Κυοφορούνται νέες εξελίξεις στο Κυπριακό και μάλιστα πολύ σύντομα αναμένεται να εκδηλωθούν δημόσια πρωτοβουλίες που θα υλοποιούν όσα τεκταίνονται στο παρασκήνιο. Προς την κατεύθυνση αυτή συγκλίνουν πληροφορίες από τη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και τη Λευκωσία. Ειδικά η βρετανική προεδρία της E.E., η οποία μέχρι τώρα ανάλωσε όλη της τη δραστηριότητα για να πετύχει την έναρξη των συνομιλιών ένταξης της Τουρκίας, παρακινεί έντονα τον γ.γ. του OHE Κόφι Ανάν να αναλάβει πρωτοβουλία μέσα στο επόμενο δίμηνο, όσο το Λονδίνο κρατάει τα διαδικαστικά ηνία των «25» και είναι σε θέση να ασκήσει πρόσθετη πίεση στις κυβερνήσεις της Κύπρου και της Ελλάδας.
«Εχω ενδείξεις ότι τα Ηνωμένα Εθνη έχουν πάρει κάποιες αποφάσεις για τα μελλοντικά τους βήματα στην υπόθεση της Κύπρου… Εχω την εκτίμηση ότι πριν από το τέλος του χρόνου θα εκδηλωθεί κάποιο βήμα από τον γενικό γραμματέα του OHE», δήλωσε χαρακτηριστικά και ο ίδιος ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος, σε συνέντευξή του στο «Βήμα», διευκρινίζοντας ότι δεν είναι σε θέση να απαντήσει με βεβαιότητα, αν θα πρόκειται περί νέου ολοκληρωμένου σχεδίου.
Εχοντας φυσικά υπόψη τους αυτές τις διεργασίες, οι πρόεδροι της Ελλάδας και της Κύπρου φρόντισαν να υπογραμμίσουν εκ των προτέρων ορισμένες θεμελιώδεις ελληνικές θέσεις, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσημης επίσκεψης του Κάρολου Παπούλια στην Κύπρο.
«Ο γενικός γραμματέας έχει ήδη αποδεχθεί ότι μία νέα προσπάθειά του δεν μπορεί να προνοεί επιδιαιτησία ούτε ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα ούτε δημοψηφίσματα χωρίς συμφωνημένη εκ των προτέρων λύση» τόνισε ο κ. T. Παπαδόπουλος. Τώρα έχει φυσικά την εμπειρία του τραγικού λάθους αποδοχής της επιδιαιτησίας από την Αθήνα και τη Λευκωσία εκείνη την Παρασκευή, 13 Φεβρουαρίου 2004, το οποίο θα είχε αποβεί μοιραίο για την Κύπρο, αν δεν μεσολαβούσε το μεγαλειώδες 76% του «όχι» στο δημοψήφισμα.
Κύριο όπλο το δημοψήφισμα
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Λευκωσία θα βρεθεί αυτήν τη φορά σε πολύ δυσκολότερη θέση, αν ο Ανάν υποβάλει και πάλι κάποιο απαράδεκτο σχέδιο, σαν το προηγούμενο, καθώς αυτή τη φορά ο διεθνής συσχετισμός δυνάμεων είναι δυσμενέστερος για την Κύπρο.
Το διεθνές κύρος της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει πληγεί σοβαρά από την επιτυχία της Τουρκίας να αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις χωρίς να υποχρεωθεί να αναγνωρίσει, ούτε καν έμμεσα, την κυβέρνηση της Λευκωσίας.
Επιπλέον, η απροθυμία της κυπριακής και της ελληνικής κυβέρνησης να συμπαραταχθούν με τη θέση της Γαλλίας, τον Αύγουστο, να μην αρχίσουν καν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την E.E., αν προηγουμένως η Αγκυρα δεν αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, έχει στερήσει από την Αθήνα και τη Λευκωσία τη συμμαχία της Γαλλίας, της γερμανικής χριστιανοδημοκρατίας, του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και όλων των άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων που αντιτίθενται στην τουρκική ένταξη για τους δικούς τους λόγους και οι οποίες σε αυτήν τη φάση, πρόσκαιρα ίσως και καιροσκοπικά, ήταν για πρώτη φορά διατεθειμένες να στηρίξουν σε ορισμένα θέματα την Κυπριακή Δημοκρατία. Δυστυχώς, η μοναδική ευκαιρία χάθηκε ανεπιστρεπτί.
