Ο Μάθιου Νίμιτς εμφανίζεται έτοιμος να επανεργοποιηθεί το συντομότερο δυνατό εγκαινιάζοντας νέο γύρο συνομιλιών, ευθύς μόλις το ζητήσουν τα δυο μέρη, τόνισε στην «Κ» κορυφαίος αξιωματούχος του ΟΗΕ που γνωρίζει καλά τις σκέψεις του μεσολαβητή και πρόσθεσε ότι μετά το ελληνικό βέτο στο ΝΑΤΟ, η συνέχιση των διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του ΟΗΕ προσφέρει τη μόνη δυνατότητα για την εξεύρεση λύσης καθώς σε αντίθεση με άλλους διεθνείς οργανισμούς «στα Ηνωμένα Εθνη τα δυο μέρη κάθονται στο ίδιο τραπέζι ως ισότιμοι συνομιλητές».
Ο κ. Νίμιτς έχει την αμέριστη υποστήριξη της Κοντολίζα Ράις, η οποία με δηλώσεις της ζητεί λύση το ταχύτερο δυνατό, ενώ ο ίδιος ο πρόεδρος Μπους, στη συνάντηση που είχε με τους κ. Τσερβένκοφσκι και Γκρούεφσκι στο Βουκουρέστι τους ενθάρρυνε να επιστρέψουν στις συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η ενστικτώδης πρώτη αντίδραση της πολιτικής ηγεσίας της ΠΓΔΜ χαρακτηρίσθηκε από ένταση, εκνευρισμό, και απροθυμία για οποιαδήποτε υποχώρηση και δεν άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις.
Εκτιμάται ότι το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί στα Σκόπια ως απόρροια του ελληνικού βέτο, επιβάλλει μια περίοδο περισυλλογής πριν από την ανάληψη νέας πρωτοβουλίας από τον μεσολαβητή του ΟΗΕ. Ο τελευταίος φέρεται να προβληματίζεται για το πώς και πότε θα επανακινήσει τη διαμεσολάβηση, καθώς, όπως επισημαίνεται αρμοδίως, «πρέπει να το θέλουν και τα δυο μέρη». Ο αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών προέβλεψε επίσης ότι ένα επιπλέον στοιχείο που περιπλέκει την κατάσταση και πιθανώς να καθυστερήσει τη διαδικασία, είναι οι πρόωρες εκλογές που φαίνεται ότι θα προκηρυχθούν σύντομα στα Σκόπια. «Οποτε γίνονταν εκλογές, είτε στη μια είτε στην άλλη χώρα, η διαδικασία υποχωρούσε» σημείωσε ο αξιωματούχος ο οποίος είναι γνώστης της πολύχρονης διαμεσολάβησης.
Κρίσιμος ο Σεπτέμβριος
Αν και δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα, ο κ. Μπους επιθυμεί να επιτευχθεί συμφωνία μέχρι το φθινόπωρο και πάντως πριν από τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου. Προς την ίδια κατεύθυνση πιέζει και η απόφαση της Ε.Ε. για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων που θα ληφθεί τον Οκτώβριο. Υπό αυτό το πρίσμα ο Σεπτέμβριος διαγράφεται ως ιδιαίτερα κρίσιμος. Ειδικότερα η περίοδος πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που θα αρχίσει στις 22 του μηνός, διαγράφεται ως ιδανική για εντατικές διαπραγματεύσεις, ακόμη και για την υπογραφή συμφωνίας.
Εάν, όπως εικάζεται, όντως διεξαχθούν εκλογές στα Σκόπια τον Ιούνιο, οι επόμενοι τέσσερις μήνες δεν προσφέρονται για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Στην καλύτερη περίπτωση θα υπάρξει μια διερευνητική επαφή του μεσολαβητή εν ευθέτω χρόνω.
