Ομολογώ ότι είναι δύσκολο να επιχειρήσει κάποιος να μπει στη θέση του Αλ Γκορ και να σκεφθεί τι ακριβώς έχει περάσει στην πολιτική του ζωή. Δύσκολα βγαίνει κάποιος πολιτικά και, το κυριότερο, ψυχικά αλώβητος από ένα επεισόδιο σαν και αυτό του 2000. Ο κ. Γκορ κέρδισε την πλειοψηφία της λαϊκής ψήφου, θεωρήθηκε «επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ» για μερικές ημέρες και τελικά… έχασε την προεδρία κυριολεκτικά μέσα από τα χέρια του. Ο κ. Γκορ έχει αλλάξει πολύ από την τελευταία φορά που τον είχα συναντήσει ως αντιπρόεδρο, το 1998. Βαρύτερος κατά πολλά κιλά, πολύ πιο «βαρύς» και στη συμπεριφορά του, μοιάζει ακόμη να ενοχλείται όταν αναγκάζεται από τις δημοσιογραφικές ερωτήσεις να γυρίσει στην επώδυνη εμπειρία της αναμέτρησης με τον Μπους.
Τον συνάντησα κατά τη διάρκεια της σύντομης επίσκεψής του στην Αθήνα και σκεπτόμουν πόσο διαφορετική θα ήταν η όλη παράσταση γύρω του αν είχε εκλεγεί πρόεδρος. Η αμερικανική πρεσβεία κράτησε μια διακριτική, όσο και ευγενική, απόσταση στη διάρκεια της επίσκεψης και η ασφάλειά του ήταν αμιγώς ελληνική χωρίς πράκτορες του περίφημου Secret Service. Ενας μοναδικός, νεαρός βοηθός τον ακολουθούσε παντού και όχι οι δεκάδες «επιτελείς» που συνοδεύουν συνήθως τον πρόεδρο.
Απλός, ολίγον ξύλινος, ο κ. Γκορ δείχνει να παθιάζεται όχι μόνο όταν μιλάει για το περιβάλλον αλλά και όταν αρχίζει την σφοδρή κριτική στα λάθη του κ. Μπους, κυρίως στο Ιράκ. Η απάντησή του στην ερώτηση «αν ενδιαφέρεται για την προεδρία» είναι εσκεμμένα ασαφής: αφήνει μια πιθανότητα να εκδηλώσει ενδιαφέρον εφόσον προκύψει κάποιο αδιέξοδο στο Δημοκρατικό Κόμμα, αλλά παράλληλα τονίζει ότι το βλέπει μάλλον «απίθανο».
Ο κ. Γκορ έχει αγαπήσει την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Οι στενοί του φίλοι θεωρούν ότι «ξαναβρήκε τον εαυτό του» μετά το ισχυρό ψυχολογικό σοκ του 2000 στις διακοπές που έκανε στην Κρήτη, φιλοξενούμενος του τραπεζίτη Μίνου Ζομπανάκη. Ο κ. Γκορ μοιάζει, πάντως, άνθρωπος που έχει βρει τον ρόλο του έξω από τα στενά όρια της πολιτικής. Απολαμβάνει το στάτους του ροκ σταρ σε σχέση με το περιβάλλον και νιώθει ότι υπάρχει τελικά ζωή και μετά την… πολιτική.
– Θυμάμαι πως όταν ήσασταν αντιπρόεδρος στις ΗΠΑ, όλα αυτά τα περιβαλλοντικά σας ενδιαφέροντα θεωρούνταν σχεδόν γραφικά τότε. Τι συνέβη; Τι άλλαξε;
– Πολλοί από εμάς εργάστηκαν σκληρά για να ακουστεί το μήνυμα, η κρίση του κλίματος, αλλά νομίζω πως ο πιο ισχυρός αγγελιοφόρος είναι η μητέρα φύση. Η θερμοκρασία ανεβαίνει, δεν υπάρχουν πια σταθερές, οι εποχές έχουν αλλάξει, τα παγόβουνα λιώνουν. Ολες οι αλλαγές τις οποίες προέβλεψαν οι επιστήμονες, έχουν αρχίσει να συμβαίνουν, πολλές από αυτές πιο γρήγορα απ’ ό,τι και οι ίδιοι πίστευαν πως θα ήταν δυνατό. Ο λαός είναι μπροστά από τους πολιτικούς, τουλάχιστον στη χώρα μου, και πιστεύω σε πολλές χώρες. Υπάρχει μια συζήτηση ανάμεσα σε παππούδες/γιαγιάδες και εγγόνια, όπου οι πρώτοι λένε: «Ποτέ δεν ήταν έτσι, απ’ όσο θυμάμαι» και τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι θα πρέπει να ζήσουν με τις συνέπειες, και ασκούν πίεση στους μεγαλύτερους να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Αλλά ακόμα δε βρισκόμαστε εκεί που χρειάζεται. Πρέπει να υπάρξει ένα παγκόσμιο κίνημα.
Οι πολιτικοί έχουν παραλύσει
– Πιστεύετε ότι αυτή η εκστρατεία σας έχει αντίκτυπο στις πολιτικές αποφάσεις;
– Πιστεύω πως αρχίζει να έχει έναν μικρό αντίκτυπο, αλλά δε βρισκόμαστε ούτε καν κοντά στο σημείο που χρειάζεται. Και στη χώρα μου, και σε πολλές χώρες, οι πολιτικοί αρχηγοί έχουν παραλύσει και είναι ανίκανοι να ενεργήσουν αποτελεσματικά, επειδή ολόκληρος ο τρόπος ζωής μας είναι συνδεδεμένος με τη χρήση καυσίμων που έχουν βάση τον άνθρακα. Μάλιστα, οι αλλαγές που χρειάζεται να κάνουμε είναι αυτές που θα βελτιώσουν τις ζωές μας, τις δουλειές μας, θα κάνουν τις επιχειρήσεις μας επικερδέστερες, αλλά η αλλαγή πάντα δείχνει δύσκολη, ακόμα κι όταν είναι καλή για εμάς.
– Οπως γνωρίζετε, οι προβλέψεις που κάνετε στο βιβλίο σας για το περιβάλλον έχουν δεχθεί κάποια κριτική. Μερικοί λένε πως είναι ίσως πολύ ακραίες, πολύ κινδυνολογικές. Πώς απαντάτε σε αυτό;
– Οι επιστήμονες που είναι κορυφαίοι στον τομέα τους λένε ότι η επιστήμη δεν κάνει λάθος και, μάλιστα, ότι οι πραγματικές επιπτώσεις σήμερα έχουν ξεπεράσει τις προβλέψεις που έκαναν πριν από χρόνια. Και υπάρχουν πολλοί, μεταξύ αυτών και μερικοί διακεκριμένοι επιστήμονες, οι οποίοι είναι πολύ απαισιόδοξοι με προβλέψεις πολύ πιο ακραίες από αυτές που έχουν γίνει σε αυτό το βιβλίο. Πιστεύω πως στο βιβλίο παρουσιάζεται η καλύτερη δυνατή μέση εκτίμηση, σε διαβούλευση με την επιστημονική κοινότητα, και αυτό η επιστημονική κοινότητα το έχει τεκμηριώσει.
