Ηταν ζήτημα χρόνου. Οταν παραβιάζεται τόσο βάναυσα το μέτρο, αργά ή γρήγορα θα εκδηλωθεί κάποια αντίδραση. Ακόμα και στην Ελλάδα, με το μεταλλαγμένο πολίτευμα της «τηλεοπτικής δημοκρατίας». Το φαινόμενο της «τηλεδίκης», όμως, δεν θα είχε προσλάβει τις σημερινές επικίνδυνες διαστάσεις, εάν δεν συνέτρεχαν δύο ακόμα προϋποθέσεις. Εάν η διαφθορά δεν είχε καταστεί περισσότερο κανόνας παρά εξαίρεση και εάν η συντεταγμένη πολιτεία δεν είχε επιδείξει τόσο κραυγαλέα ολιγωρία. Μια ολιγωρία, που οφείλεται λιγότερο στην ελαστική συνείδηση κάποιων ατόμων και περισσότερο στην επικράτηση ενός κλίματος ανοχής και ενίοτε ατιμωρησίας.
Το κρίσιμο κενό
Οι «τηλεοπτικοί εισαγγελείς» βρήκαν τόσο μεγάλη απήχηση ακριβώς, επειδή η παράταση αυτής της νοσηρής ατμόσφαιρας αφήνει ένα κρίσιμο κενό. Η τεράστια απήχηση του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της αποτυχίας των θεσμών. Από τη στιγμή που υπολειτουργούν ή λειτουργούν επιλεκτικά, δεν είναι περίεργο που ολοένα και περισσότεροι πολίτες-τηλεθεατές διοχετεύουν την απογοήτευσή τους, πιστώνοντας τις «τηλεδίκες».
Η «Ζούγκλα», όμως, είναι η λάθος λύση σε ένα υπαρκτό και οξύ πρόβλημα. Και όπως συχνά συμβαίνει σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η δημόσια συζήτηση πολώνεται. Ορισμένοι στέκονται μόνο στην αντιδεοντολογική πρακτική αυτών των εκπομπών. Παρακάμπτουν ή υποτιμούν το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις, όπως στην πρόσφατη περίπτωση του παραδικαστικού κυκλώματος, άσκησαν πράγματι αποκαλυπτική δημοσιογραφία, επιβάλλοντας διαδικασίες κάθαρσης. Παρακάμπτουν το γεγονός ότι έχουν φέρει στην επιφάνεια σχέσεις πολιτικών με λούμπεν επιχειρηματίες, οι οποίοι πλούτισαν κινούμενοι στην γκρίζα ζώνη μεταξύ υποκόσμου και νομιμότητας και σήμερα κατέχουν θέση στον δημόσιο βίο.
Στον αντίποδα βρίσκονται όσοι τονίζουν μόνο την σημασία των όποιων αποκαλύψεων, παρακάμπτοντας τις αθέμιτες μεθόδους που χρησιμοποιούνται. Ακόμα και αν σκοπός ήταν ιερός, δεν θα αγίαζε τα μέσα. Πολύ περισσότερο, που ο σκοπός είναι αμφιλεγόμενος. Τα όρια της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας έχουν καταπατηθεί προ πολλού, με αποτέλεσμα οι εν λόγω εκπομπές να μετατρέπονται συχνά σε ανεξέλεγκτους μηχανισμούς επιλεκτικού διασυρμού αδίκων και ενίοτε δικαίων.
Η βαρύτερη ποινή
Το γεγονός ότι ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος θίγει και κακώς κείμενα δεν τον δικαιώνει. Διαθέτοντας την τρομερή εξουσία να διασύρει δημοσίως όσους βάζει στο στόχαστρό του, ουσιαστικά τους καταδικάζει με βαρύτατη ποινή. Και στο στόχαστρό του δεν μπαίνουν μόνον όσες υποθέσεις προκύπτουν από το ρεπορτάζ. Μπαίνουν και πρόσωπα, τα οποία τόλμησαν να του αντισταθούν. Ορισμένα εξ αυτών και μόνο επειδή προσέφυγαν εναντίον του στη Δικαιοσύνη. Ο μηχανισμός της εκπομπής είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματικός, αφού και οι κρατικοί λειτουργοί συχνά από φόβο συνεργάζονται μαζί του. Εχει τη δυνατότητα να κάνει φύλλο και φτερό τη δημόσια, αλλά και την ιδιωτική ζωή του «στόχου». Και βεβαίως, επειδή ουδείς αψεγάδιαστος, πάντα θα βρεθούν κάποια «στοιχεία». Σ’ αυτή τη διαδικασία, άλλωστε, δεν απαιτούνται αποδείξεις. Αρκούν οι εντυπώσεις. Και τέτοιες παράγονται πολλές. Ο «τηλεοπτικός εισαγγελέας» επιστρατεύει την τέχνη του για να φέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Προβάλλει κάθε αρνητική πτυχή και βεβαίως έχει τον τρόπο να προσδίδει ενοχοποιητικό νόημα ακόμα και σε ασήμαντα ή τυχαία περιστατικά. Οι τηλεθεατές κατά κανόνα αφήνονται να παρασυρθούν από τις εικόνες της κρυφής κάμερας ή τη βαρύγδουπη εκφορά του ρεπορτάζ και διολισθαίνουν στο «σύνδρομο της αρένας». Λειτουργούν σαν όχλος, που ζητάει αίμα. O «τηλεοπτικός εισαγγελέας» είναι ο μέγας μάγιστρος, που θα κατασπαράξει για λογαριασμό τους τον εκάστοτε «κακό». Το στίγμα που αφήνει η ρομφαία του είναι ανεξίτηλο. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι διασυρθέντες που κατέφυγαν στη Δικαιοσύνη και δικαιώθηκαν απ’ αυτήν, στη συνείδηση της κοινής γνώμης παρέμειναν κηλιδωμένοι.
Σε μα κοινωνία, όπου οι αξίες έχουν διαβρωθεί και οι κανόνες έχουν γίνει λάστιχο, όπου η «αρπαχτή» και η με κάθε μέσο «αναρρίχηση» κατά κανόνα επιβραβεύονται, η μικροαστική θάλασσα των τηλεθεατών παλινδρομεί ανάμεσα σε δύο λούμπεν συμπεριφορές: Από τη μια πλευρά θαυμάζει τους κάθε είδους επιτυχημένους. Προσπαθεί να τους μοιάσει, υιοθετώντας κατά το δυνατόν τα αφόρητα νεοπλουτίστικα και κακόγουστα πρότυπα, που καλλιεργούνται από την πλασματική πραγματικότητα της τηλεοπτικής εικόνας. Διακατέχεται από τη φαντασιακή επιθυμία να πιάσει και αυτός με κάποιον τρόπο την καλή. Εξ ου και από ένα σημείο και πέρα τα «λαμόγια» μετατρέπονται σε «αετούς».
Το «γυαλί», όμως, ικανοποιεί και την άλλη όψη του νομίσματος. Ταυτοχρόνως με τον θαυμασμό, η τηλεοπτική μάζα τρέφει και μια υποβόσκουσα ζήλεια για τους επώνυμους, που όταν βρει ευκαιρία εκδηλώνεται σαν τάση «κατασπάραξής» τους. Και ενίοτε για αμαρτήματα, που οι ίδιοι οι τηλεθεατές δεν θα είχαν κανένα ενδοιασμό να διαπράξουν. Οι τηλεοπτικές «ανθρωποθυσίες» είναι πια το πιο σέξι κομμάτι του και γι’ αυτό σημειώνουν ρεκόρ στα μηχανάκια της ΑGΒ.
Αυτόνομο φαινόμενο
Το φαινόμενο των «τηλεοπτικών εισαγγελέων» έχει προσλάβει τέτοιες διαστάσεις, που έχει αυτονομηθεί σε μεγάλο βαθμό. Εάν ανατρέξει κανείς σ’ αυτές τις εκπομπές θα διαπιστώσει ότι αποφεύγουν επιμελώς να θίξουν τα μεγάλα διαπλεκόμενα συμφέροντα. Σκοπεύουν αρκετά πιο κάτω. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι «τηλεδίκες» ελάχιστα ελέγχονται από τα «μεγάλα αφεντικά» των ΜΜΕ. Δεν είναι δικοί τους μηχανισμοί. Αποδομούν το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς όχι κατ’ εντολή, ούτε υπηρετώντας κάποιο σχέδιο. Το πράττουν, γιατί μόνο έτσι μπορούν να παραμένουν στην κορυφή και να αντλούν δικαίωση από το τηλεοπτικό κοινό.
Είναι προφανές ότι κανείς δεν μπορεί σε μια δημοκρατία να έχει τέτοια ανεξέλεγκτη εξουσία. Η ολιγωρία κι αναποτελεσματικότητα της συντεταγμένης πολιτείας μπορεί να ερμηνεύει, αλλά δεν νομιμοποιεί μια πρακτική τηλεοπτικού Μολώχ, η οποία ουσιαστικά καταλύει το Κράτος Δικαίου. Η ανοχή ισοδυναμεί με παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εάν το πολιτικό σύστημα δεν ήταν τόσο ένοχο και τόσο ψοφοδεές θα είχε προ πολλού αντιδράσει και μάλιστα αποτελεσματικά. Περιττό να αναφερθούμε στο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο…