Ισως ήταν η πιο σημαντική στιγμή της «τηλεφωνικής διπλωματίας» που άσκησε ο κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Παραμονές της λήψης αποφάσεων στην E.E. αναφορικά με τις κυρώσεις στην Τουρκία εξαιτίας της στάσης της έναντι της Κύπρου, ο πρωθυπουργός της γείτονος ζήτησε να μιλήσει με τον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου!
Είχε ήδη συνομιλήσει τηλεφωνικά με τον Πρόεδρο Μπους, αλλά και με ουκ ολίγους Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι επαναβεβαίωσαν την υποστήριξή τους στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας του. Αυτά, όμως, ήταν αναμενόμενα. Ποιός ο σκοπός του τηλεφωνήματος στον κ. Βλαντίμιρ Πούτιν;
Επισήμως, ανακοινώθηκε ότι οι δύο άνδρες συζήτησαν για το Μεσανατολικό. Ωστόσο, το μήνυμα από την επικοινωνία τους ήταν σαφές και είχε… ευρωπαϊκές διαστάσεις. «Βλαντίμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συζήτησαν θέματα συνεργασίας σε εμπορικό, οικονομικό, πολιτικό και άλλα επίπεδα. Εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τις ενεργές και δυναμικές ρωσοτουρκικές σχέσεις. (…) Επισήμαναν τη σπουδαιότητα του περαιτέρω συντονισμού της εξωτερικής πολιτικής ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία», υπογραμμίζεται μεταξύ άλλων στην ιστοσελίδα του Ρώσου προέδρου.
Πολλοί αποδέκτες
Ως γνωστόν, οι σχέσεις E.E. – Ρωσίας, με επίκεντρο (και) τα ενεργειακά δεν χαρακτηρίζονται ανέφελες. Και είναι επίσης γνωστό ότι η Αγκυρα αποτελεί εδώ και καιρό έναν εκ των προνομιακών συνεργατών της Μόσχας σε αυτά τα ζητήματα. O κ. Ερντογάν θέλησε να στείλει σαφέστατο μήνυμα στις Βρυξέλλες ότι η Ευρώπη σε ένα ευαίσθητο ζήτημα, όπως αυτό της ενεργειακής πολιτικής, μπορεί να εξέλθει ζημιωμένη στην περίπτωση κατά την οποία προτιμήσει να ικανοποιήσει την Κύπρο, εις βάρος των τουρκικών συμφερόντων.
Ταυτόχρονα, όμως, το μήνυμα Ερντογάν είχε και άλλους αποδέκτες – αυτήν τη φορά στη Λευκωσία. Παραδοσιακά η Ρωσία βρισκόταν στο πλευρό της Κύπρου, κάτι το οποίο έχει φανεί και στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ωστόσο, άλλο η πολιτική, άλλο τα οικονομικά συμφέροντα, και άλλο η διπλωματία. Με την ευκαιρία ανταλλαγής επισκέψεων Πούτιν στην Τουρκία και Ερντογάν στη Ρωσία, ο κ. Πούτιν άφηνε να διαφανούν σε δηλώσεις του στοιχεία προβληματισμού αναφορικά με την «αναγκαιότητα οικονομικής ενίσχυσης των Τουρκοκυπρίων». Ηταν μια ακόμη έμμεση στήριξη του πάγιου τουρκικού αιτήματος «για άρση του αποκλεισμού» των κατεχομένων. O προβληματισμός του Κρεμλίνου για το συγκεκριμένο ζήτημα καθίσταται εμφανής, μέσα από συζητήσεις Ρώσων διπλωματών στην Ευρώπη οι οποίες στοχεύουν στην αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με το θέμα του Κανονισμού για το απευθείας εμπόριο με τα κατεχόμενα.
Ως «κερασάκι στην τούρτα», υψηλόβαθμη ρωσική πηγή με γνώση των ευρωπαϊκών θεμάτων και του κλίματος που επικρατεί στην Δύση σχετικά με την ευρωπαϊκή προοπτική της Αγκυρας, έλεγε στην «K»: «Για λόγους που μπορείτε να κατανοήσετε (ενν. εσείς οι Ελληνες), αυτήν την περίοδο δεν μπορούμε να είμαστε δυσάρεστοι με την Τουρκία».
Το διπλωματικό παιχνίδι ξετυλίγεται σιγά και μεθοδικά σε πολλά επίπεδα με την κυβέρνηση Ερντογάν να βλέπει τώρα ότι δημιουργούνται ευνοϊκότερες από ποτέ συνθήκες για την προώθηση πάγιων αιτημάτων της τουρκικής διπλωματίας. Εκ των κεντρικότερων στόχων που άμεσα επιχειρείται να επιτευχθούν, είναι ακριβώς το ζήτημα του απευθείας εμπορίου, με όρους όμως που επιθυμεί η Αγκυρα.
Το συγκεκριμένο ζήτημα αποφασίστηκε από τους υπουργούς Εξωτερικών να έρθει προς συζήτηση (με διάθεση άμεσης προώθησης) στην επόμενη συνάντησή τους τον Ιανουάριο.
Το κλίμα εντός του οποίου θα διεξαχθεί η εν λόγω συζήτηση, με τα σημερινά δεδομένα, κάθε άλλο παρά ευνοϊκό είναι για τη Λευκωσία. Και σαν να μην έφθανε αυτό, η τουρκική πλευρά βγάζει για τα καλά ένα από τα ισχυρά χαρτιά της: Συνεχώς η κυβέρνηση Ερντογάν επικαλείτο το τελευταίο διάστημα «ευρωπαϊκές υποσχέσεις» για διεξαγωγή απευθείας εμπορίου μεταξύ E.E. και «Βόρειας Κύπρου». Κάτι το οποίο για την Αγκυρα αποτελεί σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της πολιτικής αναβάθμισης του κατοχικού καθεστώτος.