Ανήθικη πράξη
– Εχετε αντιμετωπίσει κάποιο είδος αντι-εκστρατειών από τη βιομηχανία πετρελαίου; Σας βλέπουν ως εχθρό;
– Ναι, φυσικά -και, παρεπιπτόντως, όχι όλες οι πετρελαϊκές εταιρείες, λίγες από αυτές κάνουν το σωστό όπως και μερικές από τις εταιρείες άνθρακα κάνουν το σωστό- αλλά μερικοί από τους μεγαλύτερους ρυπαντές με άνθρακα, οι οποίοι περιλαμβάνουν μερικές πετρελαϊκές εταιρείες και εταιρείες παροχής ηλεκτρισμού, ξοδεύουν γύρω στα 10 εκατ. δολάρια ΗΠΑ τον χρόνο για να χρηματοδοτήσουν ομάδες επίθεσης που παράγουν ψευδο-επιστημονικούς ισχυρισμούς με μονάχα έναν σκοπό: να μπερδέψουν τους ανθρώπους ώστε να πιστέψουν ότι οι επιστήμονες διαφωνούν μεταξύ τους, και, άρα, το μόνο λογικό που μπορεί να κάνει κανείς είναι να περιμένει και να μην κάνει τίποτα μέχρις ότου οι επιστήμονες σταματήσουν να διαφωνούν. Λοιπόν, σχεδόν όλοι οι επιστήμονες έχουν πει εδώ και καιρό ότι έχουν φθάσει σε ένα συμπέρασμα σε αυτό το θέμα, και όταν κάποιοι από τους μεγάλους ρυπαντές δίνουν χρήματα σε ψευδοεπιστήμονες για να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι υπάρχει διαφωνία, αυτό είναι μια ανήθικη πράξη.
– Ο πρόεδρος Μπους, όπως γνωρίζετε, έκανε κάποιες προτάσεις ακριβώς πριν από τη Σύνοδο του G8. Κατά τη γνώμη σας, αυτές είναι ανεπαρκείς, και έρχονται πολύ αργά;
– Ακόμη χειρότερα, ήταν μια προσπάθεια να εκτρέψει την προσοχή μακριά από τη διαδικασία στα Ηνωμένα Εθνη προς μια προσποιητή διαδικασία, την οποία θα ήλεγχε ολοκληρωτικά ο Λευκός Οίκος. Προφανώς, ανησυχούσε ότι η ομοφωνία μεταξύ των άλλων ηγετών του G8 θα τον έφερνε σε δύσκολη θέση αν δεν έκανε κάτι. Προσέφερε, λοιπόν, μια εντελώς διαφορετική εναλλακτική διαδικασία, η οποία στοχεύει μόνο στα λόγια και σε εθελοντικές ενέργειες που θα άρχιζαν μετά τη λήξη της θητείας του. Κατά τη διάρκεια της Συνόδου του G8, οι άλλοι ηγέτες πάντα προσπαθούσαν να αποφύγουν το αδιέξοδο, και εφηύραν μια γλώσσα που την ονόμασαν πρόοδο. Δεν είμαι πολύ αντικειμενικός όταν πρόκειται για τον πρόεδρο Μπους, οπότε θα πρέπει να βρείτε κάποιον άλλο για να σας δώσει μια αντικειμενική εκτίμηση αν ήταν πραγματικά πρόοδος ή όχι. Εγώ πιστεύω ότι ήταν μια παρωδία.
– Διοργανώνετε κάποιες συναυλίες στις 7 Ιουλίου. Πείτε μου λίγο τι έχετε κατά νου σχετικά με αυτήν την εκστρατεία.
– Στις 7 Ιουλίου -7η μέρα του 7ου μήνα του 7ου χρόνου- θα διοργανωθεί μια 24ωρη συναυλία σε όλες τις ηπείρους. Εννέα πόλεις -η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Αμβούργο, η Κωνσταντινούπολη, η Σαγκάη, το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Γιοχάνεσμπουργκ, το Τόκιο και το Σίδνεϊ- θα φιλοξενήσουν επίσημες εκδηλώσεις. Και θα υπάρξουν κάποιες μικρότερες συναυλίες σε κάποιες άλλες τοποθεσίες, αλλά αυτές είναι οι 9 κύριες. Τη συναυλία της 7ης Ιουλίου αναμένεται να παρακολουθήσουν δύο δισ. άνθρωποι. Θα είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να λειτουργήσει σαν κάλεσμα αφύπνισης, με το μήνυμα «SOS – το κλίμα κινδυνεύει», και να ζητήσει από τον κόσμο να απαντήσει στο κάλεσμα αυτό. Θα είναι η αρχή μιας πολυετούς εκστρατείας με στόχο να γίνει γνωστή σε κάθε άνθρωπο, σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο η κρίση του κλίματος αλλά και οι λύσεις στην κρίση αυτή.
