Χρήστες ναρκωτικών κάνουν και διακίνηση εντός πανεπιστημιακών σχολών για να εξασφαλίσουν τη δόση τους, νεαροί πετούν από την αυλή του ιδρύματος βόμβες μολότοφ στους αστυνομικούς που βρίσκονται στον δρόμο, διαμαρτυρόμενοι πολίτες υπερασπιζόμενοι δικαιώματα, που καταγγέλλουν ότι παραβιάζονται, κάνουν κατάληψη στην πρυτανεία – όταν φεύγουν όμως, λείπουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, βιβλία, σκάνερ και άλλο υλικό… Ποιο το κοινό των παραπάνω ατόμων και δράσεων μέσα στα ΑΕΙ; Σίγουρα -γι’ αυτό και το παράδοξο- το κοινό τους σημείο είναι πώς ό,τι και εάν κάνουν εντός του ιδρύματος όλοι (και όλα…) προστατεύονται από το πανεπιστημιακό άσυλο! Δηλαδή, προστατεύονται από την έννοια του ασύλου, μια έννοια που έχει βαριά τραυματιστεί, και με όχημα την οποία, έχουν γίνει πάμπολλες ασχήμιες αλλά και έκνομες ενέργειες. Πιο νωπό συμβάν αυτό της 2ας Νοεμβρίου, όταν ύστερα από πορεία και επεισόδια μεταξύ αστυνομίας – διαδηλωτών, νεαροί εισέβαλαν στην πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών και έπειτα από ώρες αποχώρησαν αφού προηγουμένως κατέστρεψαν ό,τι βρήκαν μπροστά τους.
Ο νέος νόμος-πλαίσιο του 2007 για την τριτοβάθμια εκπαίδευση προσδιόρισε τους χώρους που καλύπτει το άσυλο και απλούστευσε τις προϋποθέσεις άρσης του. Αναφέρει ότι «το ακαδημαϊκό άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του ΑΕΙ στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται με απόφαση και ευθύνη της Συγκλήτου. Δεν επιτρέπεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης στους παραπάνω χώρους, παρά μόνο κατόπιν αδείας από το Πρυτανικό Συμβούλιο και με την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής». Τονίζει, επίσης, ότι «επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμοδίου οργάνου του ΑΕΙ επιτρέπεται μόνον εφόσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής». Ομως, οκτώ μήνες μετά την έναρξη ισχύος του νόμου οι αρχές των περισσότερων ΑΕΙ δεν έχουν προσδιορίσει τους χώρους ασύλου. Σήμερα, η «Κ» φιλοξενεί απόψεις πανεπιστημιακών για τους τρόπους με τους οποίους ερμηνεύεται και εφαρμόζεται ο νόμος για το άσυλο.
Ο ουσιαστικός λόγος που δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο εντός των ΑΕΙ είναι η ανησυχία των πανεπιστημιακών μήπως προκαλέσουν την μήνιν των αριστερών φοιτητικών παρατάξεων, ο ρόλος των οποίων είναι κυριολεκτικά καταλυτικός για την ομαλή λειτουργία του ιδρύματος. Πόσω μάλλον που όπως έχει συμβεί ουκ ολίγες φορές σε ΑΕΙ το τελευταίο διάστημα, μειοψηφικές ομάδες φοιτητών διακόπτουν βίαια τις συνελεύσεις των Συγκλήτων οι οποίες θέλουν να εφαρμόσουν τον νόμο – πλαίσιο.
Η κατάσταση αυτή κρύβει την αμηχανία και την υποκρισία όσων εμπλέκονται. Θέλουν οι παρατάξεις να προστατεύονται από το άσυλο όσοι έχουν παραβατική συμπεριφορά, για παράδειγμα όσοι κάνουν διακίνηση ναρκωτικών ή πετούν μολότοφ; Τι φανερώνει η στάση των πανεπιστημιακών, οι οποίοι είναι υποστηρικτές του ασύλου όταν αυτό αμφισβητείται από πολιτικά ή κοινωνικά κέντρα, αλλά στην πράξη την ώρα των επεισοδίων σιωπούν; Γιατί ανέχονται τον αυταρχισμό μειοψηφιών; Μήπως πρέπει τελικά να διαχωρίσουμε την έννοια της ελεύθερης έκφρασης και διακίνησης ιδεών από την έννοια της τάξης και προστασίας της δημόσιας περιουσίας και όλοι να αναλάβουν τις ευθύνες τους;
Ιωακείμ Γρυσπολάκης*
Προτεραιότητα η αυτοδυναμία
Γίναμε και πάλι μάρτυρες μιας ακόμη τραγωδίας με την ωμή καταπάτηση του ακαδημαϊκού ασύλου στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών από τους γνωστούς – άγνωστους κουκουλοφόρους, οι οποίοι βρήκαν αμέσως πολιτική προστασία από ορισμένους πολιτικούς. Τραγική εξαθλίωση της κοινωνίας μας που διέστειλε τις ανοχές της, αγνοώντας ότι το ακαδημαϊκό άσυλο θεσμοθετήθηκε για την προστασία του απρόσκοπτου της εκπαίδευσης και της έρευνας. Σημαντικό εμπόδιο ουσιαστικής προστασίας του ασύλου αποτελεί η επικράτηση σε σημαντικές μερίδες διδασκόντων και διδασκομένων της μετριοκρατίας και της αρχής της ήσσονος προσπαθείας. Προφανής συνέπεια αυτού είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που υποβαθμίζει το επίπεδο σπουδών. Επιπροσθέτως, η δυναμική πανεπιστημιακή μετριότητα εξουδετερώνει στην ουσία κάθε έλεγχο απόδοσης και αξιολόγησης μέσα από τις λεγόμενες «δημοκρατικές διαδικασίες». Την ίδια στιγμή όλοι διαπιστώνουμε την έλλειψη πολιτικού λόγου εκ μέρους των πολιτικών, γεγονός που δεν βοηθά ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν τις αλλαγές που επιβάλλεται να γίνουν στα πανεπιστήμιά μας. Η περαιτέρω συζήτηση για διασφάλιση του δήθεν απειλούμενου ασύλου αποτελεί περιττή βυζαντινολογία, αφού απόλυτη προτεραιότητα έχει η ενδυνάμωση της συνταγματικά κατοχυρωμένης, ανύπαρκτης όμως σήμερα, αυτοδυναμίας και αυτοδιοίκησης των πανεπιστημίων. Το δημόσιο πανεπιστήμιο θα πρέπει πλέον να επιδιώξει και να επιτύχει την αριστεία, εάν θέλει να επιβιώσει.
* Ο κ. Ιωακείμ Γρυσπολάκης είναι πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος*
Προστασία και των δασκάλων
Με αμηχανία και θλίψη παρακολουθεί η κοινή γνώμη τις επαναλαμβανόμενες βεβηλώσεις κειμηλίων και ιερών μνημείων, τις καταστροφές πανεπιστημιακών χώρων, τις κλοπές πολύτιμων ερευνητικών οργάνων, τη διακίνηση ναρκωτικών και άλλες εγκληματικές ενέργειες στους χώρους του Πανεπιστημίου. Ολοι συμφωνούμε ότι το Πανεπιστήμιο πρέπει να είναι ένας πυρήνας κινητικότητας, αμφισβήτησης, διαλόγου και παραγωγής νέων ιδεών. Αυτή η δραστηριότητα των φοιτητών, αλλά και των επιστημόνων, αποτελεί προοπτική και ελπίδα, αισιοδοξία για το μέλλον. Γι’ αυτό και όλοι πιστεύουμε απόλυτα στην αναγκαιότητα, χρησιμότητα και σκοπιμότητα του θεσμού του πανεπιστημιακού ασύλου. Το πανεπιστημιακό άσυλο, όμως, προστατεύει όχι μόνο τους φοιτητές, αλλά και τους πανεπιστημιακούς δασκάλους, οι οποίοι επίσης έχουν το δικαίωμα να συζητούν και να συνεδριάζουν ελεύθερα, καθώς επίσης και να διεκπεραιώνουν ανεμπόδιστα και ανενόχλητα τα ερευνητικά τους προγράμματα. Νομίζουμε ότι έχουν πια ωριμάσει οι προϋποθέσεις και συνθήκες για να συνεργαστεί η πανεπιστημιακή κοινότητα με την Πολιτεία και ιδιαίτερα με τους εκπροσώπους των κομμάτων για μια σοβαρή συζήτηση, σχετικά με το πανεπιστημιακό άσυλο, προκειμένου να αποφεύγονται απρόσμενες, απρόοπτες και ανεξέλεγκτες καταστάσεις, οι οποίες αποδυναμώνουν και ευτελίζουν το ίδιο το Πανεπιστήμιο ως θεσμό και επιβαρύνουν τελικά τον λαό μας με δυσβάσταχτα οικονομικά βάρη.
* Ο κ. Κ. Δημόπουλος είναι πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και τέως πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών.
Αναστάσιος Μάνθος*
Ασυλία ή σύληση;
Τι ήταν οι τελευταίες καταστροφές στο μοναδικής ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας κτίριο του Πανεπιστημίου των Αθηνών; Αποτελέσματα ασυλίας ή συλήσεως; Συλήσεως της ασυλίας ή ασυλίας στη σύληση; Οταν καταπατείται βάναυσα και προσβάλλεται η στοιχειώδης νοημοσύνη, οι λέξεις χάνουν τη σημασία τους. Το γεγονός όμως μένει συγκλονιστικό. Κάποιοι εν ονόματι της ελευθερίας τους (;;;!!!) βανδαλίζουν προκλητικά και προσβλητικά, όχι μόνο σε θεμελιώδεις κοινωνικούς κανόνες συμβίωσης, αλλά σε στοιχειώδη λογική. Τι αντιτάσσει κανείς σ’ αυτήν την τυφλή, απρόκλητη και αναίτια βία; Βία που αποτελεί βιασμό του πανεπιστημιακού ασύλου, αφού προφανώς παρεμποδίζει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και επιβάλλει με ολοκληρωτισμό τον ετσιθελισμό κάποιων για βίαιη παρεμπόδιση λειτουργίας, συνδυαζόμενη με άγρια καταστροφή των υποδομών του πανεπιστημίου. Είναι προφανές ότι δεν αντιμετωπίζεται λυσιτελώς και μακροπρόθεσμα η βία με χρήση αντιβίας. Ομως, όταν η βία γίνεται εγγενές φαινόμενο και αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα λειτουργίας, τότε τίθεται σοβαρό ζήτημα, υπαρξιακού πλέον επιπέδου, για το πανεπιστήμιο. Εάν η βία προκύπτει από εξωγενή στοιχεία, η κάθε πανεπιστημιακή κοινότητα, κυρίως οι φοιτητικές οργανώσεις μαζί με όλους τους άλλους, δασκάλους και εργαζομένους, θα πρέπει να συσπειρωθούν και να διαφυλάξουν αυτό που πραγματικά αποτελεί υπέρτατο ακαδημαϊκό αγαθό, το πραγματικό άσυλο. Εάν η βία είναι εγγενής, η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει με διάδραση και συναίνεση να αγωνιστεί για τις παραπάνω αυτονόητες και ων ουκ άνευ αρχές της. Η βία δεν μπορεί να είναι συμβατή ούτε με το άσυλο, ούτε με τη λειτουργία του πανεπιστημίου. Αυτό, η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει να το εμπνέει και να το εφαρμόζει.
* O κ. Αναστάσιος Μάνθος είναι πρύτανης του ΑΠΘ.
Ιωάννης Καράκωστας*
Προστασία με πρόληψη
Η προστασία του ασύλου είναι δυνατόν να επιτευχθεί με έναν και μόνο τρόπο: την πρόληψη. Οταν υπάρχει κίνδυνος επεισοδίων από εκδηλώσεις πρέπει ο σχεδιασμός αντιμετώπισής τους από την Πολιτεία, και ειδικότερα τις εισαγγελικές και αστυνομικές αρχές να είναι έγκαιρος και προσαρμοσμένος σε κάθε περίπτωση. Οταν ο σχεδιασμός αυτός είναι ελλιπής η κατάσταση οδηγείται εκ των πραγμάτων στην κατάλυση του ασύλου, καθώς έχω την εντύπωση ότι η ιστορία με το άσυλο μερικές φορές εξυπηρετεί όλους τους εμπλεκόμενους και αποτελεί βολική δικαιολογία. Η καταστολή δεν είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος. Αν χρειαστούν τέτοια μέτρα είναι ήδη αργά. Εκτός αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος καταστροφής ιστορικών μνημείων και κτιρίων ή κίνδυνος ζωής, οπότε η άρση του ασύλου είναι η μόνη, ενδεχομένως, δυνατότητα. Οι φοιτητικές παρατάξεις είναι, δυστυχώς, απούσες όταν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων που αφορούν το άσυλο. Κάθε συζήτηση για το θέμα αυτό θεωρείται εκ των προτέρων καταδικαστέα. Οι Πρυτανικές Αρχές, συνήθως, έχουν ξεπεραστεί από τα γεγονότα και γι’ αυτό μένουν «εκτεθειμένες». Επειδή το άσυλο αφορά συγκεκριμένους χώρους του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οριοθέτηση όπως την αναφέρετε αφορά ελάχιστες περιπτώσεις για τις οποίες η Σύγκλητος θα μεριμνήσει το συντομότερο. Χώροι όπως η Πανεπιστημιούπολη και κτίρια στο κέντρο της Αθήνας επί παραδείγματι είναι σαφέστατα οριοθετημένα εκ των πραγμάτων.
*Ο κ. Ιω. Καράκωστας είναι αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Λευτέρης Παπαγιαννάκης *
Πάλι τα ίδια;
Κατάργηση του ασύλου; Κάποιοι έχουν πάρει επικίνδυνες αποστάσεις από την πραγματικότητα. Για τρεις λόγους θεωρώ αυτή τη συζήτηση «εκτός τόπου και χρόνου»: Το άσυλο είναι από τις λίγες θεσμικές κατακτήσεις που μας συνδέουν ακόμα με τα χρόνια της αθωότητας και της μεγάλης αμφισβήτησης της κατεστημένης τάξης πραγμάτων. Η δημοκρατία δεν κινδυνεύει από τη βία των νέων, αλλά από ένα τερατώδες πλέγμα συμφερόντων που την αποστεώνουν και τη βυθίζουν στον αγοραίο ευτελισμό. Τον ηθικό συμβολισμό του ασύλου τον έχουμε πάντα ανάγκη. Αυτονόητο, ότι το άσυλο δεν καλύπτει εκδηλώσεις βίας. Αλλά όσοι συνδέουν τη βία με το άσυλο, πώς και δεν «βλέπουν» τα ίδια φαινόμενα περισσότερο και συχνότερα εκτός πανεπιστημίου; Η βία στο πανεπιστήμιο δεν είναι θέμα ασύλου και δεν επιδέχεται εξωτερική λύση. Μόνο η ίδια η πανεπιστημιακή κοινότητα μπορεί να διαχειριστεί το πρόβλημα. Δεν το κάναμε όταν και όπως θα ‘πρεπε, αλλά δεν είχαμε κιόλας την υποστήριξη της πολιτείας, των κομμάτων, των ΜΜΕ. Η ώρα της αλήθειας πλησιάζει για όλους. Η αστυνομία δεν μπορεί (;) να σταματήσει «το κακό» στους ανοιχτούς ουρανούς, σε γήπεδα, δρόμους και πλατείες. Και θα το καταφέρει σε κλειστούς, δαιδαλώδεις και παντελώς άγνωστους (γι’ αυτήν) χώρους; Η εξουσία δεν είχε ποτέ καλή σχέση με τη φαντασία.
* Ο κ. Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι καθηγητής του ΕΜΠ.
