Το πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ δεν είναι η Ν.Δ. -αυτή είναι πρόβλημα για τον τόπο- είναι ο εαυτός του. Οι αναταράξεις, που περιοδικά εμφανίζονται, αποδεικνύουν ότι δεν είναι δυνατόν να ανασταλεί η συζήτηση για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Επανάληψη της περιόδου ’90-’93, όπου το ΠΑΣΟΚ είχε την πολυτέλεια να περιμένει την πτώση της Ν.Δ. χωρίς να μπει στον κόπο να παρουσιάσει αναλυτικές θέσεις είναι ελάχιστα πιθανή. Αλλά κι αν προκύψει λόγω της καταπλήσσουσας ανικανότητας της Ν.Δ., θα θέσει το κυβερνητικό πλέον ΠΑΣΟΚ, ενώπιον κολοσσιαίων προβλημάτων και μιας κοινής γνώμης που θα έχει ταυτίσει την έννοια της μεταρρύθμισης ή με την κρατική παροχή ή με κάτι γενικώς επώδυνο.
Τα ρεύματα
Είναι γνωστό ότι ο συντομότερος δρόμος για την εδραίωση του πιο σκληρού νεοφιλελευθερισμού περνάει από την άρνηση κάθε μεταρρύθμισης. Το γεγονός ότι η Ν.Δ. κακοποιεί τις μεταρρυθμίσεις, δεν νομιμοποιεί την άρνηση της συζήτησης και την ενοχοποίηση με τηλεοπτικές διαδικασίες κάθε αναζήτησης.
Ορισμένοι νόμισαν ότι τα ιδεολογικά ρεύματα που συνυπήρξαν -με την ηγεμονία του εκσυγχρονιστικού- την οκταετία του Σημίτη εξαφανίσθηκαν. Κάποιοι, μάλιστα, το θεώρησαν και ευτύχημα, απελευθέρωση του ΠΑΣΟΚ, επιστροφή στις ρίζες και άλλα πολλά. Απεδείχθη ότι τα ρεύματα δεν εξαφανίζονται διά μαγείας, με κάθε ευκαιρία ανασυγκροτούνται. Μόνο που τώρα ανασυγκροτούνται ευκαιριακά και αποσπασματικά, ενώ ένα μεγάλο μέρος του στελεχικού δυναμικού αναμένει σιωπηλό ή θορυβεί αναιτίως. Πεποίθησή μου είναι ότι ο Γ. Παπανδρέου μπορεί να δώσει νέα ώθηση και ποιότητα στο εκσυγχρονιστικό εγχείρημα, να αντιμετωπίσει φαινόμενα λαϊκισμού, κρατώντας το κόμμα ενωμένο σε μια νικηφόρα πορεία. Προϋπόθεση της νικηφόρας πορείας είναι οι σαφείς, σύγχρονες, σοσιαλδημοκρατικές θέσεις.
Οι καθαρές του θέσεις, όπως διατυπώθηκαν στις ομιλίες του στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ και τη ΔΕΘ (αντικρατισμός, εργασιακές σχέσεις, σκανδιναβική εμπειρία σε θέματα παιδείας και απασχόλησης, ατομικά δικαιώματα), αλλά και η πρακτική του με πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα την επιλογή υποψήφιας υπερνομάρχου από τη μειονότητα, οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι μπορεί να υπάρξει μπούσουλας και ότι το κόμμα -με προσπάθεια και δυσκολίες- μπορεί να προσαρμοστεί σ’ αυτήν τη γραμμή πλεύσης. Οι επιμέρους, δηλαδή, επιλογές στην οικονομία, στο κοινωνικό κράτος, στην εξωτερική πολιτική, στα ατομικά δικαιώματα να αποτελούν αρθρώσεις ενός ευρύτερου συνεκτικού σχεδίου. Αυτό γίνεται με μεγάλη δυσκολία, με ένα βήμα εμπρός και δύο πίσω.
Συνήθως, κυριαρχεί η γενικολογία και η παραπομπή των ακανθωδών ζητημάτων στο μέλλον. Ταυτοχρόνως, το τμήμα εκείνο του κόμματος που ουδέποτε είχε συμφιλιωθεί με τις μεταρρυθμίσεις της προηγούμενης κυβέρνησής μας, με κάθε ευκαιρία σπεύδει να χαρακτηρίσει κάθε απόπειρα αναζήτησης για το ασφαλιστικό και τις εργασιακές σχέσεις «υπόκλιση στη Δεξιά και τον νεοφιλελευθερισμό». Αυτές οι αντιλήψεις, που ήταν στο περιθώριο το διάστημα 1993-2004, προτείνουν συνταγή ήττας, γιατί προφανείς στόχοι της προοδευτικής παράταξης δεν είναι η γενικευμένη χρεοκοπία της οικονομίας και η κατάρρευση των συστημάτων κοινωνικής αλληλεγγύης.
Νέες δυνατότητες
Το ΠΑΣΟΚ θα επανέλθει στην εξουσία στην κορυφή του κύματος μιας νέας προοδευτικής κοινωνικής πλειοψηφίας. Πρέπει να προστατεύσει εκείνους που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, οφείλει όμως να εκπροσωπήσει και τα δυναμικά νέα στρώματα που θέλουν να αξιοποιήσουν τις νέες δυνατότητες. Αυτή η κοινωνική συμμαχία συγκροτεί νικηφόρο πλειοψηφικό ρεύμα. Αν ατροφήσει το δεύτερο σκέλος, το πρώτο δεν δίνει εκλογική πλειοψηφία.
* O Νίκος Μπίστης είναι πρώην υφυπουργός Εσωτερικών και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ.