Εντυπωσιακή συνέχεια στην επιχείρηση αναβίωσης της αραβικής πολιτικής της χώρας μας έδωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας K. Παπούλιας, με την πενθήμερη επίσκεψή του στη Σαουδαραβία, το Κατάρ και το Μπαχρέιν ενάμιση μόλις μήνα μετά την «εναρκτήρια» επίσκεψη στη Λιβύη, στα μέσα Μαρτίου.
Οι κατηγορηματικές και μονοσήμαντες τοποθετήσεις του Ελληνα Προέδρου υπέρ της ειρηνικής διευθέτησης της αμερικανοϊρανικής διένεξης βρίσκονταν σε πλήρη εναρμόνιση με τις θέσεις των ηγετών των χωρών που επισκέφθηκε, με αποτέλεσμα το πολιτικό κλίμα των συνομιλιών να καταστεί εξαιρετικά εγκάρδιο και η προβολή της επίσκεψης από τα τοπικά Μέσα Ενημέρωσης να υπερβεί κατά πολύ το αναμενόμενο για μια χώρα του διεθνούς βάρους της Ελλάδας.
«Είμαστε μπροστά σε μια κρίση που θα διαρκέσει, αλλά προσωπικά πιστεύω ότι οι δυνατότητες της διπλωματίας είναι απεριόριστες… Είμαι αισιόδοξος γιατί κανένας δεν θέλει να βυθιστεί ο κόσμος σε ένα χάος», δήλωσε ο K. Παπούλιας στη Μανάμα, πρωτεύουσα του Μπαχρέιν. «Δεν πρέπει να υπάρξει λύση που θα είναι χειρότερη από το πρόβλημα», είχε δηλώσει προηγουμένως, σε συνέντευξή του στο παναραβικό τηλεοπτικό δίκτυο «Αλ Τζαζίρα» του Κατάρ.
Αυτοτελής παρουσία
Το σημαντικότερο στοιχείο της επίσκεψης Παπούλια στον Κόλπο είναι ότι για πρώτη ίσως φορά η Ελλάδα εμφανίσθηκε επισήμως σε μια περιοχή υπό αναβρασμό, την ώρα ακριβώς που κυοφορείται μια παγκόσμια κρίση και όχι εκ των υστέρων, και εξέφρασε αυτοτελώς τις πολιτικές θέσεις της υπέρ διπλωματικής λύσης, μη καλυπτόμενη πίσω από τις θέσεις των ΗΠΑ και της E.E. Δεδομένου ότι η χώρα μας είναι φίλη με τους Αραβες και το Ιράν, ενώ φυσικά αποτελεί σύμμαχο των ΗΠΑ και μέλος της E.E., η στάση αυτή εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως και συνέβαλε στην αναβάθμιση του διεθνούς κύρους της Ελλάδας.
Στο πλαίσιο αυτό, διευκολύνθηκε τα μέγιστα και η προώθηση των ελληνικών συμφερόντων στις χώρες του Κόλπου σε ό,τι αφορά το πολιτικό κλίμα, εντός του οποίου κυβέρνηση και επιχειρήσεις οφείλουν τώρα να δραστηριοποιηθούν οικονομικά. «Αριστη» χαρακτήρισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας την προθυμία Αράβων ηγεμόνων, με τους οποίους συνομίλησε, να διευκολύνουν την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων των χωρών τους με την Ελλάδα.
Δημιουργήσαμε το κλίμα, απομένει τώρα στους αρμόδιους υπουργούς να συνεχίσουν δυναμικά αυτόν τον δρόμο, είπε χαρακτηριστικά ο K. Παπούλιας στους δημοσιογράφους που τον συνόδευαν, μιλώντας μαζί τους κατά τη διάρκεια της πτήσης της επιστροφής στην Αθήνα.
Κυβερνητικά στελέχη
Η αλήθεια είναι ότι αυτήν τη φορά η κυβέρνηση έδειξε να έχει συνειδητοποιήσει καλύτερα τη σημασία του ταξιδιού του Προέδρου της Δημοκρατίας. Στέλνοντας μαζί του τους υπουργούς Ανάπτυξης και Εμπορικής Ναυτιλίας Δ. Σιούφα και M. Κεφαλογιάννη, τους υφυπουργούς Εξωτερικών Θ. Κασσίμη και Οικονομίας Π. Δούκα και τους γενικούς γραμματείς των υπουργείων Ανάπτυξης και Εμπορικής Ναυτιλίας N. Στεφάνου και Γ. Τζωάννο, έθεσε τις βάσεις τόσο για μεγαλύτερη επιτυχία της αποστολής όσο και για καλύτερες προϋποθέσεις συνέχειας. Το σημείο της συνέχειας είναι κομβικό. Σε πολιτικό επίπεδο, ο K. Παπούλιας δεν περιορίστηκε στην έκφραση δικαιολογημένης ικανοποίησης για την αναμφισβήτητη επιτυχία του ταξιδιού του (αναζωογονήσαμε την παλιά, παραδοσιακή πολιτική της Ελλάδας, είπε χαρακτηριστικά). Διακήρυξε και την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει αυτήν την πολιτική, γνωστοποιώντας την υπόσχεση που έχει δώσει στον εαυτό του, όπως είπε, να ολοκληρώσει τον Οκτώβριο την περιοδεία του και στα υπόλοιπα κράτη του Κόλπου που ήταν αδύνατο να επισκεφθεί αυτήν τη φορά (Κουβέιτ, Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ομάν).