Η απόφαση του ΝΑΤΟ καθιστά περισσότερο αναγκαία τη μεσολάβησή του Μάθιου Νίμιτς, ο οποίος δεν διαθέτει μοχλούς πίεσης αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει τη νέα πραγματικότητα που δημιουργούν τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής. Ο μεσολαβητής του ΟΗΕ παρακολούθησε με προσοχή, αλλά εξ αποστάσως, τις εξελίξεις στο Βουκουρέστι, και φέρεται να εκτιμά ότι η απόφαση της Συμμαχίας έχει δημιουργήσει εντελώς νέα δεδομένα. «Η μεταφορά του ζητήματος από μια διαδικασία σε μια άλλη, και το ελληνικό βέτο έχουν επηρεάσει δραματικά τις εξελίξεις και έχουν προσδώσει στο θέμα μια διαφορετική πολιτική δυναμική» τόνισε ο αξιωματούχος των Ην. Εθνών, ο οποίος πρόσθεσε ότι «τώρα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να προχωρήσουμε και να μην πάμε πίσω, όχι τόσο σε ό,τι αφορά το πρόβλημα όσο σε ό,τι αφορά τις ίδιες τις σχέσεις των δυο χωρών. Να διατηρήσουν ανοιχτό το δίαυλο επικοινωνίας σε διμερές επίπεδο». Πρόσθεσε ότι παρά τις πρώτες αρνητικές αντιδράσεις στα Σκόπια που είναι αναμενόμενες και κατανοητές, και τα δυο μέρη εξακολουθούν να έχουν συμφέρον από τη διατήρηση σε ισχύ της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Με αυτό το σκεπτικό εκτιμάται ότι, τελικά, οι συνομιλίες θα συνεχισθούν και θα εντατικοποιηθούν. «Και τα δυο μέρη έχουν συμφέρον να διατηρήσουν την οικονομική τους σχέση και τελικά να λύσουν το πρόβλημα, και ελπίζεται ότι στην πορεία του χρόνου θα το πράξουν».
Μπους, Ράις υπέρ ταχείας λύσης
Η αμερικανική υποστήριξη στην ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ ήταν σαφής και πιεστική. Ο κ. Μπους, αφού τόνισε ότι «η Μακεδονία έχει υλοποιήσει δύσκολες μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό και συνεισφέρει σημαντικά στη Συμμαχία», δήλωσε ότι «το θέμα του ονόματος πρέπει να λυθεί σύντομα, έτσι ώστε η Μακεδονία να γίνει δεκτή στο ΝΑΤΟ το ταχύτερο δυνατό». Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η Κοντολίζα Ράις η οποία ταυτόχρονα κατέστησε σαφή την υποστήριξη των ΗΠΑ στη συνέχιση των διαπραγματεύσεων υπό τον κ. Νίμιτς. «Υπάρχει ένας μεσολαβητής του ΟΗΕ, ο Ματ Νίμιτς, ενώ και μερικά δικά μας στελέχη έχουν επίσης εμπλακεί στην προσπάθεια να φθάσουμε σε μια απόφαση. Οπως γνωρίζετε, οι ΗΠΑ έχουν ήδη αναγνωρίσει τη Μακεδονία με το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας, και το ίδιο έχουν πράξει και άλλοι. Το ανακοινωθέν λέγει το ταχύτερο δυνατόν. Νομίζω ότι οι σύμμαχοι εννοούν πραγματικά το ταχύτερο δυνατόν», δήλωσε η επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας η οποία κατέστησε σαφές ότι τα Σκόπια «θα προσκληθούν υπό την αίρεση της επίλυσης της ονομασίας (pending the name)». Η κ. Ράις εξέφρασε «την ελπίδα ότι το θέμα θα επιλυθεί σύντομα, και νομίζω ότι δεν κρύψαμε το γεγονός ότι πιστεύουμε ότι η Μακεδονία θα έπρεπε να έχει προσκληθεί, αλλά (το ΝΑΤΟ) είναι ένας συναινετικός οργανισμός».
Η παρεμπόδιση από την Ελλάδα της υλοποίησης του στόχου του κ. Μπους έχει αφήσει μια «αρνητική αίσθηση» έναντι της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία θα λάβει «πιο οριστική μορφή» στην πορεία και ανάλογα με τη στάση που θα τηρήσει η Αθήνα το αμέσως προσεχές διάστημα έναντι της όποιας νέας προσπάθειας για συμβιβαστική λύση.
Καθώς η αμερικανική πλευρά εξετάζει το επόμενο βήμα, θεωρείται πιθανή μια πρόσκληση προς τον πρόεδρο Τσερβένκοφσκι να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον, ενώ στην αμερικανική πρωτεύουσα αναμένεται και ο υπ. Εξωτερικών Αντόνιο Μιλόσοσκι.
Ο 46χρονος πρόεδρος της ΠΓΔΜ θεωρείται μετριοπαθής, συνεργάσιμος και άνθρωπος που ειλικρινά αναζητεί «έναν λογικό συμβιβασμό. Διαθέτει άλλωστε μεγάλη εμπειρία διακυβέρνησης καθώς διετέλεσε 8 χρόνια πρωθυπουργός (έχοντας θητεύσει και δίπλα στον πρώτο πρόεδρο της χώρας Κίρο Γκλιγκόροφ) και τα 4 τελευταία χρόνια ως πρόεδρος της χώρας.
