Το Σύνταγμα ορίζει τους θεμελιώδεις κανόνες λειτουργίας της Πολιτείας. Οι κανόνες λειτουργίας διαμορφώνουν θεσμούς και οι θεσμοί διαμορφώνουν τα κίνητρα και τα αντικίνητρα της συμπεριφοράς των πολιτικών κομμάτων, των πολιτικών, του κομματοκρατούμενου συνδικαλισμού, των πανεπιστημιακών δασκάλων, της διοίκησης και της Αυτοδιοίκησης και πολλών άλλων. H αναθεώρηση του Συντάγματος είναι επιτακτική, επειδή διαπιστώνουμε ότι οι συνταγματικοί κανόνες λειτουργίας της Πολιτείας έχουν οδηγήσει, σε τελική ανάλυση, σε κίνητρα και αντικίνητρα συμπεριφοράς που βλάπτουν την Ελλάδα.
Η ελληνική Πολιτεία πάσχει. Πριν από λίγους μήνες, σε άλλο σημείωμά μου, προσπάθησα να διαγνώσω πού πάσχει. Για να αποφύγω μεθοδολογικά ερωτήματα χρησιμοποίησα αποκλειστικά τους συγκριτικούς πίνακες που δημοσιεύουν κάθε τόσο διάφοροι διεθνείς οργανισμοί. Το Πανεπιστήμιο του Yale εξετάζει την κατάσταση του περιβάλλοντος και τις πολιτικές γι’ αυτό και στη συνέχεια διαμορφώνει έναν δείκτη περιβαλλοντικής αειφορίας. Παγκοσμίως πρώτη στην έκθεση για το 2005 είναι η Φινλανδία. H Ελλάδα κατατάσσεται 67η, αμέσως μετά τη Νικαράγουα (http://www.yale.edu/esi/).
H Transparency International δημοσιεύει τον γνωστό δείκτη διαφθοράς. Το 2005 οι τρεις χώρες με τη μικρότερη διαφθορά ήταν η Ισλανδία, η Φινλανδία και η Νέα Ζηλανδία. H Ελλάδα βρίσκεται στη 47η θέση μαζί με την Τσεχία, τη Ναμίμπια και τη Σλοβενία (http://www. transparency.org/policyandresearch/surveysindices/cpi/2005). Το World Economic Forum δημοσιεύει την ετήσια έκθεση για την ανταγωνιστικότητα. H τελευταία έκθεση του 2005 φέρνει στην παγκόσμια κορυφή τη Φινλανδία, τις ΗΠΑ, τη Σουηδία και τη Δανία. Οι τρεις πρώτες κατείχαν τις ίδιες θέσεις και το 2004. H Δανία ανέβηκε από την 5η στην 4η θέση. H Ελλάδα είναι 46η ακριβώς πίσω από την Ιορδανία, έχοντας πέσει 9 θέσεις σε σχέση με το 2004 (http://www.weforum.org/site/ homepublic.nsf/Content/Growth+Competitiveness+Ind ex+rankings+2005+and+2004+comparisons).
Το Πανεπιστήμιο της Σαγκάης επιχειρεί κάθε χρόνο την ακαδημαϊκή αξιολόγηση των ανά τον κόσμο πανεπιστημίων. H χώρα με τα καλύτερα πανεπιστήμια είναι οι ΗΠΑ. Ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Ελβετία και η Ολλανδία. H Ελλάδα είναι 15η στην Ευρώπη (http://ed.sjtu.edu.cn/rank/2005/ ARWU2005TOP500list. htm). Τις οικονομικές επιδόσεις της Ελλάδας καταγράφει συστηματικά η Eurostat. Τα τελευταία στοιχεία για το 2004 είναι τα εξής: Οι βαλτικές χώρες και το Λουξεμβούργο έχουν δημόσιο χρέος μικρότερο από το 20% του ΑΕΠ. H Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο με 110%. Το 2004 η Ελλάδα είχε το μεγαλύτερο κρατικό έλλειμμα με 6,9% του ΑΕΠ, ενώ η Δανία και η Φινλανδία είχαν πλεόνασμα 2,3% και 2,1% αντιστοίχως (http://epp.eurostat.cec.eu.int/pls/portal/docs/ PAGE/PGP PRD CAT PREREL/PGE CAT PREREL YEAR 2005/PGE CAT PREREL YEAR 2005 MONTH 09/2-26092005-EN-AP. ΡDF).
Πάλι σύμφωνα με τη Eurostat οι χώρες με τον χαμηλότερο πληθωρισμό στην Ευρωζώνη το 2005 ήταν η Φινλανδία με 1,1%, ενώ η Ελλάδα με 3,5% ήταν προτελευταία εμπρός από το 3,7% της Ισπανίας (http://epp. eurostat/cec.eu.int/pls/portal/docs/PAGE/PGP PRD CAT PREREL/PGE CAT PREREL YEAR 2006/PGE CAT PREREL YEAR 2006 MONTH 01/2-19012006-EN-AP. ΡDF).
Περιορίστηκα στην ενδεικτική παράθεση στοιχείων που είναι εύκολα προσβάσιμα σε όλους. Το καλό με τα στοιχεία αυτά είναι ότι αποτελούν μακροχρόνιες σειρές που θα επιτρέψουν στο μέλλον να διαπιστώσουμε αν κινούμεθα προς τη σωστή κατεύθυνση ή όχι. Τα διαθέσιμα στοιχεία αναδεικνύουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελληνική Πολιτεία: πάσχει. Επειδή, λοιπόν πάσχει οφείλουμε να αναζητήσουμε αν, και σε ποια έκταση, ευθύνονται οι θεμελιώδεις κανόνες λειτουργίας της Πολιτείας που θεσπίζονται από το Σύνταγμα.
Θα ήταν χρήσιμο να μελετηθούν οι βασικοί θεσμοί στις χώρες που αριστεύουν. Τι προβλέπει, π.χ., το Σύνταγμα της Φινλανδίας για το περιβάλλον ή για τη διοίκηση ή την παιδεία ή για τους πολιτικούς και τα κόμματα. Να κατανοήσουμε τι κίνητρα και αντικίνητρα δημιουργούν οι θεσμοί στις χώρες αυτές και πώς συγκρίνονται με τους δικούς μας θεσμούς. Τις αλλαγές στους θεσμούς θα τους κάνουν τα κόμματα. Είναι όμως δυνατόν να περιμένουμε ότι Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, αυτοί οι δίδυμοι μηχανισμοί εξουσιαστικής ιδεολογίας, θα διαμορφώσουν θεσμούς που θα αλλάξουν τα κίνητρα και τα αντικίνητρα της δικής τους συμπεριφοράς;
Τι όφελος έχουν να το κάνουν; Τι θα τους ωθήσει να το κάνουν; Οσο όλοι εμείς, η κοινωνία, ανεχόμαστε την παθολογία της Πολιτείας, δεν δημιουργούμε τα κίνητρα να θεραπευθεί. Οσο παρακολουθούμε από απόσταση και απαθείς τη συζήτηση για το Σύνταγμα, τόσο ενισχύουμε τις πιθανότητες να χαραμιστεί και αυτή η αναθεώρηση.