Πολιτικά κριτήρια
Σε κυβερνητικό επίπεδο απαιτείται καλύτερη προετοιμασία για να υπάρξουν πρακτικά αποτελέσματα. H παντελής έλλειψη πείρας των υπουργών της κυβέρνησης Καραμανλή στους τομείς της αραβικής πολιτικής και της γνώσης της αραβικής νοοτροπίας είναι εμφανής, αλλά δεν αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο.
Αρκεί να αντιληφθούν δύο τουλάχιστον πράγματα. Πρώτον, ότι οι Αραβες επενδύουν και κλείνουν συμφωνίες επιχειρηματικές και οικονομικές με πρωτίστως πολιτικά κριτήρια. Δεύτερον, ότι ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας των αραβικών κρατών -κατά μείζονα λόγο των μοναρχών του Κόλπου- καθιστά ζωτικής σημασίας την άμεση ή έμμεση συγκατάθεση του ηγεμόνα προκειμένου να προχωρήσει οποιοδήποτε έργο. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι διάφορες ελληνικές προτάσεις πρέπει να είναι εκ των προτέρων έτοιμες και να υποβάλλονται στην αραβική πλευρά κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στην αντίστοιχη χώρα του Ελληνα Προέδρου ή πρωθυπουργού, με την επιδίωξη να αποσπαστεί η συγκατάνευση του Αραβα ηγέτη. Αν δεν γίνει αυτό κατά τη διάρκεια της ανώτατης επαφής, δεκάδες ελληνοαραβικές επιτροπές μπορεί να συνεδριάζουν επί χρόνια χωρίς κανένα χειροπιαστό αποτέλεσμα.
Συζητήσεις με τοπικούς αξιωματούχους, ιδίως στη Σαουδική Αραβία, επιβεβαίωσαν αυτό που γνωρίζαμε – ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις, παρά τη σχετική κούφια ρητορική τους, δεν κάνουν πρακτικά απολύτως τίποτα για να εκμεταλλευτούν και να αξιοποιήσουν έναντι των Αράβων το γεγονός ότι η Ελλάδα ανήκει στην E.E. Πολύ λιγότερο από το παρελθόν μεταφέρουν στα σώματα της E.E. τους προβληματισμούς, τις ανησυχίες και τα αιτήματα των Αράβων. Ετσι, όμως, δεν δρα η Αθήνα ως γέφυρα Αράβων – Ε.Ε.
Οταν οι εμίρηδες και οι βασιλείς του Κόλπου συνομιλούν απευθείας με τους ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας ή της Βρετανίας, οι οποίοι προσπαθούν να αποσπάσουν κάτι από τα αμύθητα πετρελαϊκά πλούτη των εμιράτων, συνιστά προφανώς πολιτική αφελούς επαρχιωτισμού και αυτοαναίρεσης της Αθήνας ή εμφάνισή της απλώς ως ενός ακόμη από τα 25 κράτη-μέλη της E.E., στην οποία πλέον ανήκουν σχεδόν οι πάντες.
«Οι Αμερικανοί θα μας καταστρέψουν»
Τεράστια σημασία έχει η διαπίστωση που προέκυψε και κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Παπούλια ότι σύσσωμοι οι ηγέτες των χωρών του Κόλπου αντιτίθενται σφοδρότατα προς την πολιτική της κυβέρνησης Μπους σε ό,τι αφορά ενδεχόμενο στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράν. Αποτελεί κυριολεκτικά πρωτοφανές φαινόμενο οι συνήθως μυστικοπαθείς Σαουδάραβες να διακηρύσσουν σε όλα τα επίπεδα, επίσημα και ανεπίσημα, μέχρι και στους δημοσιογράφους, ότι «οι Αμερικανοί δεν καταλαβαίνουν τίποτα από την περιοχή, θα μας καταστρέψουν με την πολιτική τους, πρέπει οπωσδήποτε να εμποδιστεί στρατιωτική ενέργεια εναντίον του Ιράν». Ανάλογο κλίμα και στις συνομιλίες στο Κατάρ και στο Μπαχρέιν. «Χαλιναγωγήστε τις ΗΠΑ» ήταν π.χ. ο μέχρι προ ολίγου αδιανόητος κεντρικός πρωτοσέλιδος τίτλος της αγγλόφωνης εφημερίδας «Μπαχρέιν Τρίμπιουν», την Τρίτη.
Το γεγονός καθίσταται ακόμη πιο ενδιαφέρον, αν συνυπολογίσει κανείς ότι τα προαναφερθέντα καθεστώτα όχι μόνο είναι φιλοαμερικανικά, αλλά και ότι δεκαετίες ολόκληρες οι ΗΠΑ στηρίζουν παντοιοτρόπως τους βασιλείς της Σαουδαραβίας, το Μπαχρέιν είναι η έδρα του Πέμπτου Αμερικανικού Στόλου και το Κατάρ η έδρα και μεγαλύτερη βάση της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ στην περιοχή, με δεκάδες χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες να σταθμεύουν στο εμιράτο.
Εξήγηση φυσικά υπάρχει. Σχεδόν όλο το πετρέλαιο της Σαουδαραβίας παράγεται σε περιοχές με ισχυρή παρουσία σιιτών, ενώ στο Μπαχρέιν οι σιίτες αποτελούν σχεδόν το 70% του πληθυσμού και η σουνιτική βασιλική οικογένεια κρατιέται στην εξουσία με τα δόντια, σε ένα ασταθέστατο πολιτικό κλίμα. Αν οι ΗΠΑ χτυπήσουν το σιιτικό Ιράν και η ηγεσία της Τεχεράνης στείλει μήνυμα γενικής εξέγερσης των σιιτών, το Ιράκ και τα εμιράτα και τα βασίλεια του Κόλπου θα μετατραπούν σε κόλαση, με άγνωστη ακόμη και την τύχη ορισμένων καθεστώτων.