Πίσω από την κοινή θέση κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης περί της χρησιμότητας της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, όχι μόνο για την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά για την ίδια τη γείτονα χώρα και την ευρύτερη περιοχή, καταγράφονται δύο σκέψεις ως προς το πώς θα πρέπει η Αθήνα να «διαχειριστεί» το συγκεκριμένο ζήτημα.
Από τη μια, η αντίληψη Καραμανλή – Μολυβιάτη, βάσει της οποίας ζητήματα ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα κατά τη διάρκεια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την E.E., και όχι με ορίζοντα τον Δεκέμβριο, δηλαδή τη στιγμή της λήψης απόφασης για το εάν θα αρχίσουν ή όχι αυτές οι διαπραγματεύσεις.
Στον αντίποδα, η αντίληψη της προηγούμενης κυβέρνησης Σημίτη – Γ. Παπανδρέου βασιζόταν στην πεποίθηση ότι είναι ο Δεκέμβριος και η προαναφερθείσα διαδικασία στην E.E., που έδιναν θαυμάσια ευκαιρία για να κλείσουν εκκρεμότητες των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Και την αντίληψη αυτή κατέγραψαν στο Ελσίνκι, όπου ούτε λίγο ούτε πολύ «άνοιγε» η βεντάλια των προς αντιμετώπισιν θεμάτων, καθώς εκτός από αυτό της υφαλοκρηπίδας -που ως μόνη ελληνοτουρκική διαφορά αναγνωρίζει η Αθήνα-, έμπαιναν στο τραπέζι όλες οι εκ μέρους της Αγκυρας αμφισβητήσεις στο Αιγαίο (γκρίζες ζώνες, επί παραδείγματι).
Τα επιχειρήματα
Η σημερινή κυβέρνηση διαβλέπει μέσα σε αυτήν την αντίληψη σοβαρό κίνδυνο: η διασύνδεση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας με τη διευθέτηση αυτών των ζητημάτων θα σήμαινε ότι η Ελλάδα θα έπρεπε στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου να έκανε χρήση του βέτο ως προς την ευρωπαϊκή προοπτική της γείτονος, στην περίπτωση κατά την οποία η Αγκυρα δεν συμμορφωνόταν με το Διεθνές Δίκαιο, παραιτούμενη των διεκδικήσεών της στο Αιγαίο. Ενδεχόμενο εξαιρετικά πιθανό, μια και ήταν και είναι γνωστές οι διαθέσεις της Τουρκίας. Και η εξέλιξη αυτή, πέραν του ότι «θα βόλευε» τους ευρωσκεπτικιστές και τους διαφωνούντες ως προς την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην E.E., αφού θα ήταν η Ελλάδα που θα σήκωνε το βάρος της άρνησης και όχι εκείνοι, θα προκαλούσε -προφανέστατα- νέα προβλήματα στις διμερείς σχέσεις.
Οπως φάνηκε από την πρόσφατη δήλωση της αρμόδιας εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής κ. Αννας Διαμαντοπούλου, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης επιμένει στη λογική την οποία είχε και ως κυβέρνηση, ζητώντας ένα «Ελσίνκι 2» τον Δεκέμβριο. Μάλιστα, προκαλώντας έκπληξη (ίσως και δυσφορία) όχι μόνο στην κυβέρνηση αλλά και σε στελέχη του κόμματός της, η κ. Διαμαντοπούλου στην επίσημη τοποθέτησή της χρησιμοποιεί τον μη παραδεκτό από την Ελλάδα όρο «ελληνοτουρκικές διαφορές», αντί εκείνου των μονομερών -και προκλητικών- διεκδικήσεων της Αγκυρας.
Το υπουργείο Εξωτερικών, ωστόσο, επιμένει σήμερα ότι δεν πρέπει να γίνει «ελληνικό ζήτημα» η ευρωπαϊκή πορεία της γείτονος, αλλά να παραμείνει στο αμιγώς ευρωπαϊκό πεδίο, καθώς εκτιμά ότι με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, ο «εξευρωπαϊσμός» της Αγκυρας θα οδηγήσει αναπόφευκτα και σε λύσεις βάσει του Διεθνούς Δικαίου. «Ποιος ο λόγος να θέσουμε ρητά ένα ζήτημα που δημιουργεί ευθέως πρόβλημα στο Αιγαίο, όταν π.χ. ήδη υπάρχει «ρήτρα» στην Εκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η Τουρκία υποχρεούται να συμπεριφερθεί προς τα γειτονικά της κράτη επί τη βάσει των αρχών και των κανόνων που διέπουν την Ενωμένη Ευρώπη;», αναφέρει διπλωματική πηγή στην Αθήνα, υπονοώντας μεταξύ άλλων ότι ως ευρωπαϊκή χώρα δεν θα μπορεί η Τουρκία να διατηρήσει επί παραδείγματι την απειλή πολέμου (casus belli) απέναντι στην Ελλάδα για το δικαίωμά της να επεκτείνει το εύρος των χωρικών της υδάτων.
Πρόκειται για ένα μεγάλο στοίχημα που το μέλλον θα δείξει ποιος θα το κερδίσει… Μέχρι τότε, πάντως, καλό θα ήταν να μην ξεχνάμε ούτε τις «δεύτερες σκέψεις», που παγίως χαρακτηρίζουν τη στρατηγική της Αγκυρας, ούτε τις συνεχιζόμενες προκλήσεις στο Αιγαίο με τις παραβάσεις και τις παραβιάσεις από τουρκικά μαχητικά. Και ούτε, φυσικά, την «αδυναμία» της Ευρώπης να αποφεύγει τον πειρασμό να θέτει ιδιαίτερα πολιτικά συμφέροντα πάνω από τη λογική και το Δίκαιο, όπως συμβαίνει επί παραδείγματι με την Κύπρο, που δείχνει να μη «βλέπει» ως πρόβλημα τη διατήρηση κατοχικών στρατευμάτων της Τουρκίας σε τμήμα ενός εκ των κρατών – μελών της.