι με συγκεκριμένα επιχειρήματα υπέρ του Σχεδίου, αλλά με ένα ευχολόγιο για έναν καλύτερο κόσμο, στην πλάτη βέβαια των Κυπρίων…
Ανάμεσα πάντως στα επιχειρήματα του «ναι» συναντά κανείς ότι «θα είναι μια γενναία ιστορική πατριωτική στάση υπέρβασης του παρελθόντος», ότι «θα ανοίξει νέους δρόμους στις σχέσεις Ελλάδος – Τουρκίας» και ότι «θα αποκλειστούν στο εξής κηδεμονίες παρεμβάσεις ή επεμβάσεις στη νήσο», όπως υποστήριξε στη θετική τοποθέτηση του ο κ. Γ. Παπανδρέου. Υπέρ του «ναι» υπάρχουν και πιο συγκεκριμένα, αλλά και συγκροτημένα επιχειρήματα τα οποία αναλύει σήμερα στην «K» και ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ κ. N. Αναστασιάδης. Μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι «θα μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε 90 χιλιάδες πρόσφυγες στις κατοικίες τους, να δώσουμε τη δυνατότητα σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό προσφύγων που φτάνει το 33% του πληθυσμού των Κατεχομένων να επιστρέψουν υπό Τ/Κ διοίκηση», όπως και το γεγονός ότι «η συντριπτική πλειοψηφία των στρατευμάτων κατοχής θα αποχωρήσουν», και ότι «όλοι οι πρόσφυγες και μη θα ανακτήσουν το 1/3 της κατεχόμενης περιουσίας τους αποκτώντας και μια δεύτερη κατοικία στις τουρκοκρατούμενες περιοχές».
Παρά το γεγονός ωστόσο ότι τα δεδομένα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια βάση συζήτησης, δεν χωρεί αμφιβολία ότι θα πρέπει κάποιος να ανατρέξει πολλά χρόνια, δεκαετίες πίσω, για να θυμηθεί άλλο διάγγελμα στην Ελλάδα ή στην Κύπρο με τόσο μεγάλη πολιτική σημασία και επίδραση, όσο εκείνο του Κύπριου Προέδρου Τάσσου Παπαδόπουλου την Τετάρτη το βράδυ. Ομως, ακόμη και τότε, πολύ δύσκολα θα βρει κάποιο που να μπορεί επιπλέον να συγκριθεί και σε επικοινωνιακή αξία και ρητορική ποιότητα με αυτό με το οποίο ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κάλεσε τους συμπατριώτες του να ψηφίσουν «όχι» στο Σχέδιο Ανάν για το Κυπριακό. Το βράδυ της Τετάρτης, ο Τάσσος Παπαδόπουλος πέτυχε να συγκεράσει κατά τρόπο αριστουργηματικό επιχειρήματα και συναισθήματα, χτίζοντας ένα ακαταμάχητο χιαστό σχήμα: με κύρια δύναμη πυρός την αναλυτική λογική των επιχειρημάτων του πέτυχε δύο στόχους την ίδια στιγμή. Αφενός, κατεδάφισε τους φόβους από το «όχι» (δηλαδή την κατ’ εξοχήν συναισθηματική αντίδραση στην οποία επενδύουν ακριβώς εκείνοι που ζητούν από τους Κυπρίους να μην ψηφίσουν με το συναίσθημα) – και, αφετέρου υποστήριξε λογικά το έντονο συναισθηματικό υπόβαθρο των Κυπρίων υπέρ του «όχι», δινοντάς του έλλογη μορφή. Με αυτήν την κίνηση, αντέστεψε πλήρως τα όπλα όσων πιέζουν για το «ναι» και οδήγησε τους Κυπρίους σε έναν ακαταμάχητο συνδυασμό, ακριβώς σ’ εκείνο που ο κορυφαίος αρχιμουσικός Γκέοργκ Σελ θεωρούσε επιτομή της μουσικής τέχνης (η οποία συνδυάζει τη λογική δομή με το συναίσθημα): να νιώσουν με το μυαλό τους και να σκεφτούν με την καρδιά τους…
Τα επιχειρήματα Παπαδόπουλου
Ζυγίζοντας τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία του Σχεδίου Ανάν, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ανέδειξε και σχεδόν κωδικοποίησε το τι παίρνουν και το τι δίνουν οι Κύπροι ψηφίζοντας «ναι», ή, ψηφίζοντας «όχι» για να καταλήξει στην ιστορική πλέον φράση «παρέλαβα κράτος, δεν θα παραδόσω κοινότητα». Μέχρι όμως να φτάσει σε αυτήν την κορύφωση, ο Κύπριος πρόεδρος είχε πρώτα αποδομήσει πλήρως τόσο τα προβαλλόμενα ως «θετικά» σημεία του Σχεδίου Ανάν. Υπό τη φράση: «αγοράζουμε ελπίδα με μόνο αντάλλαγμα και διασφάλιση την καλή θέληση της τουρκικής πλευράς να τηρήσει τη συμφωνία», ο Τάσσος Παπαδόπουλος έδειξε μεταξύ άλλων ότι σύμφωνα με το Σχέδιο:
– Δεν υπάρχουν ουσιαστικές εγγυήσεις ότι θα πραγματοποιηθεί η επιστροφή των προβλεπομένων εδαφών έστω και στην περίοδο που προβλέπεται.
– Το κόστος των αποζημιώσεων των περιουσιών που θα επιστραφούν, θα βαρύνει κατά συντριπτικό ποσοστό τους Ελληνοκύπριους που επιπλέον θα… πληρώσουν για να πάρουν ότι καταφέρουν να πάρουν.