– Περιμένατε πως θα ήταν έτσι η ζωή μετά την πολιτική;
– Μια αλήθεια που αφορά το ανθρώπινο είδος είναι ότι συχνά μαθαίνουμε περισσότερα από τις πλέον οδυνηρές εμπειρίες. Μακάρι να μην ήταν έτσι, αλλά είναι. Οι περισσότεροι άνθρωποι το έχουν δει να συμβαίνει στη ζωή τους, και οπωσδήποτε συμβαίνει στη δική μου ζωή. Και υπάρχει μια παλιά παροιμία στις ΗΠΑ, ότι «αυτό που δε σε σκοτώνει, σε κάνει δυνατότερο» -δεν είμαι βέβαιος ότι αυτή θα έπρεπε να είναι μια δημοφιλής παροιμία- αλλά πιστεύω πως υπάρχει σε αυτήν ένα ίχνος αλήθειας.
– Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε αρκετά σίγουροι ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερος μετά την 11η Σεπτεμβρίου αν ήσασταν ο πρόεδρος. Σκέφτεστε ποτέ πώς θα χειριζόσασταν κάτι τέτοιο, μια τέτοιου είδους κρίση;
– Σας ευχαριστώ που νιώθετε έτσι. Θα είχα διαπράξει διαφορετικά λάθη. Και, παρ’ όλο που όλοι οι πρόεδροι κάνουν λάθη, αρέσκομαι να πιστεύω ότι θα είχα αποφύγει τα πολύ σοβαρά λάθη των τελευταίων ετών. Για παράδειγμα, το να εισβάλουμε σε μια χώρα που δε μας επιτέθηκε, και η αποτυχία μας να αναλάβουμε δράση κατά της σοβαρότερης απειλής που έχουμε ποτέ αντιμετωπίσει: την κρίση του κλίματος. Αλλά, ενώ μου αρέσει να πιστεύω ότι θα είχα αποφύγει αυτά τα λάθη, είμαι βέβαιος ότι θα είχα κάνει άλλα. Συνολικά, πάντως, μου αρέσει να πιστεύω ότι ο κόσμος θα ήταν διαφορετικός και καλύτερος, αλλά, φυσικά, άλλα πράγματα συνέβησαν, οπότε…
– Αυτή η ζημιά είναι επιδιορθώσιμη, κατά τη γνώμη σας;
– Ναι, πιστεύω πως μπορεί να διορθωθεί, οπωσδήποτε. Οι δημοκρατίες είναι ανθεκτικές, και με νέα ηγεσία και με επιστροφή στην τιμιότητα ως βάση για τη διαμόρφωση πολιτικής, η επιδιόρθωση της ζημιάς θα μπορούσε να συμβεί πολύ πιο γρήγορα απ’ όσο οποιοσδήποτε τώρα το θεωρεί δυνατό. Αλλά η εισβολή στο Ιράκ ήταν το σοβαρότερο στρατηγικό λάθος στην ιστορία των ΗΠΑ, και δεν έχει τελειώσει ακόμα. Θα είναι δύσκολο να επιφέρουμε μια ειρηνική και επιτυχή έκβαση σε αυτό το φιάσκο.
– Εχετε κάποιες προτάσεις;
– Ενα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός φιάσκου είναι ότι δεν υπάρχουν καλές εναλλακτικές λύσεις, τρόποι για έξοδο. Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να επιδιώξουμε δύο στόχους: Πρώτον, να φέρουμε τα αμερικανικά στρατεύματα στην πατρίδα όσο το δυνατόν γρηγορότερα αλλά, δεύτερον, να το κάνουμε αυτό με έναν τρόπο που αναγνωρίζει την ηθική υποχρέωση που έχουμε απέναντι στον ιρακινό λαό, να αποφύγουμε να κάνουμε μια ήδη φρικτή κατάσταση ακόμα χειρότερη με τον τρόπο της αποχώρησής μας. Οπότε, δεν είναι καθόλου εύκολο, και δεν υπάρχουν καλές εναλλακτικές επιλογές, αλλά θα έπρεπε να συγκεντρωθούμε στο να βρούμε τρόπους να βγάλουμε τα στρατεύματα από εκεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Περί νέας υποψηφιότητας
– Μια ερώτηση που, φοβάμαι, δε σας αρέσει να σας απευθύνουν: θα θέσετε υποψηφιότητα για πρόεδρος; Σας ενδιαφέρει αυτή η ιστορία;
– Δεν σχεδιάζω να θέσω υποψηφιότητα για πρόεδρος, και δεν αναμένω να θέσω υποψηφιότητα για πρόεδρος. Δεν έχω αποκλείσει την πιθανότητα να θέσω υποψηφιότητα ξανά κάποια στιγμή στο μέλλον, αλλά αμφιβάλλω ότι αυτό θα συμβεί.
