Ο τρόπος με τον οποίο η Αγκυρα αυτές τις ημέρες κλιμακώνει τις απειλές της για εισβολή στο βόρειο Ιράκ παραπέμπει ευθέως στην προβολή στρατιωτικής ισχύος εναντίον της Συρίας στα τέλη του 1998, με σκοπό να την υποχρεώσει να εκδιώξει τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Και τότε όλα είχαν αρχίσει με μία δήλωση-απειλή του αρχηγού στρατού. Είχε ακολουθήσει δήλωση του υπουργείου Εξωτερικών και στη συνέχεια ειδική συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας. Αμέσως μετά, τη φράση «η υπομονή μας έχει εξαντληθεί» είχε επαναλάβει στην Εθνοσυνέλευση ο τότε πρόεδρος Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Την ίδια περίοδο, είχε πραγματοποιηθεί συγκέντρωση στρατευμάτων στην τουρκοσυριακή μεθόριο και είχε αρχίσει μία άσκηση, η οποία μπορούσε να μετεξελιχθεί σε εισβολή. Παραλλήλως, ο τουρκικός Τύπος καλλεργούσε πολεμικό κλίμα.
Φραστικά πυρά
Το ίδιο περίπου σενάριο επαναλαμβάνεται αυτές τις ημέρες έναντι των Κούρδων του Ιράκ. Εδώ και πολύ καιρό, Τούρκοι αξιωματούχοι εκτοξεύουν απειλές για εισβολή. Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Γιασάρ Μπουγιούκανιτ δήλωσε επισήμως ότι πρέπει να πραγματοποιηθεί η εισβολή, προσθέτοντας, όμως, ότι απαιτείται και η πολιτική βούληση της κυβέρνησης. Την αφορμή για την ανταλλαγή φραστικών πυρών έδωσε μία δήλωση του ηγέτη των Κούρδων του Ιράκ Μασούντ Μπαρζανί. Είχε καλέσει την Τουρκία να μην αναμειγνύεται στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράκ και ειδικότερα στο ζήτημα του Κιρκούκ, γιατί διαφορετικά η κουρδική διοίκηση θα αναμειχθεί στο ζήτημα του Ντιγιαρμπακίρ (πρωτεύουσα του τουρκοκρατούμενου Κουρδιστάν).
Υπενθυμίζουμε ότι το καθεστώς του Κιρκούκ έχει γίνει αντικείμενο έντονων τουρκικών διπλωματικών παρεμβάσεων και απειλών. Το άρθρο 140 του ιρακινού Συντάγματος προβλέπει ότι μέχρι το τέλος του 2007 θα διεξαχθεί δημοψήφισμα για το εάν η πόλη θα ενσωματωθεί ή όχι στην κουρδική περιφέρεια. Η τουρκική πλευρά πιέζει, με σκοπό το δημοψήφισμα να αναβληθεί για πέντε χρόνια και στην περιοχή να επιβληθεί ειδικό καθεστώς. Ας σημειωθεί ότι στο Κιρκούκ βρίσκονται τα μισά από τα αποθέματα του Ιράκ σε πετρέλαιο και σε φυσικό αέριο. Η απάντηση του Ταγίπ Ερντογάν στη δήλωση Μπαρζανί ήταν άκρως απειλητική: «Δεν πρέπει να λέει πράγματα που είναι υπερβολικά μεγάλα γι’ αυτόν. Ο Μπαρζανί ξεπέρασε τα όρια. Το βόρειο Ιράκ, που είναι στη γειτονιά μας, κάνει λάθος και το τίμημα γι’ αυτούς θα είναι πολύ υψηλό». Εάν πιστέψουμε την εφημερίδα «Χουριέτ», που, όπως και οι άλλες, έχει την τάση να διογκώνει υπαρκτούς κι ανύπαρκτους λεονταρισμούς, στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και το τηλεφωνικό μήνυμα του Αμπντουλάχ Γκιουλ προς την Αμερικανίδα ομόλογό του: «Τα όσα είπε ο Μπαρζανί είναι απαράδεκτα. Πρόκειται για ξεκάθαρη πρόκληση. Το Ιράκ βρίσκεται υπό την ευθύνη σας. Εάν δεν μπορείτε να τους σταματήσετε, ξέρουμε εμείς πώς να το πράξουμε».