– H παραχώρηση δικαιώματος δευτερεύουσας κατοικίας εξαρτάται και εκείνη από την ανεξέλεγκτη διάθεση της Τουρκίας.
– H επιστροφή των προσφύγων υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση υπόκειται σε δυνητικά ακυρωτικές ποσοστώσεις και χρονοδιαγράμματα.
– Κατ’ ουσίαν παραμένει σχεδόν το σύνολο των εποίκων.
– Τα δημοσιονομικά των δύο επιμέρους κρατών θα είναι ανεξέλεγκτα από το όμοσπονδο, κάτι που δυναμιτίζει ενδεχομένως και τη σχέση με την ONE.
– Το δικαίωμα στρατιωτικής επέμβασης για την Τουρκία όχι απλώς παραμένει εν ισχύι, για τον Βορρά, αλλά επεκτείνεται και στον Νότο.
Την ίδια στιγμή, ο Κύπριος Πρόεδρος κατέστησε σαφές ότι ένα «ναι» στο δημοψήφισμα σημαίνει πως:
– Καταλύεται αυτόματα στις 25 Απριλίου η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία αποτελεί τη μοναδική ασφάλεια των Κυπρίων έναντι της Τουρκίας με όσα αυτό συνεπάγεται.
– Και, μάλιστα, ακριβώς τη στιγμή που ως μέλος της E.E., η χώρα αποκτά πρωτοφανείς μέχρι σήμερα δυνατότητες διαπραγμάτευσης μιας λύσης του Κυπριακού, καθώς η Τουρκία επιθυμεί σφόδρα την ένταξή της στην E.E., η οποία πλέον, περνάει αναγκαστικά πια και μέσα από τη Λευκωσία.
Ασφαλώς, το τελευταίο σημείο είναι εκείνο που ερμηνεύει περισσότερο από κάθε άλλο, το γιατί η Τουρκία, για πρώτη φορά στην ιστορία του Κυπριακού, επίγεται σήμερα τόσο πολύ για μια λύση…
«Στη ζυγαριά του «ναι» και του «όχι», πολύ βαρύτερες και πιο επαχθείς είναι οι συνέπειες του «ναι»», κατέληξε ο Κύπριος πρόεδρος καλώντας τον κυπριακό λαό να απορρίψει το Σχέδιο Ανάν. Κι ενώ, κατά το μέγα μέρος του διαγγέλματός του έχτιζε και κατεδάφιζε επιχειρήματα και απευθυνόταν στους Κυπρίους συμπολίτες του στον πληθυντικό αριθμό, τη στιγμή της κορύφωσης, όσα επί τόσο χρόνο έχτιζε με τη λογική, τα συγκεφαλαίωσε και τα απογείωσε πλέον με το συναίσθημα.
Δακρυσμένος, μιλώντας πια πρόσωπο με πρόσωπο στον ενικό με τον λαό του και λέγοντας του «σε καλώ να απορρίψεις το Σχέδιο Ανάν», θέλησε να κάνει τον κάθε Κύπριο να νιώθει ότι, εκείνη τη στιγμή δεν του μιλάει ένας Πρόεδρος από μια τηλεόραση, αλλά, η ίδια η ιστορία, το παρελθόν και το μέλλον της Κύπρου, την ώρα που, για πρώτη φορά έπειτα από 30 χρόνια, έχουν πραγματική δύναμη στα χέρια τους να καθορίσουν το μέλλον. Και, όπως έδειξαν οι πρώτες μετρήσεις αμέσως μετά το διάγγελμα, αν και σχεδόν μόνον στην πολιτική ηγεσία της Κύπρου, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, πέτυχε απόλυτα τον στόχο του…
Τα δύο στρατόπεδα
Η πολιτική γεωγραφία του «ναι» και του «όχι» στο Σχέδιο Ανάν για το Κυπριακό και οι τάσεις που υποδηλώνει, είναι ίσως η πλέον εντυπωσιακές και άξιες μελέτης που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ως προς τις οριζόντιες διακομματικές και… διαϊδεολογικές προσεγγίσεις που δημιουργεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Αναμφίβολα, πρόκειται για υλικό που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει μια μελέτη ριζικής ανακατανόησης του πολιτικού συστήματος και των εκφραστών του, σε πλήθος πολυσχιδείς παραμέτρους που εξάπτουν τη φαντασία, αλλά απλώς και μόνον για να αναγραφούν θα χρειαζόταν… μία σελίδα.
Μέχρι στιγμής, από την πλευρά του «ναι», συναντά κανείς τους πρώην πρωθυπουργούς Κώστα Σημίτη και Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τους πρώην προέδρους της Κύπρου Γιώργο Βασιλείου και Γλαύκο Κληρίδη, τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Γιώργο Παπανδρέου, τη δήμαρχο Αθηναίων Ντόρα Μπακογιάννη, ή τον Ανδρέα Ανδριανόπουλο, αλλά και τον γ.γ. του κυπριακού κουμμουνιστικού κόμματος ΑΚΕΛ και πρόεδρο της Βουλής Δημήτρη Χριστόφια, μα, την ίδια στιγμή και το «συντηρητικό» κυπριακό κόμμα ΔΗΣΥ και τον πρόεδρό του Νίκο Αναστασιάδη. Την ίδια ώρα, στο «όχι» συναντούνται, μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος, το KKE και η Αλέκα Παπαρήγα, ή οι Κύπριοι οικολόγοι, ο Στέφανος Μάνος και ο Κώστας Λαλιώτης!