Τέλος, οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί έχουν βγάλει τα συμπεράσματα από το πάθημά τους με το περυσινό δημοψήφισμα, όταν θεωρούσαν βέβαιο το «ναι» επειδή είχαν εξασφαλίσει μυστικά και φανερά τη συγκατάθεση όλων των ελληνικών και κυπριακών πολιτικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα το «όχι» να τους πέσει σαν κεραυνός. Τώρα έχουν συγκροτήσει ευρύτατο δίκτυο επηρεασμού της κυπριακής κοινής γνώμης, με άφθονα υλικά μέσα στη διάθεσή τους και ευελπιστούν.
Απέναντι σε όλα αυτά, η εμμονή της ελληνικής πλευράς στον σεβασμό του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος αποτελεί το κύριο όπλο της.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας επέμεινε ιδιαίτερα στο θέμα αυτό, όσο κανένας άλλος Ελληνας πολιτικός κορυφαίου επιπέδου που επισκέφθηκε την Κύπρο.
Κάλεσε σε «σεβασμό του αποτελέσματος των δημοψηφισμάτων», υπογράμμισε ότι «η τελική κρίση και απόφαση για το περιεχόμενο της λύσης του προβλήματος ανήκει πάντα στον κυρίαρχο λαό της Κύπρου» και διευκρίνισε πως με αυτό εννοεί ότι η οποιαδήποτε «αμοιβαία συμφωνημένη λύση θα τεθεί εν συνεχεία σε δημοψήφισμα».
Οι ευθύνες του καθενός
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, το ερώτημα που προβάλλει είναι αν αυτή τη φορά η Αθήνα και η Λευκωσία θα προσέλθουν σε ενδεχόμενες διαπραγματεύσεις με γραμμή ικανή να αποσπάσει ουσιώδεις παραχωρήσεις προς την κατεύθυνση μιας δίκαιης λύσης του Κυπριακού. Επανάληψη της ενδοτικής γραμμής Σημίτη θα σημάνει πολιτική και διπλωματική πανωλεθρία.
Ο T. Παπαδόπουλος υπογράμμισε την κρισιμότητα των επιλογών, λέγοντας μεταξύ άλλων: «Οι πρόσκαιρες λύσεις είναι εύκολες. Και για τους τρίτους ευπρόσδεκτες, αφού έτσι θα απαλλαγούν από μια ενόχληση. Για μας όμως το Κυπριακό δεν είναι ενόχληση. Είναι θέμα που συναρτάται με την εθνική και φυσική επιβίωσή μας… Μια κακή λύση τώρα δεν έχει περιθώρια να διορθωθεί αργότερα. Μια κακή λύση σήμερα δεν θα είναι αύριο απλώς ένα λάθος. Θα είναι ένα εθνικό έγκλημα. Με θύμα την Κύπρο και τον λαό της».
Ο Κάρολος Παπούλιας, με τη στάση και τις δηλώσεις του στην Κύπρο, τάχθηκε με τον έμμεσο τρόπο που επιβάλλει το αξίωμά του υπέρ μιας σθεναρής στάσης, στέλνοντας παράλληλα μηνύματα προς πολλαπλούς αποδέκτες που συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών που χαρακτηρίζονται «ξένος παράγων», με προεξάρχουσες φυσικά τις ΗΠΑ και τη Βρετανία.
Αν και επί χρόνια υπουργός Εξωτερικών, προτίμησε τη γλώσσα της ειλικρίνειας από εκείνη της διπλωματίας, για να θέσει τους πάντες ενώπιον των ευθυνών τους. «H πολιτική των ΗΠΑ είναι μια πολιτική που δεν επιλύει αδιέξοδα, αλλά δημιουργεί αδιέξοδα», τόνισε χωρίς περιστροφές, αναφερόμενος στην προκλητική πρόσκληση από την υπουργό Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μεχμέτ Αλί Ταλάτ να επισκεφθεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για να συνομιλήσει μαζί της.