Αντίθετα, δεν χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης ο 38χρονος πρωθυπουργός Νίκολα Γκρούεφσκι ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία τον τελευταίο ενάμισι χρόνο. Χαρακτηρίζεται ως υπερβολικά απότομος και αλαζών, ενώ οι εθνικιστικές του τάσεις θεωρούνται εμπόδιο στην επίτευξη κοινά αποδεκτής λύσης με την Ελλάδα. «Το ελληνικό βέτο και η ακραία συμπεριφορά του Γκρούεφσκι είναι ο χειρότερος δυνατός συνδυασμός», είχε τονίσει πριν μερικούς μήνες αρμόδιος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Σε ακρόαση ενώπιον βουλευτών τον Νοέμβριο ο τότε υφ. Εξωτερικών Νίκολας Μπερνς είχε με διπλωματικότητα αλλά και σαφήνεια σκιαγραφήσει την αρνητική εικόνα που υπάρχει στο Στέιτ Ντιπάρτεντ για τον σημερινό πρωθυπουργό των Σκοπίων.
«Νέα Μακεδονία»
Η ονομασία «Νova Makedonija», η οποία είναι η μόνη που είχε προτείνει επίσημα ο ΟΗΕ το 1993 και είχε υιοθετήσει το Συμβ. Ασφαλείας θεωρείται η καλύτερη εφικτή και λειτουργική λύση που δύναται να γίνει αποδεκτή και από τις δυο πλευρές. Την είχε υποστηρίξει η ΕΟΚ το 1992, αλλά και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα τον περασμένο Δεκέμβριο σε συζητήσεις με τον πρωθυπουργό της ΠΓΔΜ κ. Γκρούεφσκι.
Η επίσημη ελληνική θέση είναι υπέρ ενός γεωγραφικού προσδιορισμού, αλλά η αίσθηση που υπάρχει από το διεθνές περιβάλλον οδηγεί στη διαπίστωση ότι το πρόθεμα «Νέα» βρίσκει λιγότερες αντιδράσεις στη γειτονική χώρα και μεγαλύτερη απήχηση διεθνώς σε σχέση με το «Ανω» ή «Βόρεια». Αυτό προκύπτει και από πρόσφατες συνεντεύξεις που παρεχώρησαν στην «Κ» πρώην κορυφαίοι Αμερικανοί αξιωματούχοι, μεταξύ αυτών ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Λόρενς Ιγκλμπέργκερ, και ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας, Μπρεντ Σκόουκροφτ. Χωρίς απαραίτητα να αποδέχονται τις ελληνικές ενστάσεις στο σύνολό τους, και οι δυο χαρακτήρισαν το «Nova Makedonija» ως λογική λύση που δεν έχουν λόγο να μην αποδεχθούν τα Σκόπια.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κώστας Καραμανλής απέφυγε στο Βουκουρέστι να επαναλάβει την επιμονή στον γεωγραφικό προσδιορισμό. Εχοντας αποδείξει τις δυνατότητες της Ελλάδας στη σύνοδο κορυφής, και κινούμενος ουσιαστικά από θέση ισχύος, ο Ελληνας πρωθυπουργός δείχνει να έχει αρχίσει άμεσα την αναζήτηση συμβιβαστικής λύσης, αφήνοντας διακριτικά να διαφανεί η ετοιμότητα της Αθήνας να δεχθεί το όνομα «Nova Makedonija» για όλες τις χρήσεις.
Οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης»
Ενδεικτικό του κλίματος που διαμορφώνεται στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης είναι το άρθρο της συντακτικής ομάδας των «Τάιμς της Νέας Υόρκης», στο οποίο τονίζεται ότι «η μικροσκοπική Μακεδονία δεν απειλεί την Ελλάδα όποιο όνομα και αν έχει».
Αφού ασκείται κριτική στον πρόεδρο Μπους και τους Ευρωπαίους ηγέτες επειδή δεν εργάσθηκαν όσο σκληρά έπρεπε για να βρεθεί λύση στο όνομα πριν ασκήσει η Ελλάδα το βέτο, καλούνται οι ηγέτες των χωρών-μελών της Συμμαχίας «να ασκήσουν πίεση στην Αθήνα, για να καταλήξει σ’ ένα συμβιβασμό ώστε να αναστραφεί η προσβλητική για την ΠΓΔΜ απόφαση του ΝΑΤΟ».
Αν και όλοι προσεγγίζουν το ζήτημα υπεραμυνόμενοι των Σκοπίων, με δεδομένο το βέτο, στην ουσία ζητούν να υπάρξει συμβιβαστική λύση, κάτι που επιθυμεί φυσικά και η Ελλάδα.