– Θα υποστηρίξετε κάποιον;
– Λοιπόν, δεν ξέρω. Συγκεντρώνομαι σε μια διαφορετικού είδους εκστρατεία: να προσπαθήσω να πείσω τους ανθρώπους στη χώρα μου, και παγκοσμίως, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, ότι η κρίση του κλίματος είναι η σοβαρότερη πρόκληση που έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ, και πρέπει να την αντιμετωπίσουμε επίσημα και υπεύθυνα.
– Ποιο είναι το πιο σημαντικό που χρειάζεται να γίνει τώρα;
– Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν γι’ αυτό, και να μάθουν γιατί είναι τόσο σοβαρό. Και μετά, να βρουν τους καλύτερους τρόπους με τους οποίους μπορούν οι ίδιοι, μέσα από τη δική τους ζωή, να γίνουν μέρος της λύσης. Αφού εμπλακούν στη βάση της γνώσης, τότε θα βρουν πολλαπλές λύσεις που τους εξοικονομούν χρήματα και βελτιώνουν την οικονομία, ενώ μειώνουν τη ρύπανση.
Ανυπομονώ να επιστρέφω στην Ελλάδα
– Εχετε βρεθεί στην Ελλάδα και στο παρελθόν. Γνωρίζω πως ήσασταν στην Κρήτη, σε μια περίοδο στοχασμού, υποθέτω. Πώς νιώθετε για τη χώρα;
– Είστε συνηθισμένοι να έρχονται οι Αμερικανοί εδώ και να επαινούν την Ελλάδα, και δεν πρόκειται εγώ να αποτελέσω εξαίρεση. Αγαπώ την Ελλάδα, και η οικογένειά μου κι εγώ είμαστε πραγματικά ερωτευμένοι με την Ελλάδα λόγω της φιλικότητας των ανθρώπων, της ζωντάνιας και βιωσιμότητας της κουλτούρας, των ισχυρών κοινών δεσμών που εμείς ως Αμερικανοί νιώθουμε για τη γενέτειρα της δημοκρατίας, και για την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος και τον πλούτο της ιστορίας και την πολιτιστική κληρονομιά. Δεν υπάρχει όμοιά της, και το έχουμε ευχαριστηθεί κάθε φορά που έχουμε έρθει εδώ. Ανυπομονώ να επιστρέφω συχνά.
– Δείχνατε να έχετε πολλά κοινά ενδιαφέροντα με τον Πατριάρχη χθες, όταν συναντηθήκατε στην Κωνσταντινούπολη.
– Ναι, αυτός κι εγώ έχουμε συναντηθεί στο παρελθόν, και μου το αναγνωρίζει ότι ήμουν ο πρώτος που τον αποκάλεσε «ο πράσινος Πατριάρχης», και το έκανα αυτό γιατί έχει βαθιά γνώση της περιβαλλοντικής κρίσης και υπερασπίζεται την ακεραιότητα της Πλάσης. Είναι ένας υπέροχος άνθρωπος, και μου αρέσει να νιώθω ότι έχω την τιμή να τον αποκαλώ φίλο, αν και είναι τόσο σπουδαίος άνθρωπος, είναι ίσως απρεπές εκ μέρους μου να τοποθετώ τον εαυτό μου σε αυτήν την κατηγορία, επειδή είναι ένας θρησκευτικός και πνευματικός ηγέτης. Τον σέβομαι βαθύτατα.