Ευρωπαϊκές υποσχέσεις
Τώρα, λοιπόν, η Τουρκία αποκαλύπτει με ευθύτητα το σε ποια «υπόσχεση» αναφέρεται, ρίχνοντας στο τραπέζι το ισχυρό της χαρτί που δεν είναι άλλο από ένα επίσημο ευρωπαϊκό έγγραφο: Πρόκειται για δήλωση της Κομισιόν, στις 24 Απριλίου 2004:
«H Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμεί να συγχαρεί θερμά τους Τουρκοκύπριους για το «ναι» που είπαν (στο σχέδιο Ανάν). Αυτή η ψήφος τους καταδεικνύει καθαρά την επιθυμία της κοινότητάς τους να επιλυθεί το πρόβλημα της νήσου. H Επιτροπή είναι έτοιμη να μελετήσει τρόπους για περαιτέρω προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης του βόρειου τμήματος της Κύπρου», υπογραμμιζόταν στην προαναφερθείσα επίσημη δήλωση.
Η τουρκική κυβέρνηση επενδύει τα μέγιστα σε μια τέτοια εξέλιξη πριν από την άνοιξη:
– Πρώτον, διότι θα μπορέσει ο κ. Ερντογάν να επικαλεστεί πρόοδο των τουρκικών συμφερόντων στην Κύπρο, την ώρα που δέχεται ισχυρές βολές από το εσωτερικό (Σεζέρ, Μπουγιούκανιτ, εθνικιστικοί κύκλοι) ακριβώς για την πολιτική του στο Κυπριακό. Και ως εκ τούτου θα μπορεί να ελπίζει στην δημιουργία ευνοϊκού πολιτικού περιβάλλοντος για την προώθηση των σχεδίων του εν όψει κρίσιμων εκλογών το 2007.
– Δεύτερον, να τονώσει την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, δεδομένου ότι μετά την απελευθέρωση του Κανονισμού, έχει δεσμευθεί για το άνοιγμα κάποιου τουρκικού λιμανιού σε πλοία υπό κυπριακή σημαία. Εξέλιξη η οποία με τη σειρά της θα οδηγήσει σε «ξεπάγωμα» των οκτώ κεφαλαίων της ενταξιακής διαδικασίας.
Αλλά ακόμα και στην περίπτωση που η Λευκωσία μπλοκάρει τις σχετικές διεργασίες, πάλι ο κ. Ερντογάν θα μπορεί, πλέον, με την βοήθεια ακόμη και μη φιλικών προς την Αγκυρα Ευρωπαίων, να επιρρίψει ευθύνες για το αδιέξοδο αποκλειστικά στην ελληνοκυπριακή πλευρά.
Εννέα κινήσεις στη διπλωματική σκακιέρα
Οι κινήσεις της κυβέρνησης Ερντογάν τις τελευταίες δέκα ημέρες, που ενίσχυσαν την ευρωπαϊκή θέση της χώρας του:
– Σειρά τηλεφωνικών επαφών, μεταξύ άλλων, με τον πρόεδρο Μπους, τους πρωθυπουργούς Μπλερ, Βανχάνεν, Καραμανλή, Πρόντι, Θαπατέρο, την καγκελάριο Μέρκελ, και φυσικά με τον πρόεδρο Πούτιν.
– Επισκέψεις κορυφαίου αξιωματούχου (Μπαμπατσάν) στις «νέες» χώρες της E.E., Εσθονία, Λεττονία και Λιθουανία.
– Επισκέψεις στην Αγκυρα των πρωθυπουργών της Φινλανδίας Βανχάνεν και της Σουηδίας Μπιλτ, καθώς και χθες του κ. Τόνι Μπλερ. Είχε προηγηθεί και η κ. Μέρκελ.
– Κλείσιμο ή δρομολόγηση σημαντικών, από οικονομικής άποψης, συμφωνιών για Γιουροφάιτερ (εννέα δισ. δολάρια), σιδηροδρόμους (με Γερμανία), μικρομεσαίες επιχειρήσεις (με Ιταλία, Ισπανία).
– Απειλές για μποϊκοτάζ γαλλικών προϊόντων και για αποκλεισμό γαλλικών εταιρειών από τα πυρηνικά προγράμματα της Τουρκίας.
– Πραγματοποίηση σειράς επισκέψεων σε Συρία, Ιράν (συναντήθηκε με τον κ. Αχμεντινεζάντ), τηλεφωνική επικοινωνία με τον βασιλιά Αζίζ της Σαουδικής Αραβίας και τον Λιβανέζο πρωθυπουργό κ. Σινιόρα.
– Γνωστοποίηση στη φινλανδική προεδρία των περίφημων προτάσεων καλής θέλησης εκ μέρους της Τουρκίας, γεγονός το οποίο είχε θετική επίδραση στους Ευρωπαίους.
– Δεξίωση του υπουργού Εξωτερικών A. Γκιουλ στους πρέσβεις των κρατών- μελών της E.E. στην Αγκυρα και συνάντηση με τον Αμερικανό πρέσβη στην Τουρκία.
– Επισκέψεις του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μεχμέτ Αλί Ταλάτ στις Βρυξέλλες και τη Χάγη.