Αυστηρός και απέναντι στην ιστορική μνήμη, όταν επισκέφθηκε τα Φυλακισμένα Μνήματα, τον τόπο όπου επί αποικιοκρατίας οι Αγγλοι κατακτητές έθαβαν τους ήρωες του απελευθερωτικού αγώνα που απαγχόνιζαν ή σκότωναν, προσπαθώντας να αποφύγουν τις διαδηλώσεις στις κηδείες τους. «Τα Φυλακισμένα Μνήματα των ηρώων του απελευθερωτικού αγώνα είναι τόπος συγκίνησης και πόνου. Πανανθρώπινοι, άγραφοι κανόνες απαιτούν οι εκτελεστές να ζητήσουν συγνώμη», έγραψε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο βιβλίο επισκεπτών.
Σίγουρα, οι Βρετανοί δεν ενθουσιάζονται όταν κάποιος τόσο υψηλά ιστάμενος χαρακτηρίζει με τη λέξη «εκτελεστές» την προ πεντηκονταετίας δράση τους, αλλά είναι απολύτως σωστό να τους υπενθυμίζεται ότι οι σημερινές θέσεις τους στο Κυπριακό δεν κρίνονται εκ του μηδενός, με παραγραφή του επώδυνου ιστορικού υπόβαθρου.
Ούτε τις ευθύνες των ηγετών της E.E. στο Κυπριακό δεν παρέλειψε να επισημάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, τους κάλεσε να επισκεφθούν το «τείχος της Λευκωσίας», στο τέρμα της οδού Λήδρας. «Πρέπει να έρθουν για να δουν τι ευθύνη έχουν που διατηρείται αυτή η ανεπίτρεπτη κατάσταση», υπογράμμισε.
Νέα διάσταση
Ο κυπριακός ελληνισμός έχει ανάγκη από μια μαχητική στάση των πολιτικών ηγεσιών της Αθήνας και της Λευκωσίας, όπως φάνηκε από την ανταπόκριση των Κυπρίων στην επίσκεψη Παπούλια. «Θύμισε Ανδρέα Παπανδρέου το μήνυμα της συμπαράταξης της Ελλάδας προς τον Ελληνισμό της Κύπρου», έγραψε εύστοχα στην πρώτη του σελίδα ο «Φιλελεύθερος», η μεγαλύτερη εφημερίδα της μεγαλονήσου.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, με τις θέσεις του, κατέστησε πολιτικά ορατή συνιστώσα εκείνο το «υπόγειο ρεύμα» των διαθέσεων των Ελληνοκυπρίων που οδήγησε στο συντριπτικό «όχι».
Η στάση αυτή του K. Παπούλια ενισχύει τη διαπραγματευτική στάση της κυβέρνησης Καραμανλή, δεδομένου ότι εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο που κινείται ήδη η γραμμή Αθήνας – Λευκωσίας σε ό,τι αφορά τόσο το περιεχόμενο της λύσης όσο και τα διεθνή φόρα που θα επιδιωχθεί αυτή – OHE με βοήθεια και αξιοποίηση της Ε.Ε.
Για να καρποφορήσει η σύνθεση αυτής της πολιτικής, απαιτεί μεθοδικότητα, συνέχεια και επιμονή. Απαιτεί επίσης επανακαθορισμό της θέσης των κομμάτων της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Είναι αδιανόητο και άκρως αντιπαραγωγικό οι κυβερνήσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας να πιέζονται από το ΠΑΣΟΚ και το ΔΗΣΥ να υιοθετήσουν ενδοτικές θέσεις! Περιέρχονται σε δυσχερή διαπραγματευτική θέση έναντι των Αμερικανοβρετανών και των Τούρκων, όπως είναι ευνόητο.
Χρόνος για αλλαγή πλεύσης ΠΑΣΟΚ – ΔΗΣΥ υπάρχει. Πολιτική βούληση για μια τέτοια διόρθωση δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι υφίσταται.