Μάκης Σπαθής*
Ποιοι το υπερασπίζονται
Το πανεπιστημιακό άσυλο, που αποτελούσε πάντα ένα επίδικο ζήτημα πολιτικών αντιπαραθέσεων με πολλούς αποδέκτες, έχει έντονα αμφισβητηθεί από την πλευρά της εξουσίας, των εκάστοτε κυβερνήσεων και σημαντικής μερίδας των πολιτών, επειδή στη μεταπολιτευτική διαδρομή έχει συνδεθεί με φαινόμενα βίας και καταστροφών. Η αμφισβήτηση αυτή συχνά αναφέρεται στο περιεχόμενο του θεσμού και το νομικό πλαίσιο που καθορίζει τις προϋποθέσεις άρσης του ασύλου. Το πρόβλημα όμως δεν είναι αυτό. Για όσους έχουν πεισθεί για την αξία του, βασικό τους μέλημα πρέπει να είναι πώς θα διαμεσολαβηθεί στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας σαν μια αδιαπραγμάτευτη κατάσταση ενός κορυφαίου δημοκρατικού θεσμού και συνακόλουθα πώς και ποιοι το υπερασπίζονται απέναντι στις επανειλημμένες επιθέσεις που δέχεται και τα εκφυλιστικά φαινόμενα που συχνά παρατηρούνται. Η απάντηση θα έπρεπε να είναι απλή, πρακτική και αυτονόητη. Το υπερασπίζονται το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας, φοιτητές, διδάσκοντες και εργαζόμενοι, με την ενεργό στήριξη του πολιτικού κόσμου και κάθε συλλογικότητας που είναι ευαίσθητη στην ανάγκη των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών. Το δυστύχημα όμως είναι ότι έχει διαρραγεί όχι μόνο η σχέση μεταξύ πανεπιστημιακής κοινότητας και κοινής γνώμης, αλλά και στο εσωτερικό των ΑΕΙ δεν εμφανίζεται ενιαία και συμπαγής η άποψη για το πανεπιστημιακό άσυλο. Οσοι παραδοσιακά στήριζαν με τη στάση τους την ανάγκη διατήρησης του θεσμού και το περιεχόμενο του ασύλου παραμένουν ακόμη αταλάντευτοι υποστηρικτές, αλλά κυρίως όταν πρόκειται να εγγράψουν την πολιτική τους αντιπαράθεση στις εκάστοτε κυβερνητικές παρεμβάσεις περιστολής του θεσμού. Ενώ υποβαθμίζουν τον ρόλο τους και σιωπούν απέναντι στον ολοκληρωτισμό των μικρών ομάδων, στη διαστρέβλωση του θεσμού και στα εκφυλιστικά φαινόμενα που κατά καιρούς εμφανίζονται στους πανεπιστημιακούς χώρους.
*Ο κ. Μάκης Σπαθής είναι αντιπρύτανης του ΕΜΠ.
Τρεις περιπτώσεις άρσης σε 33 χρόνια
Στην περίοδο της μεταπολίτευσης τρεις φορές δόθηκε άδεια στις αστυνομικές δυνάμεις να εισέλθουν στον χώρο του ασύλου.
– Η πρώτη φορά που δόθηκε άδεια για επέμβαση δημόσιας δύναμης ήταν το 1985 στην κατάληψη του Χημείου Αθηνών. Την απόφαση έλαβε η Επιτροπή Ασύλου επί πρυτανείας του κ. Μιχάλη Σταθόπουλου.
– Το 1995 λόγω επεισοδίων στο ιστορικό κτίριο του ΕΜΠ, επί πρυτανείας Νίκου Μαρκάτου, δόθηκε για δεύτερη φορά στην ιστορία του θεσμού του πανεπιστημιακού ασύλου άδεια επέμβασης. Ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις και εκτεταμένες καταστροφές εντός του Ιδρύματος και στους γύρω δρόμους.
– Το 2002 στην Κρήτη οργανώθηκε η άτυπη σύνοδος των υπουργών Εθνικής Αμυνας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ελικόπτερο της Αστυνομίας, το οποίο διενεργούσε περιπολία στο πλαίσιο των μέτρων ασφαλείας για τη σύνοδο, εντόπισε χασισοφυτεία σε δασώδη έκταση στο Ρέθυμνο, ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Δόθηκε άμεσα από τις αρχές του Ιδρύματος άδεια προκειμένου άνδρες της Ασφάλειας να εισέλθουν στον χώρο και να ξεριζώσουν τα 620 δενδρύλλια, ύψους έως και 2,20 μέτρων…