Η Ουάσιγκτον αντέδρασε πυροσβεστικά. Χαρακτήρισε δυσάρεστες τις δηλώσεις Μπαρζανί, αλλά μέχρις εκεί. Ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα, Ρος Γουίλσον, δήλωσε ότι το δημοψήφισμα για το Κιρκούκ είναι εσωτερική υπόθεση του Ιράκ και όχι τρίτων. Κατευναστική παρέμβαση έκανε και ο πρωθυπουργός του Ιράκ Νουρί Αλ Μαλικί, αλλά υπογράμμισε ότι η χώρα του δεν δέχεται επεμβάσεις στα εσωτερικά της.
Τα τρία βήματα
Επί της ουσίας, η διαδικασία προβολής στρατιωτικής ισχύος είχε ήδη αρχίσει. Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση δυνάμεων στα σύνορα με το Ιράκ. Σύμφωνα με τουρκικές πηγές, έχουν σταλεί 200.000 πρόσθετοι στρατιώτες. Το τουρκικό σχέδιο προβλέπει τρία βήματα:
– Το πρώτο έγινε την περασμένη Δευτέρα με την επίδοση διπλωματικής νότας στον Ιρακινό πρεσβευτή στην Αγκυρα. Σ’ αυτή διατυπώνεται για πρώτη φορά ρητά ότι η Τουρκία έχει δικαίωμα να εισβάλει.
– Το δεύτερο είναι η κλιμάκωση των πιέσεων, με την επιβολή κυρώσεων στη βάση ενός χρονοδιαγράμματος δύο εβδομάδων: τέτοιες κυρώσεις είναι το κλείσιμο του τουρκικού εναέριου χώρου στις πολιτικές πτήσεις από και προς το κουρδικό αεροδρόμιο του Αρμπίλ στο βόρειο Ιράκ και στη συνέχεια το κλείσιμο της μεθοριακής διάβασης στην περιοχή του Χαμπούρ.
– Εάν δεν αποδώσουν τα δύο ανωτέρω, το τρίτο βήμα θα είναι η μαζική εισβολή στο βόρειο Ιράκ.
Η συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, διαφέρει ποιοτικά από εκείνη της Συρίας. Στο βόρειο Ιράκ υπάρχουν αμερικανικές δυνάμεις.
Οι ισορροπίες της Ουάσιγκτον
Οι Τούρκοι προσπαθούν να αποσπάσουν από την Ουάσιγκτον το «πράσινο φως», αλλά αυτή αρνείται, παρά τις υποσχέσεις τους ότι η επιχείρηση θα είναι οριοθετημένη και γεωγραφικά και χρονικά. Φοβάται δικαιολογημένα ότι εάν ο τουρκικός στρατός εισβάλλει μαζικά, η κατάσταση θα καταστεί ανεξέλεγκτη. Μία τέτοια εξέλιξη θα τίναζε στον αέρα τη στρατηγική συμμαχία με τους Κούρδους, η οποία επιτρέπει στους Αμερικανούς να έχουν ένα σταθερό και ασφαλές έρεισμα στην ευρύτερη περιοχή. Επιπροσθέτως, λόγω της ύπαρξης σημαντικών κουρδικών μειονοτήτων στις γειτονικές χώρες, θα έχει την δυνατότητα να ασκεί πιέσεις και να παίζει γεωπολιτικά παιχνίδια. Το κάνει ήδη εναντίον του Ιράν.
Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που παρά τις ασφυκτικές πιέσεις των Τούρκων, οι Αμερικανοί αρνούνται. Την περασμένη Πέμπτη, μάλιστα, ο υφυπουργός Εξωτερικών Ντάνιελ Φράιντ προειδοποίησε επισήμως την Αγκυρα να μην εισβάλει στο Ιράκ. Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δημοσιοποίησε το διάβημα, προσθέτοντας, όμως, ότι η Τουρκία «αντιμετωπίζει μια πραγματική απειλή από το PKK». Η Ουάσιγκτον θεωρεί την Τουρκία «κομβικό κράτος». Γι’ αυτό και επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο σκοπιμότητες, οι οποίες καθίστανται ολοένα και πιο δύσκολα συμβιβάσιμες. Στο πλαίσιο αυτό, αντιπροτείνει να συνεργαστούν η τουρκική με την ιρακινή κυβέρνηση για την επίλυση του προβλήματος. Η Αγκυρα, όμως, θεωρεί αυτή τη στάση υποκριτική.