Ενας πολιτικός με περιβαλλοντικές ευαισθησίες, οπαδός του διαδικτύου
Μπορεί η περιβαλλοντική δράση του Αλ Γκορ να διαφαινόταν και πριν χάσει τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, το 2000, όπως όταν κατά τη διάρκεια της αντιπροεδρίας του πίεσε για διάφορα κλιματικά μέτρα, π.χ. τη Συνθήκη του Κιότο, όμως οι δραστηριότητές του εκτείνονται και σε άλλους τομείς, ειδικά σε αυτόν της τεχνολογίας. Ο κ. Γκορ, ως γερουσιαστής, αλλά και ως αντιπρόεδρος, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση και διάδοση του διαδικτύου. Το θέμα τον απασχολούσε από το τέλος της δεκαετίας του ’70, και το 1988, αφότου άκουσε μια αναφορά στο Κογκρέσο από έναν εκ των κεντρικών δημιουργών του ARPANET (πρόδρομο του Internet από το 1969), άρχισε να σχεδιάζει το νόμο που τελικά ονομάστηκε «Νόμος του 1991 για υψηλή απόδοση στους υπολογιστές και στην επικοινωνία» και έμεινε γνωστός ως «Νομοσχέδιο Γκορ», καθιστώντας, έτσι, ευκολότερη την πρόσβαση του μέσου Αμερικανού στο διαδίκτυο. Σήμερα, ο κ. Γκορ είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Apple Inc. και ανεπίσημος σύμβουλος στην ανώτερη διοίκηση της Google.
Αλλες δραστηριότητές του περιλαμβάνουν την προεδρία του αμερικανικού τηλεοπτικού σταθμού Current TV, όπως και την προεδρία του επενδυτικού ομίλου Generation Investment Management, που ψάχνει και βοηθάει εταιρείες με υπεύθυνη στάση στα μεγάλα παγκόσμια θέματα, όπως το περιβαλλοντικό, και υποστηρίζει το αντίστοιχο στυλ επένδυσης που ταιριάζει σε αυτά τα θέματα. Επίσης, το 2001 ο κ. Γκορ έγινε αντιπρόεδρος του οικονομικού οίκου Metropolitan West Financial LLC στο Λος Αντζελες, ενώ το ίδιο έτος δέχθηκε να διδάξει στη Μεταπτυχιακή Σχολή Δημοσιογραφίας του Columbia University, στο Fisk University, στο Middle Tennessee State University και στο UCLΑ.
Μία ενέργεια του κ. Γκορ που εντυπωσίασε ήταν όταν τον Σεπτέμβριο του 2005 ναύλωσε δύο αεροσκάφη για να απομακρύνει 270 ανθρώπους κατά την εκκένωση της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα «Κατρίνα». Ο κ. Γκορ ήταν δριμύτατα επικριτικός κατά της κυβέρνησης Μπους και της ομοσπονδιακής ανταπόκρισης μετά τον τυφώνα. Πάντως, από τις 28 Απριλίου 2004 ακόμη, είχε ανακοινώσει ότι θα δώριζε 6 εκατ. δολάρια -ποσό που είχε απομείνει από την προεκλογική του εκστρατεία το 2000- σε διάφορες ομάδες του Δημοκρατικού Κόμματος (μάλιστα, 240.000 δολάρια θα πήγαιναν στο Δημοκρατικό Κόμμα της Φλόριδας, στην περιοχή που κρίθηκε η εκλογική του ήττα).
Τα τελευταία χρόνια, ο κ. Γκορ γυρίζει τον κόσμο εκφωνώντας ομιλίες και λαμβάνοντας μέρος σε εκδηλώσεις κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Μέχρι σήμερα, έχει παρουσιάσει τη βασική του ομιλία για το φαινόμενο του θερμοκηπίου τουλάχιστον 1.000 φορές (για την κάθε του ομιλία ο κ. Γκορ αμείβεται με το ποσό των 250.000 δολαρίων). Τον Απρίλιο του 2007 ο κ. Γκορ εκλέχθηκε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Τέλος, ο κ. Γκορ είναι υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης του 2007.